CU (Colitis Ulcerosa), czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego należy do grupy nieswoistych zapalnych chorób jelit. Jest to choroba autoimmunologiczna. W przypadku tej choroby zmiany zlokalizowane są w obrębie jelita grubego. Obraz kliniczny jest mało charakterystyczny i w związku z tym trudny do zdiagnozowania. Występują przewlekłe biegunki, często z dużą domieszką krwi, wzdęcia, bóle brzucha, nagła utrata masy ciała, niedobory składników mineralnych oraz witamin i w związku z zaburzeniami wchłaniania oraz utratą krwi przy wypróżnianiu – anemia. Stosowanie diety leczniczej jest w tym wypadku niezbędne i pomaga złagodzić objawy choroby oraz wydłużyć okres pomiędzy nawrotami.

Główne założenia diety we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego

• Wysoki stopień zindywidualizowania
• Zapobieganie oraz wyrównanie niedoborów energii i składników odżywczych
• Dopasowanie koniecznej suplementacji zależnie od miejsca wchłaniania danego składnika a występowania zmiany chorobowej w jelicie
• Prewencja podrażnień nabłonka jelita poprzez wykluczenie z diety produktów ostrych, ciężkostrawnych, wzdymających
• Zapobieganie biegunkom a także zaparciom
• Wysokoenergetyczna, bogatobiałkowa, lekkostrawna z ograniczeniem cukrów rafinowanych, laktozy i produktów drażniących

Problematyczny błonnik

Błonnik jest w tym wypadku wciąż kwestią sporną. Część źródeł rekomenduje dietę ubogoresztkową, ze względu na zwiększone występowanie wzdęć i biegunek. Druga część zaleca jednak dietę bogatą w błonnik, głównie w związku z jego zdolnością do wiązania toksycznych substancji. Wokresie nawrotu bądź w przypadku patologicznych zmian np. przewężeń w świetle jelita należy bezwzględnie wdrożyć dietę ubogoresztkową.

Czy istnieją produkty źle tolerowane przez większość pacjentów? Zdecydowanie tak!

• Cukier i słodycze – mogą nasilać objawy ze strony przewodu pokarmowego. Zaleca się zastąpienie cukru np. acesulfamem K lub aspartamem. Niezalecane są jednak poliole, ze względu na ich laksacyjne działanie.
• Soki owocowe i napoje z kofeiną – wykazują działanie przyspieszające perystaltykę jelit, mogą powodować przelewania w brzuchu. Zwłaszcza powinno unikać się cytrusów.
• Produkty ostro przyprawione, wzdymające, smażone, powodujące nadmierne powstawanie gazów, o udowodnionym działaniu laksacyjnym

🔎 Część osób może również źle tolerować mleko i jego przetwory – w związku z przewlekłym stanem zapalnym toczącym się w jelitach dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej. Wiąże się to ze spadkiem aktywności laktazy i może prowadzić do nietolerancji. Skutkiem tego mogą być wzmożone oddawanie luźnych stolców, wzdęcia czy kurczowe bóle brzucha. W wielu przypadkach występują u chorych także przeciwciała przeciwko kazeinie czy laktoalbuminie. Przeprowadzona przez naukowców meta-analiza [4] sugeruje jednak, że eliminacja białka mleka krowiego nie przyniosła udowodnionych korzyści w utrzymaniu remisji choroby. Z drugiej strony jednak korzystanie z fermentowanych produktów mlecznych wzbogaconych o bifidobacterium przynosi korzyści w tym zakresie

Dieta w okresie nawrotu

Nawrót można zdiagnozować, gdy chory wydala dwukrotnie większą liczbę stolców na dobę, często z większą domieszką krwi lub stolce mają dwa razy większą objętość (w ml) u chorych ze stomią. Dietę należy dostosować do stopnia ciężkości tego okresu. W większości przypadków zalecana jest dieta płynna, której głównym celem jest zapobieżenie odwodnieniu oraz niedoborom elektrolitów. Często całkowicie wyłącza się żywienie doustne i wprowadza żywienie parenteralne. Stopniowo, gdy obserwowana jest poprawa stanu zdrowia pacjenta włącza się żywienie doustne, dążąc do diety zgodnej z żywieniem w trakcie okresu remisji.

Jakie suplementy warto włączyć do diety?

• Witaminy – B₁₂ (przyspiesza naprawę tkanki [5]), kwas foliowy
• Składniki mineralne – wapń, żelazo, magnez i cynk

Co jeszcze możemy zaproponować pacjentowi?

• Otręby sorgo i ekstrakt z winogron – protekcyjny wpływ na ścianę jelita
• Sok z buraków – zawiera glutaminę, która przyspiesza regenerację śluzówki jelita
• Oleje rybie – indukują remisję i chronią przez migracją patogennych bakterii
• Kwas masłowy – zmniejsza objawy biegunki, przywraca odpowiednią motorykę przewodu pokarmowego, zwiększa wchłanianie elektrolitów oraz indukuje regenerację nabłonka jelita.

Alternatywne metody żywienia w NZJ – nieswoistych zapaleniach jelit

• Dieta FODMAP – łączenie tej diety z powyższymi zaleceniami skutecznie redukuje objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Polega na ograniczeniu lub całkowitym wykluczeniu zdolnych do fermentacji, słabo wchłanialnych węglowodanów
• Dieta SCD – eliminacja di – oraz polisacharydów, włączenie do diety bezlaktozowych, fermentowanych produktów mlecznych
• Dieta IBD – AID – przeciwzapalna – zwiększona podaż pro- i prebiotyków, spożywanie głównie monosacharydów, zmiana konsystencji pokarmu przez obróbkę np. mielenie, blendowanie,

Bibliografia

1. Gawęcki J., Grzymisławski M., 2012r.  „Żywienie człowieka zdrowego i chorego”
2. Banasiewicz T, Borycka-Kiciak K., Dobrowolska-Zachwieja A., Friediger J., Kiciak A., Krokowicz P., Małecka-Panas E., Pietrzak P., Rydzewska G., Tarnowski W., Zabielski R., 2010r. „Kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego w postępowaniu dietetycznym w chorobach jelit Clinical aspects of sodium butyrate application in dietary treatment of bowel diseases”
3. Ciok J., 1999r „Żywienie w patogenezie i leczeniu nieswoistych zapalnych chorób jelit” Mansueto P., Seidita A., D’Alcamo A., Carroccio A., 2015r. „Role of FODMAPs in patients with irritable bowel syndrome”
4. Herrador-López M, Martín-Masot R, Navas-López VM. Dietary Interventions in Ulcerative Colitis: A Systematic Review of the Evidence with Meta-Analysis. Nutrients. 2023 Sep 28;15(19):4194. doi: 10.3390/nu15194194. PMID: 37836478; PMCID: PMC10574654.
5. Kovatcheva, M., Melendez, E., Chondronasiou, D., Pietrocola, F., Bernad, R., Caballe, A., … & Serrano, M. (2023). Vitamin B12 is a limiting factor for induced cellular plasticity and tissue repair. Nature Metabolism, 1-20.

• Data pierwotnej publikacji: 13.08.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 3.12.2023