Cukrzyca typu 3 (wtórna). Czym jest i co należy wiedzieć o tym typie cukrzycy?

Avatar photo
cukrzyca typu 3

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) cukrzycą określa grupę chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią, wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny [1]. Mimo że pojęcie to kojarzymy najczęściej z cukrzycą typu 1 lub 2, warto podkreślić znaczenie cukrzycy wtórnej. Jest ona nazywana też cukrzycą typu 3 lub 3c. Szacuje się, że dotyczy ona 5-10% wszystkich diabetyków. Dane te mogą jednak znacznie różnić się od rzeczywistości. Jest to spowodowane często błędnie stawianą diagnozą przez personel medyczny [2]. Jak więc prawidłowo rozpoznać cukrzycę typu 3 i co powinniśmy o niej wiedzieć? 

Przyczyny

Według WHO cukrzyca typu 3 (wtórna) rozwinąć się może z wielu przyczyn, wśród których wyróżniono:

  • Defekty genetyczne (czynności komórki β lub działania insuliny)
  • Choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki
  • Endokrynopatie m.in. nadczynność tarczycy, zespół Cushinga
  • Stosowanie niektórych leków i substancji chemicznych (kortykosteroidy, tiazydy, cytostatyki, hormony tarczycy i inne)
  • Infekcje różnego pochodzenia
  • Procesy immunologiczne 
  • Uwarunkowania genetyczne [1]

Objawy

Objawy cukrzycy typu 3 nie różnią się od objawów występujących w pozostałych typach cukrzycy. Do najczęstszych należą:

  • Wysoki poziom cukru we krwi (hiperglikemia)
  • Wzmożone pragnienie
  • Częste oddawanie moczu
  • Infekcje układu moczowo-płciowego
  • Zaburzenia widzenia
  • Zmęczenie
  • Senność [3]

W zależności od chorób współistniejących pojawić się mogą również inne objawy. Wśród nich są: ból brzucha, wzdęcia, biegunka czy tłuste stolce w przypadku towarzyszących cukrzycy schorzeń trzustki [4]

Diagnostyka

Do rozpoznania cukrzycy typu 3 niezbędne jest przeprowadzenie badania glukozy we krwi. Rozpoznanie cukrzycy stawiane jest w następujących sytuacjach:

  • W przypadku glikemii przygodnej ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) z jednoczesnym występowaniem typowych objawów cukrzycy
  • W przypadku glikemii przygodnej <200 mg/dl (≤11,1 mmol/l) i przy braku objawów lub współistnieniu objawów cukrzycę można rozpoznać na podstawie:
    • dwukrotnego oznaczenia glukozy na czczo (każde oznaczenie powinno być wykonane innego dnia), wyniki ≥126 mg/dl (≥7,0 mmol/l) są podstawą do rozpoznania cukrzycy
    • oznaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c), wartość ≥6,5% (≥48 mmol/mol) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy
    • gdy wynik jedno- lub dwukrotnego pomiaru glikemii na czczo wynosi 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) lub glikemii na czczo jest poniżej 100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub HBA1c jest poniżej 6,5% (48 mmol/mol) u osób z uzasadnionym podejrzeniem nieprawidłowej tolerancji glukozy lub cukrzycy należy wykonać doustny test obciążenia glukozą (OGTT), glikemia w 120 minucie OGTT ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy[5]

Rozpoznanie i sklasyfikowanie pacjenta z cukrzycą typu 3 nie jest jednak łatwe. Często u pacjentów z długotrwałą cukrzycą typu 1 lub 2 pojawia się zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki. Są oni szczególnie narażeni na rozwój ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki. Co więcej, u pacjentów po przebytych epizodach zapalenia trzustki cukrzyca typu 1 lub 2 może rozwinąć się, niezależnie od zewnątrzwydzielniczej choroby trzustki [b]. Do tej pory nie pojawiły się jednak powszechnie akceptowane kryteria diagnostyczne, mogące jednoznacznie sklasyfikować cukrzycę typu 3. Uznaje się jednak, że aby postawić diagnozę, pacjent musi spełniać trzy następujące kryteria:

  • Rozpoznana cukrzyca
  • Potwierdzona choroba zewnątrzwydzielnicza trzustki 
  • Określenie, że cukrzyca jest wtórna do zewnątrzwydzielniczej choroby trzustki [6]

Zalecane jest także oznaczenie autoprzeciwciał na komórki wysp trzustkowych, obrazowanie trzustki oraz badanie elastazy w kale [7].

Leczenie

Podobnie jak w przypadku cukrzycy typu 2 lekiem pierwszego rzutu stosowanym w leczeniu cukrzycy wtórnej jest metformina. Często jest jednak źle tolerowana przez pacjentów, co wynika z jej działań niepożądanych. Pojawiające się bóle brzucha, nudności oraz biegunki są szczególnie uciążliwe dla pacjentów z chorobami trzustki. Udowodniono jednak, że właściwości przeciwcukrzycowe i przeciwnowotworowe metforminy mogą zmniejszać ryzyko raka trzustki nawet o 70%, co ma istotne znaczenie dla pacjentów z cukrzycą typu 3, spowodowaną przewlekłym zapaleniem trzustki [8].

Zwiększenie wydzielania insuliny wywołują również hormony jelitowe- inkretyny. Terapie oparte na inkretynach są obecnie unikane ze względu na wysokie ryzyko zapalenia trzustki oraz dużą częstotliwość występowania działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego [9]. 

Na wczesnym etapie cukrzycy wtórnej można rozważyć terapię pochodnymi sulfonylomoczniku lub glinidami, jednak mogą być one mniej skuteczne ze względu na pogorszenie funkcji komórek beta oraz wykazują ryzyko wywołania hipoglikemii [2].  

W przypadku nietolerancji lub przeciwwskazaniu do stosowania metforminy zastosowany może zostać pioglitazon. Należy go jednak unikać przy niewydolności serca, raku pęcherza moczowego czy zwiększonym ryzyku złamań [7]. 

Wielu pacjentów ostatecznie wymaga leczenia insuliną. Dawkowanie jest zgodne z wytycznymi dawkowania insuliny w cukrzycy typu 1 [2]. 

Bibliografia:

  1. Mastalerz-Migas, A., Czupryniak, L., Fabian, W., Kłoda, K., Kowalska, I., Ledwoch, J., Małecki, M., Strojek, K., Tomasik, T., Zozulińska-Ziółkiewicz, D. Wytyczne rozpoznawania ileczenia cukrzycy dla lekarzy rodzinnych Polskiego Towarzystwa Medyczyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. LEKARZ POZ 2022,4:229-251.
  2. Ewald, N., Hardt, P.D. Diagnosis and treatment of diabetes mellitus in chronic pancreatitis. World J. Gastroenterol. 2013,19(42):7276-7281.
  3. https://www.uhhospitals.org/services/endocrinology-services/conditions-and-treatments/diabetes/conditions-and-treatments/type-3c-diabetes 
  4. https://www.diabetes.org.uk/diabetes-the-basics/type-3c-diabetes 
  5. Czupryniak, L. i wsp. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top. Diabetes 2022,2(1):1-134.
  6. Hart, P.A., Bellin, M.D., Andersen, D.K., Bradley, D., Cruz-Monserrate, Z., Forsmark, C.E., Goodarzi, M.O., Habtezion, A., Korc, M., Kudva, Y.C., Pandol, S.J., Yadav, D., Chari, S.T.; Consortium for the Study of Chronic Pancreatitis, Diabetes, and Pancreatic Cancer(CPDPC). Type 3c (pancreatogenic) diabetes mellitus secondary to chronic pancreatitis and pancreatic cancer. Lancet Gastroenterol Hepatol 2016,1(3):226-237.
  7. Morris, D. Recognition and management of pancreatogenic (type 3c) diabetes. Diabetes & Primary Care 2020,22:111–112.
  8. Sadeghi, N., Abbruzzese, J.L., Yeung, S.C., Hassan, M., Li, D. Metformin use is associated with better survival of diabetic patients with pancreatic cancer. Clin. Cancer Res. 2012,18:2905-2912.
  9. Alves, C., Batel-Marques, F., Macedo, A.F. A meta-analysis of serious adverse events reported with exenatide and liraglutide: acute pancreatitis and cancer. Diabetes Res. Clin. Pract. 2012,98:271-284.

Najczęstsze pytania

Czy cukrzyca typu 3 jest uleczalna?

Cukrzycy typu 3 podobnie jak pozostałych typów cukrzycy nie można wyleczyć całkowicie. Istnieje jednak możliwość kontrolowania postępu choroby poprzez stosowanie odpowiedniej diety, regularne ćwiczenia oraz stosowanie leków.

Jakie są objawy cukrzycy typu 3?

Do najczęstszych objawów cukrzycy typu 3 należą: wysoki poziom cukru we krwi (hiperglikemia), wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, senność.  

Ile czasu żyją osoby z cukrzycą typu 3?

Nie ma konkretnych danych stanowiących odpowiedź na to pytanie.

Zobacz również
maślan sodu

Jaki typ cukrzycy jest najgorszy?

Nie da się jednoznacznie określić, który typ cukrzycy jest najgorszy. Każdy z nich jest poważną chorobą, niosącą ze sobą poważne konsekwencje. 

Czy istnieje cukrzyca typu 4?

Ogólnie przyjęta klasyfikacja cukrzycy według WHO nie wyróżnia cukrzycy typu 4.

Czy występuje związek między chorobą Alzheimera i cukrzycą typu 3?

Badania pokazują, iż osoby chorujące na cukrzycę typu 2 są znacznie bardziej narażone na chorobę Alzheimera. Pomimo iż związek ten nie został do końca wyjaśniony, chorobę Alzheimera zaczęto określać cukrzycą typu 3.

Jak leczy się cukrzycę typu 3?

Podobnie jak w przypadku cukrzycy typu 2 lekiem pierwszego rzutu stosowanym w leczeniu cukrzycy wtórnej jest metformina. Stosowane są również terapie inkretynowe, pochodne sulfonylomocznika, glinidyny, pioglitazon. W przypadku wielu pacjentów konieczne jest leczenie insuliną. 

Czy cukrzyca typu 3 jest wyróżniona w ICD10?

W klasyfikacji ICD-10 cukrzyca typu 3 nie istnieje jako odrębna jednostka. Zaliczana jest do kategorii E13.5, obejmującej inne określone postacie cukrzycy. 

Czy cukrzyca typu 3 może się cofnąć?

Obecnie stosowane terapie nie są w stanie cofnąć ani spowolnić postępującego charakteru cukrzycy typu 3.