Żywność ultra przetworzona i jej wpływ na choroby cywilizacyjne

Badanie I – cukrzyca typu II

Czym jest żywność ultra przetworzona?

Słodkie napoje, gotowe posiłki, napoje gazowane, napoje energetyzujące, pakowane przekąski, czekolada, lody, ciastka, cukierki, batony energetyczne, substancje do smarowania (smarowidła), pizza, paluszki rybne, parówki, hamburgery, hot dogi, zupy błyskawiczne to przykłady żywności ultra przetworzonej – czyli żywności, która zawiera dużą ilość dodatków i konserwantów, aby mogła być dłużej zdatna do spożycia. Nowe badania sugerują, że te pokarmy zwiększają ryzyko występowania cukrzycy typu 2.

Do tej pory badania powiązały ultra przetworzoną żywność z chorobami takimi jak nowotwory, otyłość i choroby układu sercowo – naczyniowego, a także z wyższym ryzykiem przedwczesnej śmierci. Te pokarmy są jednak wciąż powszechne w diecie zachodniej.

Dr Bernard Srour z Epidemiology and Statistics Research Center – University of Paris we Francji i jego zespół badaczy postanowili zbadać tą zależność. Dokonali tego, analizując nawyki żywieniowe ponad 100 000 osób. Wyniki ich analizy zostały opublikowane w czasopiśmie „JAMA Internal Medicine”.

Charakterystyka badania:

Srour i zespół przeprowadzili prospektywne populacyjne badanie kohortowe, w którym wzięło udział 104 707 dorosłych uczestników, z badania NutriNet-Santé. Spośród tych uczestników 21 800 to mężczyźni, a 82 907 to kobiety. Badanie NutriNet-Santé trwało od 2009 do 2019 roku. Naukowcy zebrali dane na temat spożycia żywności przez uczestników, korzystając z powtarzanych regularnie 24-godzinnych dzienniczków spożycia, w których pytano o spożywanie około 3500 różnych produktów.

Naukowcy wykorzystali system klasyfikacji NOVA. Klasyfikacja NOVA to podział żywności na cztery grupy w zależności od stopnia i metody przetworzenia jej składników. Uwzględniono cztery kategorie:

• żywność nieprzetworzona/ minimalnie przetworzona,
• składniki kulinarne (produkty pochodne),
• żywność przetworzona,
• żywność ultra przetworzona.

Naukowcy zastosowali wielowymiarowe modele proporcjonalnego hazardu Coxa, które dostosowali do znanych czynników ryzyka cukrzycy typu 2, takich jak socjodemograficzne, styl życia i historia chorób.

Srour i współpracownicy odkryli spójny związek między bezwzględną ilością spożywanego ultra przetworzonego jedzenia, którą mierzyli w gramach dziennie, a ryzykiem cukrzycy typu 2.

W tym dużym obserwacyjnym badaniu prospektywnym wyższy udział żywności ultra przetworzonej w diecie był związany z wyższym ryzykiem cukrzycy typu 2.

Mimo, że wyniki te muszą zostać potwierdzone w innych populacjach, dostarczają dowodów na poparcie wysiłków organów zdrowia publicznego, aby zalecić ograniczenie spożycia tego typu żywności.

Wnioski:

Naukowcy twierdzą, że żywność ultra przetworzona jest modyfikowalnym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2. Wskazują również na kraje takie jak Francja i Brazylia, których organizacje ds. zdrowia publicznego już zaczęły zachęcać społeczeństwo do spożywania żywności minimalnie przetworzonej.

Naukowcy nie wyodrębnili jednego rodzaju żywności lub składnika, ale zamiast tego przyjrzeli się skumulowanemu wpływowi żywności ultra przetworzonej na ryzyko cukrzycy typu 2. Autorzy zalecają ostrożność w interpretacji znalezionych skojarzeń. Większość dodatków do żywności ultra przetworzonej prawdopodobnie będzie neutralna dla zdrowia w długim okresie, a niektóre mogą nawet być korzystną – np. przeciwutleniacze.

Niemniej jednak badacze ostrzegają, że konieczne są dalsze badania na ludziach przed wyciągnięciem wniosków na temat szkodliwości takich związków. Potrzebne są dodatkowe badania, aby zrozumieć mechanizmy biologiczne leżące u podstaw obecnych obserwacji.

Badanie II – otyłość:

Wraz ze wzrostem spożycia żywności przetworzonej, otyłość może stać się bardziej powszechna. Badając ogólne trendy, Leigh A. Frame, doktor nauk medycznych na George Washington University, stwierdził, że szczegółowe zalecenia dotyczące poprawy jakości diety i ogólnego odżywiania są potrzebne konsumentom, dla których priorytetem jest żywność tańsza i wygodniejsza, ale także niestety wysoce przetworzone. Wnioski zostały opublikowane w artykule przeglądowym w „Current Treatment Options in Gastroenterology”.

Żywność wysokoprzetworzona a otyłość:

Wzrastająca liczba osób z nadmierną masą ciała, a także powiązane choroby przewlekłe, są skorelowane ze wzrostem konsumpcji żywności ultra przetworzonej. Żywność najbardziej kojarzona z przybraniem na masie ciała obejmuje chipsy ziemniaczane, napoje słodzone cukrem, słodycze i desery, rafinowane produkty zbożowe, czerwone mięso i przetwory mięsne, podczas gdy niższy przyrost masy, a nawet utrata masy ciała, jest kojarzony z pełnoziarnistymi produktami zbożowymi, owocami i warzywami.

Inne trendy żywieniowe przedstawione w raporcie obejmują niewystarczające spożycie błonnika pokarmowego, dramatyczny wzrost stosowania dodatków do żywności, takich jak emulgatory, a także częstsze występowanie otyłości, szczególnie u kobiet.

Ostatnie badania na ludziach połączyły ultra przetworzone produkty spożywcze ze zmniejszonym uczuciem sytości, wzrostem szybkości jedzenia posiłków, pogorszeniem markerów biochemicznych, w tym ogólnoustrojowym stanem zapalnym oraz większym przyrostem masy ciała.

Natomiast wśród mieszkańców tzw. „niebieskich stref długowieczności” czyli populacji o niskim spożyciu mięsa, wysokiej zawartości błonnika pokarmowego w diecie i wysokim udziale żywności minimalnie przetworzonej, znacznie rzadziej występują choroby przewlekłe, otyłość, a także żyją oni dłużej bez poważnych schorzeń.

Źródła:

1. Bernard Srour Léopold K. Fezeu Emmanuelle Kesse-Guyot Charlotte Debras Nathalie Druesne-Pecollo Eloi Chazelas Mélanie Deschasaux Serge Hercberg Pilar Galan Carlos A. Monteiro Chantal Julia Mathilde Touvier Ultraprocessed Food Consumption and Risk of Type 2 Diabetes Among Participants of the NutriNet-Santé Prospective Cohort, JAMA Internal Medicine. 2019.

2. Janese Laster, Leigh A. Frame. Beyond the Calories—Is the Problem in the Processing? Current Treatment Options in Gastroenterology, 2019; 17 (4): 577