Skóra stanowi największy narząd ciała. Pełni wiele funkcji w organizmie. Podobnie jak w przypadku innych tkanek, wraz z upływem czasu podlega biologicznemu starzeniu. Podczas tego naturalnego procesu zachodzi wiele zmian. Spowolnione zostają procesy regeneracyjne i obronne organizmu.
Co dzieje się, gdy skóra się starzeje?
Efekty związane ze starzeniem stają się coraz bardziej widoczne i nasilają się wraz z wiekiem. Zmniejsza się zawartość kolagenu, przez co skóra traci elastyczność i sprężystość. Ponadto, jest mniej unaczyniona, a także cieńsza i sucha. Ilość pojawiających się zmarszczek znacząco się nasila.
Co wpływa na wygląd skóry?
Obecność hormonów, szczególnie płciowych, odgrywa istotną rolę w wyglądzie skóry. W przypadku kobiet, szczególnie ważną funkcję pełnią żeńskie hormony – estrogeny. Ich stężenie gwałtownie spada w okresie menopauzy i zaraz po.
Niedobór tych hormonów powoduje powstawanie wielu zmian skórnych, procesów zanikowych i zwyrodnieniowych w tkankach. Wykazano, że podawanie doustne estrogenu może zahamować te efekty, ale jest ryzykowne.
Może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia raka piersi i macicy. Z tego względu w latach 80. XX wieku wzrosło zainteresowanie kosmetykami zawierającymi w swoim składzie estrogeny.
Dowiedziono, że ich miejscowe stosowanie wpływa na rozwój ogólnoustrojowych zaburzeń organizmu. W 1927 r. Loewe w swoich badaniach opisał działanie roślin, które wykazują właściwości estrogenowe. Fitoestrogeny, bo o nich mowa, posiadają aktywność zbliżoną do estrogenów.
Jest ona słabsza w porównaniu do syntetycznych hormonów. Fitoestrogeny są bezpieczną alternatywą dla estrogenów. W przeprowadzonych dotąd badaniach klinicznych wykazano, że mogą one przyczynić się do naprawy skóry oraz zapobiegać efektom związanym z upływem czasu. Czego możemy dowiedzieć się więcej o tych związkach?
Przeciwstarzeniowe działanie fitoestrogenów
Stosowanie preparatów kosmetycznych anti-aging spowalnia procesy starzenia. Są one dedykowane osobom, które szczególnie posiadają skórę dojrzałą.
W większości tych kosmetyków znajdują się substancje aktywne (ich stężenie powinno wynosić 0,001-10 % masowych), takie jak fitoestrogeny. Fitoestrogeny są związkami, które w swojej budowie i działaniu zbliżone są do endogennych estrogenów.
Są rekomendowane jako substytut estrogenu u kobiet, zarówno w okresie menopauzy jak i po. Posiadają zdolność łączenia się z receptorami estrogenowymi, zwłaszcza ER-β obecnymi w skórze.
W terapii przeciwstarzeniowej najczęściej wykorzystuje się fitoestrogeny w postaci zewnętrznej. Jaka jest ich funkcja? Przeciwdziałają procesom utleniania błon komórkowych oraz stymulują syntezę proteoglikanów, przez co przyczyniają się do zwiększenia poziomu nawilżenia.
Działają przeciwutleniająco i przeciwzapalne, dzięki czemu skóra staje się lepiej ukrwiona i odżywiona. Ponadto, wzmacniają grubość skóry. Zapobiegają uszkodzeniom kolagenu ze względu na hamowanie enzymów odpowiedzialnych za ten proces.
Odpowiadają również za tworzenie włókien kolagenowych, które nadają skórze elastyczność. Ponadto, izoflawony takie jak genisteina i daidzeina stymulują produkcję kwasu hialuronowego. Stosowanie kosmetyków zawierających fitoestrogeny pozwala uzupełnić niedobór endogennych estrogenów. Mówi się nawet o możliwościach opóźnienia procesu starzenia, a także cofnięcia go.
Kosmetyki przeciwstarzeniowe
Do produkcji kosmetyków przeciwstarzeniowych najczęściej wykorzystuje się nasiona soi. Zastosowanie mają również surowce zielarskie takie jak: kwiat mniszka, liść szałwii, szyszki chmielu czy jaskółcze ziele. Pozostałe składniki mogą pochodzić z izoflawonów uzyskiwanych z grejpfruta, męczennicy, winogron, czy lilii wodnej.
Obecnie, na rynku kosmetycznym istnieje wiele preparatów posiadających w swoim składzie fitoestrogen z grupy stilbenów – resweratrol. Z dostępnych badań wynika, że związek ten hamuje proliferację naskórka i zwiększa elastyczność skóry [3,6,8,9,11,12]. Zdaniem niektórych badaczy, stosowanie kosmetyków z dodatkiem fitoestrogenów może być niewystarczające. Oprócz odpowiedniej pielęgnacji, należy włączyć do diety produkty obfitujące w te związki [8].
Badania z wykorzystaniem fitoestrogenów
Do badania o zasięgu europejskim, zaproszono 234 kobiety w okresie pomenopauzalnym, które stosowały codziennie krem kosmetyczny „Novadiol”.
Preparat ten zawierał izoflawony w dwóch stężeniach. Po okresie 12 tygodni wykazano redukcję zmarszczek i zmniejszenie suchości skóry. Z kolei zaś w innym doświadczeniu z udziałem zwierząt, został zbadany wpływ produktów pochodzących z mleka sojowego.
Stwierdzono, że codzienna aplikacja kremu sojowego na skórę myszy, może znacznie zwiększyć ilość kwasu hialuronowego. Ponadto, wykazano właściwości poprawiające stopień nawilżenia skóry [6,11].
Znaczenie izoflawonów sojowych w diecie
Do najważniejszych izoflawonów obecnych w soi należą genisteina i daidzeina. Wykazują one największe działanie estrogenne. Ich najbogatszym źródłem w pożywieniu jest soja. Prażone nasiona soi i mąka sojowa mogą zapewnić 130-170 mg izoflawonów w 100 produktu.
W przeprowadzonych dotąd badaniach wykazano, że spożywanie 100 mg/dzień produktów bogatych w soję ma wiele korzyści zdrowotnych, w tym syntezę kolagenu [2,3, 4,5].
Podsumowanie
Prowadzi się coraz więcej badań naukowych dotyczących wpływu wykorzystania fitoestrogenów w terapii przeciwstarzeniowej. Miejscowe stosowanie estrogenów przyczynia się do zahamowania efektów starzenia, ale metoda ta nie jest w pełni bezpieczna.
Działanie przezskórne estrogenów może zakłócić pracę całego organizmu. Z tego względu bardzo ważna jest konsultacja z wykwalifikowanym dermatologiem, w celu monitorowania dawki i stężenia tego hormonu.
Fitoestrogeny są niesteroidowymi analogami estrogenów o bezpiecznym działaniu. Ich skuteczność jest porównywalna do żeńskich hormonów płciowych. Wiele firm kosmetycznych korzysta z dobroczynnych właściwości tych związków roślinnych. Szczególnie są wykorzystywane w terapii anti-aging dla kobiet będących w okresie menopauzy.
Literatura
- Desmawati D., Sulastri S.(2019). Phytoestrogens and Their Health Effect. Open Access Macedonina Journal od Medical Sciences, 15, (7), 3, 495-499.
- Gheribi E. (2012). Znaczenie fitoestrogenów roślinnych w profilaktyce osteoporozy. Postępy Fitoterapii, 3, 192-196.
- Kapuścińska A., Nowak I. (2015). Zastosowanie fitoestrogenów w kosmetykach przeciw starzeniu się skóry. Chemik, 69, 3, 154-159.
- Kwiatkowska E. (2007). Fitoestrogeny w zapobieganiu osteoporozie. Przegląd Menopauzalny, 5, 306-309.
- Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J. (2012). Fitoterapia i leki roślinne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 410-413.
- Liu T., Li N., Yan Y., Xiong K., Liu Y., Xia Q., Zhang H., Liu H.(2019). Recent advances in the anti‐aging effects of phytoestrogens on collagen, water content, and oxidative stress, Phytotherapy Research, 34, (6), 435-447.
- Lizak A., Załęska I., Matuła A., Wilk M. (2019). Molekularne mechanizmy starzenia się skóry w okresie menopauzy. Kosmetologia Estetyczna, 2, 8, 230-235.
- Pawlaczyk M., Jagła D., Korzeniowska K. Wykorzystanie kosmetyków z fitoestrogenami przez kobiety w wieku dojrzałym. (2012). Farmacja Współczesna, 5, 106-110.
- Pop A. (2015). Fitoestrogeny. Wpływ budowy chemicznej i mechanizmów działania hormonów roślinnych na organizm ludzki. Kosmetologia Estetyczna, 1, (4), 29-34.
- Rzepecki A.K., Murase J.E., Juran R., Fabi S.G., McLellan B.N. (2019). Estrogen-deficient skin: The role of topical therapy. International Journal of Women’s Dermatology, 15, 5, (2), 85-90.
- Wojas-Pelc A., Nastałek M., Sułowicz J. (2008). Estrogeny a skóra – spowolnienie procesu starzenia. Przegląd Menopauzalny, 6, 314-318.
- Thorton J.M. (2013). Estrogens and aging skin. Dermato-endocrinology, 5, 2, 264-270.
