Strefa dla zalogowanych >Witamina C lewoskrętna
Od pewnego czasu panuje swoista moda na tzw. lewoskrętną witaminę C. Ma ona być naturalnym odpowiednikiem sztucznej witaminy oferowanej w aptekach – wszechstronnie działającym i mającym gwarantować wręcz cudowne efekty prozdrowotne. W sklepach, głównie internetowych, można kupić preparaty, w skład których ma wchodzić lewoskrętna witamina C. O co tak naprawdę chodzi? Krótko mówiąc, zachodzi tu jakieś wielkie nieporozumienie, ponieważ witamina C, która byłaby lewoskrętna, po prostu nie istnieje.
Charakterystyka fizykochemiczna witaminy C
W pierwszym rzędzie należy wyjaśnić, czym w ogóle jest witamina C. Pod tą nazwą kryją się dwa związki: kwas L-askorbinowy oraz kwas L-dehydroaskorbinowy, będący utlenioną formą tego pierwszego. Większość zwierząt samodzielnie syntezuje w wątrobie witaminę C, ale nie są do tego zdolne m.in. organizmy ludzi, małp, świnek morskich i niektórych ryb [3].
Witamina C znajduje się w czołówce najlepiej przebadanych witamin, jej budowa chemiczna jest prosta i dokładnie poznana [7]. Cząsteczkę kwasu askorbinowego tworzy sześć atomów węgla, osiem atomów wodoru i sześć atomów tlenu. Literowe oznaczenia występujące w nazwach tego kwasu mówią o tym, po której stronie położona jest grupa hydroksylowa. W przypadku kwasu L-askorbinowego (witaminy C), owo „L” oznacza izomer o konfiguracji względnej L, czyli taki, w którym grupa hydroksylowa znajduje się po lewej stronie. Grupa ta występuje po stronie prawej w innym izomerze, a mianowicie w kwasie D-askorbinowym [1].
Prawoskrętna czy lewoskrętna?
Cząsteczka witaminy C posiada konfigurację L, co nie oznacza, że jest lewoskrętna. Skręcalność optyczna to inna właściwość cząsteczki, bazująca na tym, w jaki sposób skręca ona spolaryzowane światło – w prawo, czy w lewo. Oznacza się ją nie literami, a za pomocą znaków „+” i „-”, odpowiednio dla prawo- i lewoskrętności. Kwas L-askorbinowy posiada „+”, jest prawoskrętny. Innymi słowy, cząsteczka witaminy C skręca płaszczyznę polaryzacji światła w prawo, więc jest prawoskrętna. Lewoskrętna jest cząsteczka kwasu D-askorbinowego, który nie jest ani witaminą C, ani żadną inną, ponieważ nie posiada aktywności biologicznej (wykazuje jedynie działanie antyoksydacyjne) [1].
Pojęcie lewoskrętnej witaminy C jest wewnętrznie sprzeczne, podobnie jak kwadratowego koła czy żonatego kawalera. Najprawdopodobniej powstało ono z błędu, jakim jest pomieszanie dwóch właściwości cząsteczki: jej konfiguracji względnej oraz skręcalności optycznej. Podsumowując, witamina C (kwas L-askorbinowy) jest lewostronna i prawoskrętna, a prawostronny i lewoskrętny jest kwas D-askorbinowy, który w ogóle witaminą nie jest.
Naturalna czy sztuczna?
Reklamy promujące lewostronną witaminę C, określają ją jako jedyną naturalną. Niestety, kolejną rzeczą, która często bywa błędnie rozumiana, jest pomieszanie naturalności/sztuczności witaminy C z jej skręcalnością. Jedno z drugim nie ma nic wspólnego. Zarówno witamina C występująca naturalnie w owocach i warzywach, jak i ta wytwarzana drogą syntezy chemicznej w laboratorium jest tym samym związkiem chemicznym – kwasem L-askorbinowym. Wszystkie znajdujące się na rynku preparaty z witaminą C zawierają ten właśnie kwas.
Działanie witaminy C
Tzw. lewoskrętna witamina C ma posiadać szereg właściwości, m.in. być najlepiej przyswajalna, najskuteczniejsza i najbardziej aktywna, usprawniać procesy metaboliczne i działanie układu odpornościowego, wspomagać rekonwalescencję, leczenie chorób nowotworowych i boreliozy, wzmagać wytwarzanie kolagenu, gojenie się ran i sińców, przeciwdziałać żylakom, usuwać zmęczenie.
Jakie jest rzeczywiste działanie witaminy C (prawoskrętnej, bo innej nie ma)? Jest ona bardzo aktywna biologicznie i stymuluje wiele procesów biochemicznych w organizmie. Posiada ona działanie antyoksydacyjne, bierze udział w biosyntezie kolagenu, w syntezie hormonów i transmiterów, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych i dziąseł, zwiększa przyswajalności żelaza niehemowego i wapnia, uczestniczy w odbudowie tkanek w procesie gojenia ran [1] [3] [7] [8]. Trwają badania nad potencjałem witaminy C w leczeniu chorób nowotworowych [6]. Wiele się mówi o prewencyjnym działaniu podwyższonych dawek witaminy C jeśli chodzi o zapadalność na przeziębienia, a także jej wpływie na skracanie ich przebiegu. Badania prowadzone w tym zakresie nie dają jednak pewnych, powtarzalnych wyników [2].
Źródła witaminy C
Najbogatsze źródło witaminy C stanowią surowe warzywa i owoce, przede wszystkim: owoce dzikiej róży, czarne porzeczki, truskawki, kiwi, cytrusy, natka pietruszki, papryka, brukselka, kalarepa, brokuły. Jej wysoka zawartość znajduje się także w kiszonkach. Witamina ta należy do najmniej trwałych – rozpada się pod wpływem ogrzewania (szczególnie w obecności żelaza i miedzi, a także tlenu), promieni UV, niektórych środków konserwujących i obróbki pokarmu. Przyspieszone utlenianie witaminy C następuje także pod wpływem enzymów z grupy oksydaz (m.in. askorbinazy), obecnych w niektórych warzywach, np. w świeżych ogórkach, jak również w reakcji z pewnymi lekami, np. aspiryną. Szacuje się, że proces obróbki produktów spożywczych i przygotowywania potraw może doprowadzić do utraty nawet 75% witaminy C w nich zawartej [8].
[quiz-cat id=”34871″]Zapotrzebowanie na witaminę C
Zapotrzebowanie na witaminę C u osób dorosłych wynosi od 60 do 100 mg, a u dzieci od 40 do 70 mg. Wzrasta ono u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę, palących papierosy, alkoholików, przyjmujących niektóre leki (np. aspirynę), a także pod wpływem stresu [8]. Można spotkać się z opinią, że zwiększone dawki witaminy C powinny przyjmować też osoby aktywne fizycznie i sportowcy, bo ma ona zwiększać efekty treningów. Nie ma takiego zalecenia i prowadzone badania nie potwierdziły tego typu zależności [4] [5].
Preparaty z witaminą C
Na rynku jest bogaty wybór suplementów z witaminą C, dostępnych w postaci m.in. tabletek, kapsułek, tabletek musujących, proszku, syropów, kropli, cukierków. Są to preparaty zawierające samą tę witaminę lub wieloskładnikowe. Proponuje je wiele firm, m.in. Walmark, Teva, Swanson, Apteo, Olimp.
Jeśli chodzi o preparaty opisywane jako „lewoskrętna witamina C”, najbardziej popularne są te marki Wish Pharmaceutical oraz Duo Life. Specyfiki te są wielokrotnie droższe niż inne suplementy tej witaminy.
Zanim wprowadzi się suplementację, warto najpierw pomyśleć o swoim odżywaniu, bo najprostszym sposobem na dostarczanie organizmowi właściwych ilości witaminy C jest stosowanie racjonalnej i zdrowej diety.
Bibliografia
- Dobosz A., Witamina C. Fakty i mity, „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” 1 (2006), 76-81.
- Douglas R. M. et.al., Vitamin C for preventing and treating the common cold, “Cochrane Database Systematic Reviews” 18, 4 (2004).
- Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 61, 4 (2015), 419-425,
- Kreider R. B et al., Exercise & Sport Nutrition: A Balanced Perspective for Exercise Physiologists, „Professionalization in Exercise Physiology” July (2003).
- Rosenbloom Ch. A., Dunaway A., Nutrition Recommendations for Master Athletics, “Clinics in Sports Medicine” 26 (2007), 91-100.
- Szymańska-Pasternak J., Janicka A., Bober J., Witamina C jako oręż w walce z rakiem, „Onkologia w Praktyce Klinicznej” 1 (2011), tom 7, 9-23.
- Vitamin C, [in:] Vitamin and mineral requirements in human nutrition: report of a joint FAO/WHO expert consultation, Hong Kong 2004, 130-144.
- Wartanowicz M., Witaminy, [w:] Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Gawęcki, L. Hryniewiecki (red.), Warszawa 2007, 241-280.
