Zaburzenia funkcji seksualnych są poważnym kłopotem, który dotyczyć może zarówno kobiet jak i mężczyzn. Mogą one występować wśród osób w różnym wieku, jednak zdecydowana większość przypadków to osoby w wieku powyżej 50 r.ż. Przyczyną takiej sytuacji może być szczególny związek pomiędzy chorobami sercowo-naczyniowymi a zaburzeniami erekcji u mężczyzn oraz zespołem metabolicznym i zaburzeniami funkcji seksualnych u kobiet.
Jaki jest związek chorób kardiologicznych oraz zespołu metabolicznego z zaburzeniami funkcji seksualnych?
Na choroby układu krążenia oraz zespół metaboliczny szczególnie narażone są osoby w wieku powyżej 50 lat, obserwuje się liniową zależność pomiędzy wiekiem a ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego [1].
Do najważniejszych czynników ryzyka chorób kardiologicznych należy zaliczyć: hipertriglicerydemię, hiperlipidemię, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, otyłość oraz nikotynizm. Warto zwrócić uwagę, że są to jednocześnie składowe zespołu metabolicznego. Według badań, jednym z głównych powodów zaburzeń seksualnych u kobiet i mężczyzn w okresie przekwitania jest cukrzyca. Szacuje się, że u mężczyzn cierpiących z powodu tej choroby ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji jest aż 3-krotnie wyższe w porównaniu z osobami zdrowymi w tym samym wieku [2]. Cukrzyca jest też przyczyną wielu innych dolegliwości, takich jak: retinopatia cukrzycowa, nefropatia cukrzycowa, zmiany skórne, częstsze występowanie zakażeń układu moczowo-płciowego (ZUM), stopa cukrzycowa oraz wiele innych. Tak szerokie spektrum zaburzeń w połączeniu z brakiem satysfakcji seksualnej z powodu niedostatecznej erekcji może być przyczyną depresji, poczucia wykluczenia społecznego oraz pogorszenia nastroju [3].
Skutkiem tego może być unikanie aktów seksualnych. Warto poruszyć też kwestię wpływu zespołu metabolicznego na seksualność kobiet. Tutaj również obserwuje się istotne pogorszenie funkcji seksualnych. Przykładowo, cukrzyca przyczynia się do obniżenia libido, zaburzeń podniecenia i problemu z osiągnięciem orgazmu [4].
Wspomniane wcześniej, częste występowanie zakażeń układu moczowo-płciowego prowadzi do obecności świądu, bólu oraz pieczenia w okolicach intymnych co może wpływać na ograniczanie kontaktów seksualnych.
Profilaktyka – na czym polega i kogo dotyczy?
Jak zapobiegać zaburzeniom funkcji seksualnych kobiet i mężczyzn będących następstwem chorób układu krążenia, cukrzycy czy zespołu metabolicznego? Odpowiedź na to pytanie jest po części dosyć oczywista. Profilaktyka zaburzeń seksualnych jest jednocześnie profilaktyką chorób układu krążenia. Jest też powiązana z profilaktyką cukrzycy czy zespołu metabolicznego [5].
Prewencja dotycząca chorób sercowo-naczyniowych definiowana jest jako zestaw skoordynowanych działań na poziomie populacyjnym lub ukierunkowany na jednostkę, które mają na celu eliminację lub minimalizację wpływu chorób układu krążenia oraz związanej z nimi niepełnosprawności. Do podstawowych zasad prewencji zalicza się: zmianę diety w kierunku prozdrowotnym, wprowadzenie aktywności fizycznej oraz zaprzestanie palenia tytoniu.
Działania w kierunku prewencji należy podejmować jak najwcześniej. Powinny być one prowadzone przez całe życie osobnicze od momentu urodzenia aż do wieku podeszłego. Często sugeruje się także prewencję jeszcze przed narodzinami, czyli w okresie ciąży. Kolejny etap polega na karmieniu piersią przez co najmniej 6 miesięcy. Wobec tego istnieje potrzeba edukacji żywieniowej społeczeństwa, w tym szczególnie kobiet planujących oraz będących w ciąży.
W badaniach udowodniono, że prewencja jest skuteczną metodą zmniejszania ryzyka chorób układu krążenia oraz zgonów w populacji ogólnej zarówno w Azji, Europie jak i Ameryce. Ponadto powinna dotyczyć zarówno kobiet jak i mężczyzn. Zauważono, że u pozornie zdrowych osób ryzyko sercowo-naczyniowe jest najczęściej wypadkową wielu różnych czynników wchodzących ze sobą w interakcje. Wobec tego zaleca się systematyczną ocenę całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego u wszystkich osób u których jest ono podwyższone, czyli: z rodzinnym wywiadem przedwczesnej choroby układu krążenia, obciążonych głównymi czynnikami ryzyka oraz z rodzinną hiperlipidemią. U pozostałych osób zalecana jest przesiewowa ocena ryzyka [1].
Profilaktyka – dieta
Oprócz oceny ryzyka znaczącą rolę w prewencji zarówno pierwotnej jak i wtórnej chorób układu krążenia pełnią właściwe nawyki człowieka związane z żywieniem. Zwyczajowo stosowana dieta ma wpływ na: nadciśnienie tętnicze, cholesterol, masę ciała oraz rozwój cukrzycy typu 2. Za najlepiej zbadaną dietę pod względem wpływu na układ krążenia uznaje się dietę śródziemnomorską [1,5].
Wydaje się ona być uniwersalnym postępowaniem w celu uniknięcia chorób cywilizacyjnych nie tylko związanych z układem krążenia, lecz również nowotworów oraz cukrzycy typu 2. Zalecana jest w celu polepszenia jakości oraz długości życia pacjentów z chorobami układu krążenia, otyłych oraz cierpiących na cukrzycę typu 2. Natomiast w celu prewencji nadciśnienia tętniczego zaleca się stosowanie diety DASH. Jej korzystny wpływ na ciśnienie tętnicze wynika przede wszystkim z ograniczonej zawartości sodu.
Do składników odżywczych szczególnie ważnych w prewencji chorób sercowo-naczyniowych należy zaliczyć: kwasy tłuszczowe, składniki mineralne, witaminy i błonnik [1].
W przypadku tłuszczu szczególnie istotnym jest, by nie unikać go w diecie, lecz zastępować kwasy tłuszczowe nasycone oraz trans oliwą z oliwek oraz tłuszczem rybim, czyli kwasami tłuszczowymi nienasyconymi. Do najistotniejszych składników mineralnych w diecie mających znaczenie w prewencji zaliczono sód oraz potas. Potas ma korzystny wpływ na ciśnienie tętnicze i istnieje odwrotny związek między spożyciem potasu a ryzykiem wystąpienia udaru mózgu. Natomiast sód wykazuje negatywny wpływ na wartości ciśnienia tętniczego. Błonnik również odgrywa ważną rolę w prewencji chorób układu krążenia. W badaniach udowodniono, że zwiększenie spożycia błonnika o 7 g/dobę wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka choroby wieńcowej o 9%, natomiast zwiększenie ilości błonnika w diecie o 10 g/dobę powodowało zmniejszenie ryzyka udaru mózgu oraz cukrzycy typu 2 kolejno o 16% oraz 6%. Do głównych źródeł błonnika zalicza się: produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce oraz nasiona roślin strączkowych [1].
Profilaktyka – aktywność fizyczna
Jak wspomniano wcześniej oprócz zdrowej diety bardzo istotnym elementem prewencji jest regularna aktywność fizyczna. Jej korzystny wpływ na zdrowie znany jest od dawna. W badaniach udowodniono również negatywne skutki jej braku. W prewencji chorób układu krążenia skupiono się głównie na roli treningu aerobowego, choć aktywność fizyczna zalecana jest u wszystkich osób dorosłych bez względu na poziom ryzyka sercowo-naczyniowego. Najnowsze zalecenia wskazują, by tygodniowo poświęcać przynajmniej 120-150 min. na wysiłek fizyczny o intensywności umiarkowanej lub 75min. na wysiłek fizyczny intensywny [1]. Można również stosować połączenie wysiłku umiarkowanego i intensywnego, które będzie stanowiło ekwiwalent obu wcześniej wymienionych rodzajów treningów.
Podsumowanie
Podsumowując temat profilaktyki zaburzeń funkcji seksualnych należ zaznaczyć, że istotną rolę pełni w niej profilaktyka chorób układu krążenia, które są w dużej mierze bezpośrednią przyczyną zaburzeń seksualnych kobiet i mężczyzn w średnim oraz zaawansowanym wieku. Podstawą takiej profilaktyki jest: zmiana diety w kierunku prozdrowotnym – szczególnie poleca się dietę śródziemnomorską oraz DASH, włączenie aktywności fizycznej w życiu codziennym oraz zaprzestanie palenia tytoniu. W przypadku tego ostatniego elementu bardzo ważne jest skuteczne poradnictwo antynikotynowe. Ogólne wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych zalecają całkowite zaprzestanie palenia tytoniu w jakiejkolwiek formie a także unikanie palenia biernego, które również zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza choroby wieńcowej a także pośrednio zaburzeń funkcji seksualnych.
Źródła:
1. Piepoli et al. (2016). Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku. Kardiologia Polska, 74 (9), 821–936
2. Mizgier, M., & Jarząbek-Bielecka, G., & Jeszka, J., & Wilczak, M., & Kędzia, W. (2014). Zaburzenia seksualne u chorych na cukrzycę w okresie przekwitania. Seksuologia Polska, 12(1), 26-30
3. Jarząbek-Bielecka, G., & Sowińska-Przepiera, E., & Pawlaczyk, M. (2012). Aging and sexual activity: gynecological, sexological and psychological aspects. Przegląd Menopauzalny, 11(6), 487-489
4. Depko, A. (2009). Otyłość, nadciśnienie tętnicze a dysfunkcje seksualne. Arterial Hypertension, 13(3), 139-146
5. Mamcarz, A., & Szeligowska, J., & Skorupska, S. (2011). Czy sposób żywienia może wpłynąć na poprawę funkcji seksualnych? Przegląd Menopauzalny, 15(1), 29-36
