Niedokrwistość z niedoboru żelaza, definiuje się jako stan chorobowy, cechujący się obniżeniem poziomu hemoglobiny, czerwonych krwinek i hematokrytu w porównaniu z przyjętymi normami dla wieku, płci i warunków środowiska.
Rola żelaza w naszym organizmie
Rola żelaza jest związana przede wszystkim z procesami oddychania tkankowego. Uczestniczy w syntezie DNA, odgrywa istotną rolę w zwalczaniu wirusów i bakterii przez układ immunologiczny, ułatwia detoksykację niebezpiecznych substancji w wątrobie. W szpiku kostnym, żelazo wykorzystywane jest w procesie tworzenia krwinek czerwonych.
*Dzienne zapotrzebowanie na żelazo:
| Grupa | EAR | RDA |
| Niemowlęta (0-6 miesięcy) | 0,3 AI | 0,3 AI |
| Niemowlęta (7-11 miesięcy) | 7 mg | 11 mg |
| Dzieci (1-3 lat) | 3 mg | 7 mg |
| Dzieci (4-9 lat) | 4 mg | 10 mg |
| Dziewczęta (10-12 lat) przed wyst. miesiączki | 7 mg | 10 mg |
| Dziewczęta (13-18 lat) lub po wyst. miesiączki | 8 mg | 15 mg |
| Kobiety (19-50lat) | 8 mg | 18 mg |
| Kobiety +51 lat | 6 mg | 10 mg |
| Kobiety ciężarne | 23 mg | 27 mg |
| Kobiety karmiące piersią | 7 mg | 10 mg |
| Chłopcy (10-12 lat) | 7 mg | 10 mg |
| Chłopcy (13-18 lat) | 8 mg | 12 mg |
| Mężczyźni 18+ | 6 mg | 10mg |
*wg. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Instytut Żywności i Żywienia, 2020, s. 277
Przyczyny niedokrwistości
- niedobory pokarmowe ( wegetarianizm, dieta mleczna, brak łaknienia)
- zaburzone wchłanianie żelaza (przewlekłe zapalenie trzustki, stan po resekcji jelita, choroba Leśniowskiego- Crohna)
- zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (okres dojrzewania, ciąża, laktacja, wcześniaki)
- krwawienia (z przewodu pokarmowego, z dróg rodnych, dróg oddechowych i moczowych)
Objawy
Osłabienie, senność, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, trudności z koncentracją, łamliwość paznokci i włosów, bladość skóry, spojówek i śluzówek, łatwa męczliwość, szum w uszach.
Zalecenia żywieniowe
Dieta powinna zwierać produkty bogate w przyswajalne sole żelaza.
Żelazo hemowe, zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego jest najlepiej przyswajalne. Znajdziemy je w podrobach (zwłaszcza w wątróbce i nerkach), wędlinach, mięsie, jajkach.
Żelazo niehemowe można znaleźć w produktach roślinnych i w rybach. Fasola, natka pietruszki, pszenica, soja – to one są najbogatszym jego źródłem.
Żelazo hemowe jest lepiej przyswajane niż żelazo niehemowe.
Z uwagi na to, że niedokrwistość jest coraz powszechniejszym problemem, możemy znaleźć żywność wzbogaconą w ten pierwiastek. Najczęściej dodaje się żelazo do mieszanek mlecznych dla niemowląt, wzbogacane są także płatki zbożowe czy soki owocowe.
Jakie związki utrudniają wchłanianie żelaza?
Są to związki chelatujące żelazo: fosforany (używane jako konserwanty żywności), taniny (znajdziemy je m.in. w kawie, herbacie, kakao, czekoladzie), fityniany (obecne w produktach zbożowych z pełnego przemiału), szczawiany (zawarte w szczawiu, burakach, rabarbarze, szpinaku), leki: alkalizujące, tetracykliny.
Jakie związki ułatwiają wchłanianie żelaza?
Witamina C (kwas askorbinowy), kwas bursztynowy, fruktoza, cysteina, glutation (obecne w owocach i warzywach).
Kwas askorbinowy jest wrażliwy na wysoką temperaturę, dlatego najlepiej jest spożywać świeże owoce i warzywa.
Bogate w witaminę C są: cytrusy, papryka czerwona, natka pietruszki, pomidory, brokuły, czarna porzeczka, aronia, truskawki (zobacz: gdzie jest najwięcej witaminy C?)
Czy można przedawkować żelazo?
Zatrucie żelazem zdarza się dość rzadko, np. w przypadku przedawkowania preparatów zawierających żelazo. Wtedy najczęściej występują wymioty, smoliste stolce, bóle brzucha, brak apetytu. Znana jest nam również hemochromatoza, choroba genetyczna, polegająca na nadmiernej kumulacji żelaza w organizmie. Dotyka ona 1 na 250 Europejczyków. U kobiet objawy tej choroby pojawiają się dopiero po menopauzie.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest częstym i poważnym problemem. Powoduje obniżenie wydajności pracy, opóźnienie rozwoju psychoruchowego u dzieci, natomiast anemia u ciężarnych jest przyczyną wcześniactwa oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niezbędna jest edukacja żywieniowa na temat właściwego komponowania jadłospisu, tak aby wykorzystać wszystkie potrzebne nam składniki mineralne.
Bibliografia:
- J. Chojnacki, Kliniczne aspekty żywienia w chorobach wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2008, s.283-290
- E. Gowin, W. Horst- Sikorska, Żelazne zapasy- komu w XXI wieku grozi niedobór żelaza?, Farmacja Współczesna 2010;3, 139-146
- G. Orlicz- Szczęsna, J. Żelazowska- Posiej, K. Kucharska, Niedokrwistość z niedoboru żelaza, Curr Probl Psychiatry 2011; 12(4): 590-594
- M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, IŻŻ 2012, s. 128-130
- Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie pod red. Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi Charzewskiej, s. 277
- Data pierwotnej publikacji: 13.10.2014
- Data ostatniej aktualizacji o normy: 23.10.2023
