Żywienie w niedokrwistości z niedoboru żelaza

Niedokrwistość z niedoboru żelaza, definiuje się jako stan chorobowy, cechujący się obniżeniem poziomu hemoglobiny, czerwonych krwinek i hematokrytu w porównaniu z przyjętymi normami dla wieku, płci i warunków środowiska.

Rola żelaza w naszym organizmie

Rola żelaza jest związana przede wszystkim z procesami oddychania tkankowego. Uczestniczy w syntezie DNA, odgrywa istotną rolę w zwalczaniu wirusów i bakterii przez układ immunologiczny, ułatwia detoksykację niebezpiecznych substancji w wątrobie. W szpiku kostnym, żelazo wykorzystywane jest w procesie tworzenia krwinek czerwonych.

*Dzienne zapotrzebowanie na żelazo:

Grupa	EAR	RDA
Niemowlęta (0-6 miesięcy)	0,3 AI	0,3 AI
Niemowlęta (7-11 miesięcy)	7 mg	11 mg
Dzieci (1-3 lat)	3 mg	7 mg
Dzieci (4-9 lat)	4 mg	10 mg
Dziewczęta (10-12 lat) przed wyst. miesiączki	7 mg	10 mg
Dziewczęta (13-18 lat) lub po wyst. miesiączki	8 mg	15 mg
Kobiety (19-50lat)	8 mg	18 mg
Kobiety +51 lat	6 mg	10 mg
Kobiety ciężarne	23 mg	27 mg
Kobiety karmiące piersią	7 mg	10 mg
Chłopcy (10-12 lat)	7 mg	10 mg
Chłopcy (13-18 lat)	8 mg	12 mg
Mężczyźni 18+	6 mg	10mg

*wg. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Instytut Żywności i Żywienia, 2020, s. 277

Przyczyny niedokrwistości

• niedobory pokarmowe ( wegetarianizm, dieta mleczna, brak łaknienia)
• zaburzone wchłanianie żelaza (przewlekłe zapalenie trzustki, stan po resekcji jelita, choroba Leśniowskiego- Crohna)
• zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (okres dojrzewania, ciąża, laktacja, wcześniaki)
• krwawienia (z przewodu pokarmowego, z dróg rodnych, dróg oddechowych i moczowych)

Objawy

Osłabienie, senność, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, trudności z koncentracją, łamliwość paznokci i włosów, bladość skóry, spojówek i śluzówek, łatwa męczliwość, szum w uszach.

Zalecenia żywieniowe

Dieta powinna zwierać produkty bogate w przyswajalne sole żelaza.

Żelazo hemowe, zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego jest najlepiej przyswajalne. Znajdziemy je w podrobach (zwłaszcza w wątróbce i nerkach), wędlinach, mięsie, jajkach.

Żelazo niehemowe można znaleźć w produktach roślinnych i w rybach. Fasola, natka pietruszki, pszenica, soja – to one są najbogatszym jego źródłem.

Żelazo hemowe jest lepiej przyswajane niż żelazo niehemowe.

Z uwagi na to, że niedokrwistość jest coraz powszechniejszym problemem, możemy znaleźć żywność wzbogaconą w ten pierwiastek. Najczęściej dodaje się żelazo do mieszanek mlecznych dla niemowląt, wzbogacane są także płatki zbożowe czy soki owocowe.

Jakie związki utrudniają wchłanianie żelaza?

Są to związki chelatujące żelazo: fosforany (używane jako konserwanty żywności), taniny (znajdziemy je m.in. w kawie, herbacie, kakao, czekoladzie), fityniany (obecne w produktach zbożowych z pełnego przemiału), szczawiany (zawarte w szczawiu, burakach, rabarbarze, szpinaku), leki: alkalizujące, tetracykliny.

Jakie związki ułatwiają wchłanianie żelaza?

Witamina C (kwas askorbinowy), kwas bursztynowy, fruktoza, cysteina, glutation (obecne w owocach i warzywach).

Kwas askorbinowy jest wrażliwy na wysoką temperaturę, dlatego najlepiej jest spożywać świeże owoce i warzywa.

Bogate w witaminę C są: cytrusy, papryka czerwona, natka pietruszki, pomidory, brokuły, czarna porzeczka, aronia,  truskawki (zobacz: gdzie jest najwięcej witaminy C?)

Czy można przedawkować żelazo?

Zatrucie żelazem zdarza się dość rzadko, np. w przypadku przedawkowania preparatów zawierających żelazo. Wtedy najczęściej występują wymioty, smoliste stolce, bóle brzucha, brak apetytu. Znana jest nam również hemochromatoza, choroba genetyczna, polegająca na nadmiernej kumulacji żelaza w organizmie. Dotyka ona 1 na 250 Europejczyków. U kobiet objawy tej choroby pojawiają się dopiero po menopauzie.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest częstym i poważnym problemem. Powoduje obniżenie wydajności pracy, opóźnienie rozwoju psychoruchowego u dzieci, natomiast anemia u ciężarnych jest przyczyną wcześniactwa oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niezbędna jest edukacja żywieniowa na temat właściwego komponowania jadłospisu, tak aby wykorzystać wszystkie potrzebne nam składniki mineralne.

Bibliografia:

1. J. Chojnacki, Kliniczne aspekty żywienia w chorobach wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2008, s.283-290
2. E. Gowin, W. Horst- Sikorska, Żelazne zapasy- komu w XXI wieku grozi niedobór żelaza?, Farmacja Współczesna 2010;3, 139-146
3. G. Orlicz- Szczęsna, J. Żelazowska- Posiej, K. Kucharska, Niedokrwistość z niedoboru żelaza, Curr Probl Psychiatry 2011; 12(4): 590-594
4. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, IŻŻ 2012, s. 128-130
5. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie pod red. Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi Charzewskiej, s. 277

• Data pierwotnej publikacji: 13.10.2014
• Data ostatniej aktualizacji o normy: 23.10.2023