Wino aroniowe — jak powstaje i jakie ma właściwości?

Owoce aronii są znane ze swojego prozdrowotnego oddziaływania. To m.in. właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, a także ochronne na narządy wewnętrzne [1]. Dlaczego jednak owoce aronii nie są popularne, skoro są dla nas tak dobre?

Odpowiedzi możemy szukać w nazwie tej rośliny. Angielska potoczna nazwa aronii to „chokeberry” (ang. choke – dławić się, berry – jagoda). Mogło to wywoływać niechęć do jej spożywania. Ludzie zaobserwowali, że ptaki omijają owoce aronii i zjadają je dopiero zimą. Dlaczego tak się dzieje? W porównaniu do innych owoców spożywanych przez ptaki, owoce aronii są gorzkie i zawierają niewiele białka. Dlatego też może być to powód, dla którego są zjadane przez nie jako ostatnie [2].

Owoce aronii mogą być przekształcone w wiele produktów spożywczych. Mnogość sposobów podania sprawia, że z łatwością znajdziemy dla nich zastosowanie w kuchni. Jedną z propozycji wykorzystania owoców może być wino aroniowe.

Jak powstaje wino aroniowe?

Do wytworzenia wina aroniowego konieczne są koncentraty lub soki owocowe pochodzące z aronii. Potrzebne są również drożdże i cukier. Przy zapewnieniu odpowiednich warunków, dochodzi do wydzielania enzymów przez drożdże. Pod ich wpływem soki z aronii (lub koncentraty) fermentują. Koncentrat pochodzący z owoców aronii zawiera wiele związków sprzyjających fermentacji alkoholowej. Fermentacja alkoholowa to rodzaj fermentacji, podczas której z węglowodanów powstaje alkohol i dwutlenek węgla.

Co ciekawe, udowodniono, że ultradźwięki mają zastosowanie w procesie dojrzewania wina. Ultradźwięki to fale dźwiękowe, które są dla nas niesłyszalne. Poddanie trunku ich działaniu zwiększa wiek chemiczny wina [6]. Wina starsze są uważane za wykwintniejsze i posiadające lepszą jakość.

Właściwości wina aroniowego

Wino aroniowe jest bogate w polifenole. Są to związki chemiczne o silnych właściwościach antyoksydacyjnych (przeciwutleniających). Występują one w roślinach. Zapobiegają utlenianiu się substancji w naszym organizmie. Mają znaczenie w prewencji nowotworów i spowalnianiu procesu starzenia.

Wśród polifenoli wyróżniamy grupy takie jak: kwasy fenolowe, flawonoidy i taniny [7]. Jednym z rodzajów flawonoidów są antocyjany, które możemy znaleźć w dużej ilości w winie aroniowym. Wykazano, że polifenole m.in. zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób serca [8].

Ile procent ma wino aroniowe?

Wino aroniowe możemy kupić w sklepach winiarskich, a także w większości marketów. Dostępne jest również w wielu gospodarstwach, zajmujących się przetwórstwem aronii. Wino aroniowe dostępne na rynku zaliczamy do win lekkich. Oznacza to, że ma ono zawartość procentową od 11 do 14% [6]. O słodyczy trunku decyduje cukier, który nie przefermentuje w procesie powstawania alkoholu. Wina aroniowe, ze względu na stopień słodkości, zaliczamy do win wytrawnych i półwytrawnych. 

Alkohol w winie aroniowym

Należy pamiętać, że nadmierne spożycie etanolu może prowadzić do uszkodzenia wątroby oraz innych narządów. Jednak z drugiej strony, zauważalne są korzyści płynące ze spożycia wina z aronii. Wskazuje się na zastosowanie go w celu leczenia i zapobiegania niekorzystnym efektom zdrowotnym, powstającym wskutek spożywania etanolu [9].

Wino aroniowe a zdrowie

Owoce aronii są bogate w cynk i potas. Występują w nich witaminy takie jak B1, B2, B6, C, a także kwas pantotenowy i niacyna [3]. Najwięcej witaminy C i antocyjanów znajdziemy w świeżych owocach aronii [14]. Jaki wpływ na organizm ma zatem spożycie aronii? Dowiedzmy się więcej o tym owocu!

Czym jest aronia?

Aronia to krzew pochodzący z Ameryki Północnej. Owoce aronii mają granatowy, niemal czarny kolor. Ich średnica wynosi ok. 10 mm. Mają kwaśny, cierpki smak [3]. Ze względu na drogocenne właściwości względem naszego organizmu zostały określone jako „superfood”, czyli superżywność. Oznacza to, że owoc aronii to produkt zawierający wyjątkowe składniki odżywcze [4].

Uprawa aronii

Owoce aronii rośną na krzewach osiągających ok. 2 m wysokości [3]. Rośliny te mają małe wymagania glebowe. Koszt ich uprawy jest niewielki. Aronia wydaje plony regularnie i obfite [5]. Nie wszystkie gospodarstwa produkujące aronię zajmują się jej przetwarzaniem. Jednak w części plantacji wytwarza się z niej różnorakie produkty. Są to przetwory takie jak: soki, syropy, nalewki, herbaty czy wino.

Właściwości antyoksydacyjne

Za właściwości antyoksydacyjne są odpowiedzialne wcześniej już wspomniane polifenole. Działają one także przeciwzapalnie. Zapobiegają agregacji płytek krwi, czyli ich zlepianiu. Zlepiające się płytki mogą osadzać się na ścianach naczyń krwionośnych, powodując zatory [11]. Zatory natomiast mogą doprowadzić do zamknięcia światła naczynia.  Może to skutkować nawet udarem niedokrwiennym.

Wino czerwone i wino z aronii mają większą zawartość polifenoli niż wino białe. Wino aroniowe wykazuje także największą zawartość resweratrolu w porównaniu do wina białego i czerwonego [12].

Resweratrol to przeciwutleniacz z grupy flawonoidów. Oznacza to, że należy on do szerokiej grupy polifenoli. Ma korzystne działanie dla organizmu. Oprócz działania antyoksydacyjnego jest także związkiem o charakterze przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym.

Wpływ na organizm

W badaniach wykazano, że spożywanie soku z aronii ma wpływ na obniżenie ciśnienia krwi. Korzystne zmiany zaobserwowano zarówno w przypadku ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego [15]. Spożywanie wina z aronii również ma takie działanie. Stwierdzono, że regularne spożycie powoduje obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i rozwoju miażdżycy [3].

Sok z aronii ma działanie przeciwcukrzycowe. Udowodniono, że regularne spożywanie aronii spowodowało obniżenie poziomu glukozy we krwi u chorych na cukrzycę typu 2 [13].

Ekstrakt z aronii charakteryzuje się również działaniem przeciwnowotworowym. Jego działanie opiera się na zapobieganiu namnażania się komórek nowotworowych [3].

Czy można zrobić wino aroniowe w domu?

Wino aroniowe, tak jak inne wina owocowe, możemy przygotować samemu. Potrzebne są do tego: owoce aronii, cukier, drożdże winiarskie oraz woda. Dla przełamania gorzkiego smaku aronii można zastosować dodatek innych owoców, np. jabłek lub czerwonych winogron [18].

Jak często można spożywać wino aroniowe?

Aronia może być składnikiem codziennej diety każdego. Korzystne zmiany w parametrach krwi zaobserwowano przy spożywaniu 150-200 ml soku aroniowego dziennie [19]. Jednak czy wino aroniowe można spożywać równie często?

W przypadku wina aroniowego podkreśla się występowanie zjawiska „francuskiego paradoksu”. Oznacza to, że spożycie niewielkich ilości wina może mieć korzystny wpływ na organizm. Zawarte w winie aroniowym polifenole — głównie resweratrol — pomagają zapobiegać wielu chorobom [9]. Jednak opinie na temat tego fenomenu są podzielone. Uważa się, że negatywne skutki spożywania alkoholu, przewyższają korzyści.

Zalecenia WHO

Według World Health Organization (WHO) nie ma bezpiecznego limitu spożycia alkoholu. Określa się spożywanie niosące ze sobą małe ryzyko zdrowotne. Mniejsze spożywanie alkoholu jest bezpieczniejsze, ale nie wyklucza powstania chorób związanych z jego konsumpcją.  

Dla każdego rodzaju alkoholu określa się jego standardową dawkę (porcję). Według WHO, dla większości krajów na świecie, to objętość napoju, w jakiej znajdziemy 10 g czystego alkoholu etylowego (etanolu). W Austrii i Bułgarii określa się inną standardową porcję alkoholu. Jest ona podawana dla objętości, w której znajdziemy aż 20 g etanolu [20].

WHO określa spożywanie alkoholu niosące ze sobą małe ryzyko zdrowotne. Oznacza to spożycie określonej liczby porcji standardowych w zależności od płci. Zalecenia te dotyczą dawki, w której znajdziemy 10 g czystego etanolu. Zalecane jest spożycie: 

• do 4 dawek standardowych dziennie (dla mężczyzn),
• do 2 dawek standardowych dziennie (dla kobiet)

w ciągu dnia, z częstotliwością maksymalnie 5 razy w tygodniu. 

Jak liczyć ilość wypitego alkoholu?

Dlaczego powinniśmy liczyć spożywane porcje standardowe? Ponieważ pomaga to w bezpiecznym i odpowiedzialnym spożywaniu alkoholu. Porcja standardowa dla czerwonego wina o zawartości 13,5% alkoholu wynosi 100 ml. Oznacza to, że w ciągu dnia kobieta może spożyć do 200 ml tego trunku, a mężczyzna do 400 ml. Dotyczy to porcji spożywanej maksymalnie 5 razy w tygodniu.

Departament Zdrowia Australijskiego Rządu przygotował ogólnodostępny przelicznik. Za jego pomocą możemy w łatwy sposób obliczyć standardową dawkę spożytego alkoholu:

Standard Drink Calculator | Your Room (nsw.gov.au)

W przypadku wina aroniowego sporządzonego w domu należy zachować ostrożność podczas jego spożywania. Często nie można określić dokładnej zawartości procentowej alkoholu. Co za tym idzie – wielkości spożytej dawki standardowej [21].

Aronia w kosmetykach

Aronię ze względu na właściwości przeciwutleniające wykorzystuje się jako składnik kosmetyków. Szczególny wpływ na skórę mają zawarte w niej antyoksydanty. Do tworzenia kosmetyków wykorzystywane są występujące w dojrzałych owocach polifenole. Wykorzystanie w kosmetologii mają także zawarte w aronii antocyjany, będące barwnikami.

Podsumowanie

Jagody aronii zawierają wiele antyoksydantów, mających korzystny wpływ na zdrowie. Zostały określone nawet jako źródło „długowieczności”. Wino aroniowe, ze względu na składniki, jakie zawiera, jest bardzo wartościowym produktem. Z powodu swojego cierpkiego smaku, nie każdemu przypadnie do gustu. Warto spróbować tego „czarnego skarbu”. Przekonać się jak wiele korzyści zdrowotnych można zyskać dzięki jego spożyciu.

Bibliografia:

1. Shahin L., Phaal S., Vaidya B.N., Brown J.E., Nirmal J. (2019). Aronia (Chokeberry): an underutilized, highly nutraceutical plant. Journal of Medicinally Active Plants, 8(4), 46-63.
2. Brand M. (2009). Aronia: Native Shrubs With Untapped Potential. Arnoldia, 67(3), 14-25
3. Kulling S.E., Rawel H.M. (2008). Chokeberry (Aronia melanocarpa) – A Review on the Characteristic Components and Potential Health Effects. Planta medica, 74(13). 1625-34
4. Michalak B., Michalak T. (bdw). Aronia Planter’s Guide. Gospodarstwo sadownicze Świat Aronii, 1-16
5. Eggert P. (2006) Aronia — roślina dla gospodarstw ekologicznych. Hasło ogrodnicze, 6, 77-79
6. Maniak B. (2005). Application of ultrasounds to ripening of red fruit-wines. Inżynieria Rolnicza, 9(11), 291-296
7. Todorova M.N., Pasheva M.G., Kiselova-Kaneva Y.D., Ivanova D.G., Galunska B.Tz. (2018). Phenolics content and antioxidant activity of beverages on the Bulgarian market – wines, juices and compotes. Bulgarian Chemical Communications, 50, 164 – 168
8. Valcheva‐Kuzmanova, S., Kuzmanov, K., Tsanova‐Savova, S., Mihova, V., Krasnaliev, I., Borisova, P., & Belcheva, A. (2007). Lipid‐lowering effects of Aronia melanocarpa fruit juice in rats fed cholesterol‐containing diets. Journal of Food Biochemistry, 31(5), 589-602.
9. Borowska S., Brzóska M.M. (2016). Chokeberries (Aronia melanocarpa) and Their Products as a Possible Means for the Prevention and Treatment of Noncommunicable Diseases and Unfavorable Health Effects Due to Exposure to Xenobiotics. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 15(6), 982-1017
10. Xu J., Mojsoska B. (2013). The immunomodulation effect of Aronia extract lacks association with its antioxidant anthocyanins. Journal of Medicinal Food, 16(4), 224-42
11. Petko N.D., Kratchanov C.G., Ciz M., Lojek A., Kratchanova M.G. (2012). Bioavailability and Antioxidant Activity of Black Chokeberry (Aronia melanocarpa) Polyphenols: in vitro and in vivo Evidences and Possible Mechanisms of Action: A Review. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 11(5), 471-489
12. Gumienna M., Lasik M., Czarnecki Z. (2011). Bioconversion of grape and chokeberry wine polyphenols during simulated gastrointestinal in vitro digestion. International journal of food sciences and nutrition. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 62(3), 226-33
13. Shahin L., Phaal S., Vaidya B.N., Brown J.E., Nirmal J. (2019). Aronia (Chokeberry): an underutilized, highly nutraceutical plant. Journal of Medicinally Active Plants, 8(4), 46-63.
14. Karakashova L., Babanovska-Milenkovska F, Stojanova M., Karakashov B. (2016). Comparison of Qualities Properties of Fresh, Frozen and Solar Dried Chokeberry Fruits. 25th International Scientific-Experts Congress on Agriculture and Food Industry, 137-140
15. Hellström J.K., Shikov A.N., Makarova M.N., Pihlantoa A.M., Pozharitskayac O.N., Ryhänen E.L., Kivijärvi P., Makarov V.G., Mattila P.H.(2010). Blood pressure-lowering properties of chokeberry (aronia mitchurinii, var. Viking). Journal of Functional Foods, 2(2), 163-169
16. Bialek M., Rutkowska J., Hallmann E. (2012) Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa) jako potencjalny składnik żywności funkcjonalnej. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość., 6(85), 21-30
17. Borowska S., Brzóska M.M. (2016). Chokeberries (Aronia melanocarpa) and Their Products as a Possible Means for the Prevention and Treatment of Noncommunicable Diseases and Unfavorable Health Effects Due to Exposure to Xenobiotics. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 15(6), 982-1017
18. Wine sense. (2018). cdr (mywinesense.com)
19. Krajowe Zrzeszenie Plantatorów Aronii ARONIA POLSKA. (2019). Aronia… Na zdrowie! Najkrótsza droga z krzewu na stół. broszura_2020.pdf (aroniapolska.pl)
20. World Health Organization (2018). Global status report on alcohol and health. 
21. Australian Government. Department of Health. (2020). Standard drinks guide. Standard drinks guide | Australian Government Department of Health
22. Vakesova M. (2019). Designing of complex processing (Block scheme) of Aronia melanocarpa with application in cosmetics.