Wrzody żołądka i grzybica – co je łączy?

Bakteria zaliczana do probiotycznych, jedna z najwcześniej rozpoznanych, wykorzystywana do produkcji fermentowanych przetworów mlecznych. Wyizolowana zarówno z jamy ustnej, dalszych części układu pokarmowego oraz z narządów rodnych.

Lactobacillus acidophilus – jeden z bardziej popularnych gatunków pałeczek kwasu mlekowego. Jest częścią naszej mikroflory i to nie tylko jelitowej. Bakterie mamy na skórze, w buzi, w narządach rodnych (podczas naturalnego porodu matka kolonizuje swoje dziecko właśnie tymi bakteriami – dlatego takie ważne jest, aby flora w miejscach intymnych była szczególnie zadbana w momencie przyjścia dziecka na świat).

Epidemia czerwonki

W 1972 r. podczas epidemii czerwonki w Państwowym Domu Małych Dzieci w Mrągowie Lactobacillus acidophilus zastosowano jako główny element leczenia. Próba została podjęta w wyniku przeprowadzonych wcześniej badań wykazujących antagonistyczne działanie tego gatunku w stosunku do Salmonella i Shigella. Dotychczasowe leczenie (dostępne środki farmakologiczne oraz zaostrzony rygor sanitarny) nie przynosiło efektów. Dopiero systematyczne podawanie preparatu zwanego mlekiem acidofilnym doprowadziło do skutecznego zwalczenia choroby.

Walka L. acidophilus ze wspomnianymi gatunkami patogenów, to tylko jedna z zalet. A odkrycie skuteczności działania w zwalczaniu czerwonki otworzyło drogę do dalszej analizy bakterii pod kątem ich dobroczynnego działania. Na czym polegają mechanizmy działania? Chodzi przede wszystkim o metabolity, które produkują bakterie. Należą do nich:

• kwasy organiczne (mlekowy, octowy)
• nadtlenek wodoru (H₂O₂)
• bakteriocyny
• substancje przeciwbakteryjne (BLIS – bakteriocin-like inhibitory substances)

Który z tych mechanizmów działa w danym momencie zależy od szczepu (nie tylko od gatunku), a także od patogenu, z którym jest interakcja. Niektóre bakterie są wrażliwe na nadtlenek wodoru (Streptococcus agalactiae), a niektórym w ogóle on nie szkodzi (Helicobacter pylori). Jednak któryś z mechanizmów ma szansę zadziałać.

Helicobacter pylori i wrzody

Podczas badań nad aktywnością dobrych bakterii w stosunku do Helicobacter pylori okazało się, że skuteczne były zarówno szczepy produkujące, jak i nie produkujące H₂O₂. Na szczególną uwagę zasługują tutaj szczepy L. acidophilus LA1, L. acidophilus LB oraz L. casei Shirata. Ich działanie zostało wykazane w badaniach in vitro oraz in vivo. A właśnie Helicobacter pylori jest jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka oraz choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Poza tym jest zaliczana do karcynogenów.

Helicobacter pylori jest bardzo odporna na kwas solny, który jest obecny w żołądku (produkuje ureazę, która umożliwia jej przetrwanie w środowisku o niskim pH).

Grzybica

A właściwie drożdżyca – chodzi o zakażenia drożdżami o nazwie Candida albicans. Jest to najczęstszy powód zakażeń grzybiczych narządów rodnych kobiet. Każda kobieta przynajmniej raz w życiu przechodziła takie zakażenie. Bardzo często pojawia się ono właśnie po antybiotykoterapii, która zniszczyła również populację dobrych bakterii jelitowych.

Candida albicans jest grzybem patogennym żyjącym normalnie w przewodzie pokarmowym człowieka (wiele patogenów tam żyje, ale nic zrobić nie mogą, póki skład mikroflory utrzymuje się we właściwych proporcjach).

Dopiero gdy dojdzie do zaburzenia flory grzyby się rozrastają i kolonizują większe obszary organizmu (błony śluzowe, skórę). U kobiet dochodzi wtedy do infekcji zewnętrznych narządów rodnych. W skrajnych przypadkach (gdy grzyby penetrują ścianę jelit i dostają się do krwiobiegu) może prowadzić do ciężkich zakażeń ogólnoustrojowych.

Również w tym przypadku Lactobacillus acidophilus wykazuje aktywność antagonistyczną. W przypadku kandydozy (inna nazwa drożdżycy) podczas leczenia można wspierać się także innymi gatunkami – często współpracują one ze sobą wykazujące skuteczniejsze działanie niż pojedynczo. Należą do nich:

• L. delbruecki
• L. plantarum
• L. rhamnosus
• L. fermentum
• L. johnsonii
• L. crispatus
• L. gasseri

Leczenie

Samodzielne leczenie wspomnianych wyżej chorób nie jest dobrym pomysłem. Jednakże wsparcie kuracji podstawowej, zaleconej przez lekarza, suplementacją probiotykami jest jak najbardziej wskazane. Może zarówno podnieść skuteczność terapii, jak i zapobiec nawrotom choroby.

Stosując kuracje probiotyczne, zarówno te naturalne za pomocą produktów spożywczych, jak i te z zastosowaniem preparatów farmaceutycznych, warto dopilnować, aby zestaw bakterii był różnorodny. Rynek suplementów jest dość bogaty w tym obszarze, nie wystarczy jednak wybrać czegokolwiek. Warto przestudiować listę składników zawartych w produkcie, zanim się na niego zdecydujemy. Trzeba pamiętać, że jeśli decydujemy się na takie rozwiązanie, związane będzie to ze zwiększonymi kosztami. Jedno opakowanie wydaje się nie być takie drogie, natomiast w dłuższej perspektywie (np. kilku miesięcy) może przeobrazić się w znaczne sumy.

Dobrą alternatywą jest wprowadzenie do codziennej diety jogurty naturalne z żywymi kulturami bakterii. Teraz to już prawie wszystkie jogurty je mają, ciężko jednak doszukać się informacji, jakie szczepy znajdują się w danym produkcie. Niewielu producentów o tym informuje. A jeśli nawet, to zwykle jest jeden lub dwa. Dużo lepszym sposobem wydaje się być zainwestowanie w starter jogurtowy i wykonanie jogurtu samodzielnie. Jest to zarówno tańsze, jak i bardziej świadome rozwiązanie. Jednocześnie smaczne i pożywne – jogurty są doskonałym  źródłem wapnia. A dla wegan istnieje możliwość użycia mleka roślinnego. Realizacja natomiast to tylko 10 minut, jakie trzeba poświęcić na podgrzanie mleka.

Literatura

1. Adriana Nowak, Katarzyna Śliżewska, Zdzisława Libudzisz, Probiotyki – historia i mechanizmy działania, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 5 – 19
2. Mathew Bull, Sue Plummer, Julian Marchesi & Eshwar Mahenthiralingam, The life history od Lactobacillus acidophilus as a probiotic: a tale of revisionary taxonomy, misidentification and commercial success
3. Simone FG Vilela, Júnia O Barbosa, Rodnei D Rossoni, Jéssica D Santos, Marcia CA Prata, Ana Lia Anbinder, Antonio OC Jorge and Juliana C Junqueira, Lactobacillus acidophilus ATCC 4356 inhibits biofilm formation by C. albicans and attenuates the experimental candidiasis in Galleria mellonella, Virulence 6:1, 29-39, January 2015
4. Magdalena Strus, Monika Brzychczy-Włoch, Agnieszka Kucharska, Tomasz Gosiewski, Piotr B. Heczko, Działanie in vitro bakterii rodzaju Lactobacillus izolowanych z pochwy na grzyby wywołujące kandydozę sromui pochwy, Medycyna doświadczalna i mikrobiologia 2005, 57
5. Ewa Jędrzejewska, Andrzej Szkaradkiewicz, Antagonistyczne oddziaływanie Lactobacillus acidophilus wobec klinicznych szczepów Helicobacter pylori, Medycyna doświadczalna i mikrobiologia, 2007, 59
6. Magdalena Strus, Magdalena Malinowska, Zakres antagonistycznego działaniabakterii z rodzaju Lactobacillus na czynniki etiologiczne waginozy bakteryjnej, Medycyna doświadczalna i mikrobiologia, 1999, 51