Zioła prowansalskie. Czy wiesz, z czego się składają i jak je zrobić?

Zioła prowansalskie są niezwykle aromatyczną mieszanką, która zdobyła popularność na całym świecie. Można ją w łatwy sposób zrobić samodzielnie w domu. Jednak mało kto wie, co wchodzi w skład mieszanki oraz do czego możemy ją wykorzystać.

Jak powstały zioła prowansalskie?

Nazwa „Herbes de Provence” po raz pierwszy pojawiła się w latach 60-tych XX wieku za sprawą Gilberta Bécaud. Pierwotnie miała być to mieszanka składająca się z ręcznie zebranych ziół tj. tymianek, rozmaryn oraz szczypta cząbru, zmieszana z oregano. Dosyć szybko zioła prowansalskie zdobyły sławę na całym świecie, dzięki swojemu silnemu, egzotycznemu zapachowi i smakowi [1].

W kuchni prowansalskiej od zawsze dodawano do potraw wiele, różnych aromatycznych ziół. Są kucharze, którzy w dalszym ciągu nie wyobrażają sobie skorzystania z gotowej mieszanki, tłumacząc, że „nawet ich babcia nigdy nie mieszała wszystkiego razem
i wiedziała, które zioło pasuje do jakiego produktu”. Podczas gotowania zawsze stosują swoje własne autorskie kompozycje ziół. Oczywiście nie każdy z nas jest mistrzem
w kuchni. Z tego powodu bardzo chętnie sięgamy po już gotowe zioła prowansalskie [2].

Co wchodzi w skład ziół prowansalskich?

Do ich podstawowych składników należą tymianek, rozmaryn, oregano, cząber i bazylia. Można spotkać się również z mieszankami zawierającymi kwiaty lawendy, majeranek, miętę pieprzową, estragon, koper włoski lub szałwię.

Jak kupić prawdziwe zioła z Prowansji?

Niestety nie każda firma zachowuje prawidłowe proporcje i skład ziół prowansalskich. Co więcej, ta niezwykła mieszanka wcale nie musi pochodzić z Prowansji. Prawdopodobnie nawet 80% ziół sprzedawanych we Francji pochodzi z Egiptu, Hiszpanii, Maroko czy Chin.

W takim razie, w jaki sposób możemy odróżnić prawdziwe zioła prowansalskie, od tych produkowanych poza granicami Francji? Obecnie jest to bardzo proste, dzięki francuskim zielarzom walczącym o dobre imię Herbes de Provence. W 2003 roku został wprowadzony certyfikat Label Rouge, który jest potwierdzeniem jakości mieszanki.

Określono nim, że zioła prowansalskie powinny pochodzić z Prowansji, natomiast ich zbiór, suszenie i sortowanie podlegać określonym rygorom, zapewniającym ich najwyższą jakość.

Idealny skład mieszanki ziół prowansalskich według Label Rouge

Ponadto ustalono dokładny skład mieszanki, dzięki któremu posiada ona najlepszy możliwy smak. Idealne proporcje to [3]:

• 26% rozmarynu
• 26% cząbru
• 26% oregano
• 19% tymianku
• 3% bazylii

Suszenie i przygotowanie ziół prowansalskich w domu

Zioła, z których tworzymy mieszankę należy zebrać, a następnie ususzyć. Najlepiej dokonać tego w suchym, zacienionym i przewiewnym miejscu. Warto też zwrócić uwagę na temperaturę pomieszczenia, która nie powinna przekraczać 40°C. Nie warto wystawiać ziół do suszenia na słońce, ponieważ składniki występujące w roślinach utleniają się, przez co mieszanka traci swoje właściwości zdrowotne.

Już po kilku dniach rośliny będą gotowe do sporządzenia mieszanki prowansalskiej. Zioła należy skruszyć i wymieszać razem. Oczywiście należy usunąć z niej wszystkie zdrętwiałe części roślin. Mieszankę przechowujemy w suchym, zacienionym miejscu, a jej właściwościami możemy się cieszyć przez okres 6 miesięcy [4].

Właściwości zdrowotne

Tymianek

Charakterystyczną cechą tymianku jest jego gorzki smak. Roślina ta jest dobrym źródłem witaminy C i A, a także miedzi, żelaza i manganu. Zawarte w nim związki gorzkie pobudzają żołądek do wydzielania soku żołądkowego, dzięki czemu tymianek poprawia trawienie.

Ponadto ma działanie przeciwbakteryjne i grzybobójcze. W związku z tym tymianku używa się na niegojące się rany, owrzodzenia i ropne zakażenia skóry. Jest także składnikiem płynów do płukania jamy ustnej oraz naturalnych dezodorantów. Naukowcy z Wielkiej Brytanii wykazali, że nalewka z tymianku zabija bakterie odpowiedzialne za powstawanie trądziku. Co więcej, ekstrakt z tymianku obniża ciśnienie krwi [5].

Rozmaryn

Rozmaryn ma bardzo intensywny, sosnowy zapach. Poza tym słynie ze swojego gorzkiego smaku. Roślina ta jest bogatym źródłem przeciwutleniaczy, które neutralizują wolne rodniki.

Niektóre badania sugerują, że roślina ta może pomóc w zapobieganiu starzenia się mózgu oraz osobom po przebytym udarze. Ponadto, rozmaryn zawiera kwas karnozowy, który bierze udział w zwalczaniu uszkodzeń spowodowanych przez wolne rodniki w mózgu.

Kwas ten pozytywnie wpływa też na zdrowie oczu. Może to mieć zastosowanie kliniczne w chorobach takich jak zwyrodnienie plamki żółtej. Olejki aromatyczne zawarte w tymianku mogą wpływać na poprawę koncentracji oraz dokładności wykonywanych zadań. Natomiast etanolowy ekstrakt z tymianku wykazuje działanie antyproliferacyjne na komórki raka piersi
i białaczki [6].

Oregano

Oregano, inaczej zwane lebiodką to bogactwo przeciwutleniaczy, które mogą pomóc
w neutralizacji wolnych rodników oraz zmniejszeniu stanu zapalnego. Związki zawarte
w oregano tj. tymol i karwakrol wykazują działanie przeciwwirusowe oraz przeciwbakteryjne.  

Dodatkowo naukowcy odkryli, że te dwie substancje mogą zapobiegać wzrostowi komórek czerniaka [7,8].

Cząber

Cząber przez wzgląd na zawartość substancji czynnych zwiększa wydzielanie soków trawiennych, a tym samym ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów. Poza tym liście cząbru zawierają karwakrol i tymol, które wykazują działanie antyseptyczne. Zawarte
w cząbrze garbniki mają działanie ściągające, które może pomóc w leczeniu niezbyt nasilonych biegunek. Dodatkowo liście tego ziela mają właściwości przeciwutleniające [9,10]. 

Bazylia

Bazylia zawiera znaczne ilości witaminy K. Poza tym jest to dobre źródło przeciwutleniaczy. Badanie przeprowadzone na szczurach w 2015 roku wykazały, że antyoksydanty zawarte
w sproszkowanym preparacie zawierającym tulsi mają pozytywny wpływ na zdrowie wątroby.

Inne badanie z 2019 roku wykazało, że ekstrakt z liści słodkiej bazylii pomaga
w obniżeniu wysokiego poziomu glukozy we krwi oraz leczeniu jego skutków. Ponadto, zawarte w bazylii fitozwiązki mogą pomóc w zapobieganiu niektórym rodzajom nowotworów [11]. 

Zastosowanie ziół prowansalskich w kuchni

Zioła prowansalskie mają bardzo szerokie zastosowanie, w szczególności w kuchni. Są świetnym dodatkiem do różnego rodzaju mięs oraz ryb. Mogą być również dodane do zup, sosów, a nawet warzyw.

Dzięki mieszance ziół możemy ograniczyć w naszej kuchni zużycie soli, co na pewno pozytywnie wpłynie na nasze zdrowie. Podczas urządzania grilla można wysypać zioła prowansalskie na rozżarzone węgle. Po wykonaniu takiego zabiegu, grillowana potrawa nabierze szczególnego aromatu i smaku, który uzyskamy dzięki dymowi. Nie ma wtedy już potrzeby, aby wcześniej nacierać mięso ziołami. Mieszankę dodaje się, także do nabiału, chleba, czy masła. Można wręcz rzec, że zioła prowansalskie nadają się do każdego dania wytrawnego [12,13].

Podsumowanie

Herbes de Provence to mieszanka ziół nadająca niepowtarzalny smak i zapach naszym potrawom. Zasługuje na uznanie ze względu na swoje właściwości zdrowotne. Niezależnie od tego czy będziemy bezwzględnie trzymać się składu mieszanki, czy pozwolimy sobie na jakiekolwiek odstępstwa, to i tak zioła prowansalskie wzbogacą smak naszych potraw. Opłaca się sięgać po nie podczas gotowania, choć może warto być jak prawdziwi szefowie kuchni, i samemu wedle uznania doprawiać przygotowywane potrawy? Mam nadzieję, że włączycie zioła z tej mieszanki do swojej diety.

Bibliografia:

1. Psaltis P., (2017). The herbs de provence. MyProvence: https://www.myprovence.fr/en/article/the-herbs-de-provence
2. Happybellyfish (2016). Herbs de Provence: Recipes and History. Happybellyfish: https://happybellyfish.com/2016/11/11/herbs-de-provence-recipes-history/
3. WP kobieta, (2012). Zioła z Prowansji. WP kobieta: https://kobieta.wp.pl/ziola-z-prowansji-5982671822627969a
4. ŚwiatKwiatów.pl, (bdw). Jak zrobić zioła prowansalskie podajemy skład. ŚwiatKwiatów.pl: https://www.swiatkwiatow.pl/poradnik-ogrodniczy/jak-zrobic-ziola-prowansalskie–podajemy-sklad-id1374.html
5. Fanous S., (2018). 9 Health Benefits of Thyme. Healthline: https://www.healthline.com/health/health-benefits-of-thyme#Thyme-to-get-rid-of-pests 
6. Nordqvist J., (2017). Everything you need to know about rosemary. MedicalNewsToday: https://www.medicalnewstoday.com/articles/266370
7. Link R., (2017). 6 Science-Based Health Benefits of Oregano. Healthline: https://www.healthline.com/nutrition/6-oregano-benefits#TOC_TITLE_HDR_3
8. Brazier Y., (2020). What are the health benefits of oregano? MedicalNewsToday: https://www.medicalnewstoday.com/articles/266259
9. Tyszyńśka-Kownacka D., Krześniak L.M., (1987). Leczymy się ziołami. Warszawa: Pastwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 30
10. Health Benefits time, (bdw). Health Benefits of Summer savory. HealthBenefitstime.com: https://www.healthbenefitstimes.com/summer-savory/
11. Brazier Y., (2019). Health benefits of basil. MedicalNewsToday: https://www.medicalnewstoday.com/articles/266425#benefits
12. Zdrowie tvn, (2018). Zioła prowansalskie – skład, zastosowanie, właściwości zdrowotne. Zdrowie tvn: https://zdrowie.tvn.pl/a/ziola-prowansalskie-sklad-zastosowanie-wlasciwosci-zdrowotne
13. Robimy Lody, (bdw). Czym są zioła prowansalskie i do jakich potraw możemy je dodawać. Robimy Lody: http://rpo-przemyska.pl/ziola-prowansalskie.html