Zakrzepica jest jedną z głównych przyczyn zachorowalności i umieralności z powodu chorób krążenia. Szacuje się, że jej powikłania odpowiadają za 25% zgonów na świecie [1]. Jednocześnie, obecnie obserwuje się wzrost zainteresowania medycyną naturalną. Szuka się alternatywnych metod leczenia wielu chorób i kładzie nacisk na profilaktykę. Według WHO, około 80% światowej populacji wykorzystuje tradycyjne zioła lecznicze, w podstawowej opiece zdrowotnej [2]. Czy zakrzepica należy do schorzeń, które można leczyć naturalnie? Jakie substancje mogą być wykorzystywane?
Spis treści:
- Czym jest zakrzepica?
- Leczenie podstawowe
- Zioła a krzepliwość krwi
- Które zioła na zakrzepicę?
- Interakcje z lekami
- Czy zakrzepicę można leczyć za pomocą ziół?
- Podsumowanie
- Bibliografia
Czym jest zakrzepica?
Zakrzepica to choroba, która polega na tworzeniu się zakrzepów krwi w świetle naczyń krwionośnych. Najczęściej, dotyczy żył podudzi, ud lub miednicy, dlatego nazywana jest także zakrzepicą żył głębokich. W przebiegu choroby może dojść do oderwania się części skrzepliny i jej przejścia wraz z krwiobiegiem do płuc. W konsekwencji dochodzi do zatorowości płucnej, czyli stanu, który może nawet prowadzić do śmierci. U ponad jednej trzeciej osób z zakrzepicą występują długoterminowe powikłania. Wśród nich można wymienić: obrzęk, ból, przebarwienia, a nawet niepełnosprawność.
Zakrzepica żył głębokich może dotknąć każdego. Dlatego ważna jest wiedza na temat przyczyn jej powstawania i metod zapobiegania [3].
Jakie są czynniki ryzyka przyczyniające się do powstania zakrzepicy żył głębokich?
- Zmniejszony przepływ krwi, który może być spowodowany: bezruchem, siedzącym trybem życia, paraliżem i długotrwałym leżeniem w łożku, spowodowanym chorobą.
- Zwiększony poziom estrogenu, wynikający z: przyjmowania środków antykoncepcyjnych, hormonalnej terapii zastępczej oraz ciąży.
- Chroniczne choroby, takie jak: choroby serca, płuc, nowotwory (oraz ich leczenie), nieswoiste zapalenie jelit (będące konsekwencją choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego).
- Urazy żył, często spowodowane przez: złamania, poważne uszkodzenia mięśni, operacje chirurgiczne (szczególnie dotyczące brzucha, miednicy, bioder czy nóg).
- Inne czynniki, do których zalicza się: otyłość, wiek (ryzyko wzrasta z wiekiem), dziedziczne zaburzenia krzepnięcia, występowanie zakrzepicy w przeszłości oraz przypadki choroby u członków rodziny [3].
W jaki sposób leczy się zakrzepicę?
Jest to zależne od wielkości powstałego zakrzepu i tego, w jakim stopniu zagraża on życiu. Głównym celem leczenia jest ograniczenie narastania skrzepliny i zmniejszenie ryzyka wystąpienia zatoru tętnicy płucnej.
Najczęściej wykorzystuje się leki przeciwkrzepliwe, do których zalicza się heparyny i fondaparynuks. Stosuje się także substancje trombolityczne, które prowadzą do całkowitego rozpuszczenia skrzepu i przywrócenia drożności naczynia krwionośnego. Najrzadziej stosuje się metodę chirurgicznego usunięcia powstałej skrzepliny.
Warto jednak zauważyć, że każdy rodzaj terapii przeciwzakrzepowej jest obarczony ryzykiem wystąpienia krwawień. Co więcej, istnieje wiele przeciwwskazań względnych i bezwzględnych, które uniemożliwiają stosowanie powyższych leków [4].
Czy zioła mają wpływ na krzepliwości krwi?
Leki wykorzystywane w leczeniu zakrzepicy żył głębokich mają swoje ograniczenia. Z tego względu, część osób może chcieć wykorzystać substancje naturalne w terapii i profilaktyce powstawania skrzepliny. W tradycyjnej medycynie chińskiej zioła znajdują zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń, w tym zakrzepicy. Zioła lecznicze są uznawane za alternatywny środek w przemyśle farmaceutycznym. Wykazują działanie przeciwpłytkowe, fibrynolityczne i przeciwzakrzepowe [2].
Które zioła na zakrzepicę?
Wybrane substancje wpływające na procesy krzepnięcia krwi:
- Kurkuma (Curcuma) – znajduje szerokie zastosowanie w tradycyjnej medycynie Azji. Wykorzystywana jest między innymi do łagodzenia niedrożności krążenia krwi. Jej głównym składnikiem jest kurkumina, która wpływa na hamowanie agregacji płytek krwi. Wykazuje także zdolność do aktywacji płytek krwi [2].
- Cynamon (Cinnamomum cassia) – wyciąg z cynamonu jest tradycyjnym lekarstwem stosowanym na poprawę krążenia krwi. Ekstrakty z cynamonu mają działanie przeciwagregacyjne i przeciwzakrzepowe. Spośród związków zawartych w tej roślinie najbardziej aktywne działanie przeciwpłytkowe wykazują eugenol i aldehyd iglasty [7].
- Imbir (Zingiber officinale) – zioło lecznicze powszechnie wykorzystywane w gotowaniu, zwłaszcza w krajach azjatyckich. Ekstrakty z imbiru wykazują działanie hamujące agregację płytek krwi. Odpowiedzialne za to są zawarte w nim substancje aktywne — ginerole i paradol [8].
- Piwonia chińska (Paeonia lactiflora) – popularna roślina ogrodowa, która w Azji znajduje zastosowanie w lecznictwie. Wykorzystywana jest w chorobach sercowo-naczyniowych w celu poprawy krążenia krwi. Ekstrakty zawarte w piwonii hamują agregację płytek krwi i zmniejszają jej krzepnięcie [2]. Co więcej, zwiększają fibrynolizę, dzięki czemu usuwają zastoje krwi [6].
- Żeń-szeń (Panax Ginseng) – zawiera wiele składników aktywnych, z których największe znaczenie mają ginsenozydy [2]. Jest badany ze względu na jego terapeutyczny wpływ w wielu chorobach, w tym chorobach sercowo-naczyniowych. Jego działanie przeciwpłytkowe polega na zmniejszeniu agregacji płytek krwi i hamowaniu czynników krzepnięcia. Dzięki temu zapobiega tworzeniu skrzepliny [5].
- Chińskie drzewo lakowe (Rhus verniciflua) – jest to drzewo liściaste uprawiane w Korei, Japonii i Chinach. Ekstrakty z tej rośliny hamują agregacje płytek krwi, dzięki czemu mają działanie przeciwzakrzepowe [2].
- Azjatycka czerwona szałwia (Salvia Miltiorrhiza) – jest tradycyjnym ziołem leczniczym stosowanym w chorobach układu krążenia. Wykazuje silne działanie przeciwpłytkowe poprzez supresję agregacji płytek krwi i promowanie fibrynolizy. Zapobiega zastojom krwi, a także poprawia jej przepływ. Jest uznawana za roślinę niezwykle bezpieczną [2].
- Berberys pospolity (Berberis vulgaris) – gatunek krzewu, którego owoce znajdują zastosowanie w lecznictwie. Zawiera składnik alkaloidowy o nazwie berberyna. Wykazuje ona działanie przeciwpłytkowe — hamuje agregację płytek krwi [8].
- Tymianek (Thymus vulgaris L.) – jest powszechnie wykorzystywany w gotowaniu jako przyprawa. Ma wielokierunkowe działanie na organizm, między innymi wykazuje właściwości antyagregacyjne. Szczególne znaczenie ma obecny w tymianku tymol, który hamuje agregację płytek krwi [9].
- Rozmaryn (Rosmarinus officinalis L.) – podobnie jak tymianek wykazuje działanie przeciwzakrzepowe poprzez zmniejszanie agregacji płytek krwi [10].
Interakcje ziół z lekami
Wiedza na temat mechanizmów działania ziół nie jest w pełni poznana. Szerokie zastosowanie naturalnych substancji leczniczych budzi obawy w zakresie interakcji zioła-lek. Często pacjenci stosują substancje ziołowe, bez wiedzy lekarza. Szczególnie niebezpieczne mogą być oddziaływania pomiędzy ziołami przeciwzakrzepowymi i lekami stosowanymi na zakrzepicę.
Jednoczesne przyjmowanie substancji ziołowych i leków o działaniu hamującym agregację płytek krwi może prowadzić do addytywnego ich działania i ryzyka krwawienia [11]. Dla przykładu: stosowanie żeń-szenia wraz z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna i acenokumarol, powoduje zwiększone zagrożenie krwawień [12].
Czy zakrzepicę można leczyć za pomocą ziół?
W medycynie tradycyjnej ziołolecznictwo odgrywa ogromną rolę w zachowywaniu zdrowia populacji. Substancje pochodzenia roślinnego są wykorzystywane również w profilaktyce chorób krążenia, w tym zakrzepicy [13].
Ze względu na poważne konsekwencje, jakie niesie za sobą nieleczona zakrzepica, podstawę jej leczenia stanowi farmakoterapia.
Środki ziołowe mogą stanowić element zapobiegania chorobie, wraz z odpowiednim ruchem czy stosowaniem rajstop uciskowych. Jednak w przypadku chęci przyjmowania ziół o działaniu przeciwzakrzepowym, konieczna jest konsultacja z lekarzem, tak aby zapobiec niepożądanym skutkom ubocznym.
Warto pamiętać o tym, że istnieją także przeciwwskazania do stosowania substancji ziołowych. W przypadku ciąży, która jest czynnikiem ryzyka zakrzepicy, należy być szczególnie ostrożnym. Zioła mogą mieć poważny wpływ na przebieg ciąży i poród. Dlatego kontakt z lekarzem i przestrzeganie otrzymanych zaleceń jest kluczowe [14].
Podsumowanie
Zakrzepica żył dolnych jest chorobą, która dotyka dużej części populacji i może dotyczyć każdego, bez względu na wiek, płeć czy pochodzenie. Pewne osoby są jednak bardziej predysponowane do tego, aby pojawiła się u nich zakrzepica.
Wiedza na temat tego, jakie są czynniki ryzyka, jest niezbędna, aby móc jej świadomie zapobiec lub w porę zdiagnozować. Podstawą leczenia w przypadku istniejących już zakrzepów są środki farmakologiczne, a stosowanie się do zaleceń lekarskich jest konieczne.
Obecnie jednak wzrasta popularność medycyny tradycyjnej i alternatywnego podejścia do zdrowia. Co za tym idzie, rośnie zainteresowanie suplementami i środkami ziołowymi. Okazuje się, że wiele ziół wykazuje działanie przeciwzakrzepowe, poprzez hamowanie agregacji płytek krwi i zmniejszenie jej krzepliwości.
Należy jednak pamiętać, że substancje roślinne nie niosą jedynie korzyści, a mogą także powodować skutki uboczne. Dlatego ich zastosowanie powinno być konsultowane z odpowiednim specjalistą, który uwzględni wszystkie wskazania i przeciwwskazania do ich stosowania.
Warto zwrócić uwagę na zioła jako element profilaktyki wielu chorób, w tym zakrzepicy. Niemniej, produkty ziołowe nie stanowią substancji bezpiecznych dla wszystkich, dlatego należy je stosować z rozwagą.
Bibliografia:
- Thrombosis. Pobrano 2 Czerwca 2022, z https://www.worldthrombosisday.org/issue/thrombosis/
- Kim, K., & Park, K. I. (2019). A review of antiplatelet activity of traditional medicinal herbs on integrative medicine studies. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2019.
- What is Venous Thromboembolism?. (2020). Pobrano 2 Czerwca 2022, z https://www.cdc.gov/ncbddd/dvt/facts.html
- Windyga, J. (2010). Leczenie wstępne i wtórna profilaktyka zakrzepicy żył głębokich. Hematologia, 1(2), 119-125.
- Lee, Y. Y., Kim, S. D., Park, S. C., & Rhee, M. H. (2021). Panax ginseng: Inflammation, platelet aggregation, thrombus formation, and atherosclerosis crosstalk. Journal of Ginseng Research.
- Wang, Y., & Ma, R. (1990). Effect of an extract of Paeonia lactiflora on the blood coagulative and fibrinolytic enzymes. Zhong xi yi jie he za zhi= Chinese journal of modern developments in traditional medicine, 10(2), 101-2.
- Kim, S. Y., Koo, Y. K., Koo, J. Y., Ngoc, T. M., Kang, S. S., Bae, K., … & Yun-Choi, H. S. (2010). Platelet anti-aggregation activities of compounds from Cinnamomum cassia. Journal of medicinal food, 13(5), 1069-1074.
- Nor, N. H. M., Othman, F., Tohit, E. R. M., & Noor, S. M. (2016). Medicinal herbals with antiplatelet properties benefit in coronary atherothrombotic diseases. Thrombosis, 2016.
- Okazaki, K., Kawazoe, K., & Takaishi, Y. (2002). Human platelet aggregation inhibitors from thyme (Thymus vulgaris L.). Phytotherapy Research, 16(4), 398-399.
- Yamamoto, J., Yamada, K., Naemura, A., Yamashita, T., & Arai, R. (2005). Testing various herbs for antithrombotic effect. Nutrition, 21(5), 580-587.
- Zuo, H. L., Linghu, K. G., Wang, Y. L., Liu, K. M., Gao, Y., Yu, H., … & Hu, Y. J. (2020). Interactions of antithrombotic herbal medicines with Western cardiovascular drugs. Pharmacological Research, 159, 104963.
- Jarosz, M., & Dzieniszewski, J. (2020). Uważaj, co jesz, gdy zażywasz leki. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- Liao, F. (2000). Herbs of activating blood circulation to remove blood stasis. Clinical Hemorheology and Microcirculation, 23(2, 3, 4), 127-131.
- Pinn, G., & Pallett, L. (2002). Herbal medicine in pregnancy. Complementary therapies in nursing and midwifery, 8(2), 77-80.
