Cynamonowiec. Poznaj drzewo, z którego pochodzi cynamon

Pod nazwą cynamonowiec (Cinnamomum Schaffer) kryje się ok. 250 gatunków wiecznie zielonych drzew z rodzaju wawrzynowatych. Popularna przyprawa, cynamon, to natomiast kora kilku z nich, głównie Cinnamomum zeylanicum (cynamon cejloński) oraz Cinnamomum cassia (cynamon chiński, cynamonowiec wonny, kasja). Cynamonowiec pochodzi ze Sri Lanki i Indii, a obecnie występuje w całej strefie klimatu subtropikalnego. Do Europy dotarł wraz z rozwojem handlu, dzięki arabskim i fenicjańskim kupcom.

Pierwsza drukowana wzmianka słowa cynamon datowana jest na 1430 r. w „Upadku książąt” Johna Lydgate’a Bochasa.[1]

Tradycyjne zastosowanie kory cynamonowca

Cynamon jest używany jako przyprawa oraz tradycyjny lek ziołowy już od czasów starożytnych. 

Ze względu na swoje walory smakowo-zapachowe dodawany jest do wypieków, deserów i owoców oraz napojów i likierów. Jest też niezbędnym elementem kuchni wschodniej. [1]

W ziołolecznictwie, tradycyjnie stosowany był w zwalczeniu bólu zębów i nieprzyjemnego zapachu z ust. Ponadto w łagodzeniu nudności i wymiotów. Również jako składnik herbaty stosowanej na nudności w czasie ciąży, a także po porodzie w celu zmniejszenia krwawienia. Korzyści zdrowotne, wynikające ze stosowania cynamonu, można przypisać jego właściwościom antyoksydacyjnym, przeciwdrobnoustrojowym, ściągającym, a przede wszystkim przeciwcukrzycowym. [3] [4]

Poznaj właściwości cynamonowca

Przeprowadzone in vitro i in vivo badania na zwierzętach sugerują, że cynamon wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, obniżające poziom cholesterolu i immunomodulujące. Najbardziej obiecujące wyniki badań dotyczą działania przeciwcukrzycowego cynamonu. Większość dostępnych badań przeprowadzono jednak jedynie na modelu zwierzęcym lub liniach komórkowych. Konieczne są więc dalsze, dobrze zaprojektowane badania kliniczne, które pozwoliłyby potwierdzić obserwowane efekty także u ludzi. [5] [6]

W niniejszym artykule przybliżę właściwości cynamonowca, szczególnie w kontekście jego zastosowania w dietetyce oraz farmacji i medycynie.

Główne związki aktywne kory cynamonowca

Surowcem farmaceutycznym jest kora cynamonu otrzymywana z młodych gałęzi oraz olejek cynamonowy pozyskiwany z kory, a także olejek z liści. [1]. Kora cynamonu pozyskiwana jest dwa razy do roku, tuż po zakończeniu pory deszczowej, kiedy to wysoka wilgotność powietrza ułatwia zbiory. Korę uzyskuje się z roślin 3-letnich i wyłącznie z łodyg o średnicy 1,2 do 5 cm. [7] 

Główne składniki aktywne kory cynamonowca to olejek eteryczny, aldehyd cynamonowy (CNAD), kwas cynamonowy, kumaryny oraz polifenole i przeciwutleniacze. Przypisuje się im przede wszystkim działanie przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe oraz przeciwdrobnoustrojowe. Obecnie przedmiotem badań jest potencjalne zastosowania cynamonu w leczeniu cukrzycy, zapalenia stawów, miażdżycy, czy choroby Alzheimera. [1]

Składniki odżywcze

Pod względem odżywczym, cynamon zawiera znaczne ilości manganu, żelaza, wapnia oraz błonnika. Ze względu jednak na jego relatywnie niewielkie spożycie, ma to raczej marginalne znaczenie w diecie.

Cynamon cejloński a cynamonowiec chiński. Podobieństwa i różnice

Warto pamiętać, że kupując cynamon, zwykle mamy do czynienia głównie z cynamonowcem chińskim, ewentualnie z mieszanką obu gatunków. Cynamon cejloński jest bowiem droższy i uważany za bardziej szlachetny. Nawet kupowany pod tą nazwą, często zawiera domieszki tańszego cynamonu chińskiego.

Różnice pomiędzy cynamonem wonnym a cejlońskim dotyczą zarówno walorów smakowo-zapachowych, jak i składu i procentowej zawartości poszczególnych składników. W cynamonowcu wonnym rejestruje się przede wszystkim większe zawartości kumaryn (w korze 3–86 mg/kg) niż w cynamonie cejlońskim (53 mg/kg). Może się to wiązać z pewnym ryzykiem dla zdrowia przy nadmiernym spożyciu ze względu na przeciwzakrzepowe oraz rakotwórcze i hepatotoksyczne właściwości kumaryn. [8] 

Pod względem smakowym cynamon cejloński uważany jest za bardziej wyrafinowany i nieco słodszy. Polecany jest głównie do dań deserowych, natomiast cynamon chiński dobrze łączy się z potrawami słonymi i o intensywnym smaku (kurczak, jagnięcina).[1]

Warto zwrócić uwagę, że problem nomenklaturowy często utrudnia jednoznaczną identyfikację, który gatunek odpowiada za przypisywane cynamonowi właściwości prozdrowotne. Ze względu na różnice w jakości oraz składzie poszczególnych gatunków Cinnamomum nie należy uogólniać wyników badań, szczególnie dotyczących bezpieczeństwa oraz skuteczności tego surowca. Badacze wskazują także na potrzebę wprowadzenia standaryzacji surowców. [9] 

Korzyści zdrowotne

Działanie przeciwcukrzycowe. Wpływ na metabolizm węglowodanów

W medycynie cynamon znany jest przede wszystkim ze względu na swoje właściwości przeciwcukrzycowe, które zostały potwierdzone w badaniach klinicznych. Jest on m.in. składnikiem suplementów diety poprawiających metabolizm węglowodanów. [9]

Wśród prawdopodobnych mechanizmów, wyjaśniających przeciwcukrzycowe działanie cynamonu wymienia się zwiększenie wrażliwości na insulinę, zwiększenie wychwytu glukozy przez wpływ na białka transportujące glukozę, blokowanie wchłaniania glukozy, wpływ na opróżnianie żołądka oraz zmniejszanie stanu zapalnego. [10] 

Potencjalne korzyści kardiologiczne?

Dostępne dane naukowe sugerują, że cynamon może mieć wpływ na czynniki ryzyka kardiometabolicznego u pacjentów z chorobami metabolicznymi.

Według metaanalizy badań z 2020 roku – suplementacja cynamonem może w nieznacznym stopniu poprawiać parametry ciśnienia tętniczego. Ponadto, związki aktywne obecne w cynamonie mogą regulować stężenie lipidów oraz glukozy we krwi, a także zwiększać wrażliwość na insulinę i spowalniać wchłanianie węglowodanów. Chociaż wyniki badań są obiecujące, istnieje potrzeba przeprowadzenia dalszych badań z udziałem większej liczby pacjentów z chorobami metabolicznymi.

Należy także podkreślić, że podstawową terapię cukrzycy, jak i zaburzeń lipidowych stanowi indywidualnie dopasowana farmakoterapia oraz modyfikacja stylu życia, w tym sposobu żywienia.[6]

Działanie antyoksydacyjne

Związki aktywne, zawarte w cynamonowcu wykazują silne właściwości antyoksydacyjne. Wykazano to w licznych badaniach oceniających zarówno ekstrakty z cynamonu (alkoholowe, wodne, eterowe), jak również izolowane związki, jak eugenol, czy aldehyd cynamonowy. Antyoksydanty chronią organizm przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników, których działanie leży u podstaw wielu stanów patologicznych, w organizmie. [4]. W przypadku cynamonowca może to mieć znaczenie również wobec tkanki nerwowej – działanie neuroprotekcyjne. 

Potencjalne działanie neuroprotekcyjne

Wyniki badań in vitro wskazują, że cynamon (a w szczególności aldehyd cynamonowy) może mieć wpływ na zapobieganie lub hamowanie postępu choroby Alzheimera (AD). Mechanizm tego działania związany jest z modulacją funkcji śródbłonka i osłabieniem zdolności adhezyjnej niektórych komórek. Związki cynamonu mogą także indukować zmiany epigenetyczne, hamujące postęp AD. W modelach in vitro oraz in vivo zaobserwowano ponadto, że skutecznie hamowały kumulację białka tau i toksyczną agregację amyloidu β (czynniki kluczowe w rozwoju AD). Konieczne są jednak dalsze badania w celu ustalenia bezpieczeństwa i skuteczności terapeutycznej w zależności od zastosowanych gatunków cynamonu. [11]

Działanie antybakteryjne i przeciwzapalne

W badaniach wykazano, że olejek eteryczny, ekstrakty oraz czyste związki izolowane z cynamonu mają silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe, również wobec patogenów jamy ustnej. Dzięki temu mogą znaleźć zastosowanie w zapobieganiu próchnicy i chorobom przyzębia oraz w endodoncji i leczeniu kandydozy jamy ustnej. Mogą również wspierać antybiotykoterapię.[12]

Ponadto, ze względu na wspomniane działanie, przetwory z cynamonu znalazły zastosowanie w produkcji past do zębów i gum do żucia, jako czynniki wspierające zdrowie jamy ustnej i redukujące nieświeży oddech.[4]

Dostępne są także doniesienia o przeciwzapalnych właściwościach związków cynamonu. Obserwowano m.in. wpływ na zmniejszenie produkcji czynników prozapalnych, takich jak: NF-κB. Potrzebne są jednak dalsze badania w tym zakresie, szczególnie w kontekście potwierdzenia omówionych obserwacji u ludzi. [4][12]

Badania kliniczne

Chociaż cynamon, stosowany od setek lat, wciąż przeprowadzono stosunkowo niewiele badań klinicznych, oceniających jego wpływ na zdrowie człowieka. Większość dostępnych danych dotyczących właściwości surowca pochodzi z badań in vitro lub badań z udziałem zwierząt. Ponadto wysoka heterogenność surowców stosowanych w badaniach, utrudnia jednoznaczną interpretację otrzymywanych wyników, a tym bardziej formułowanie konkretnych zaleceń i wniosków. Wskazuje się na potrzebę prowadzenia standaryzacji surowców, jak również prowadzenia dalszych, dobrze zaprojektowanych badań z udziałem większej grupy pacjentów. Dotychczas najlepiej udokumentowano działanie przeciwcukrzycowe cynamonowca. Znajduje to odzwierciedlenie w jego zastosowaniu w przemyśle farmaceutycznym, jako składnika suplementów diety, wspomagających regulację gospodarki węglowodanowej. 

W 2019 r. Deyno i wsp. przeprowadzili metaanalizę 16 randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych dotyczących wpływu cynamonu na pacjentów z cukrzycą typu 2 lub stanem przedcukrzycowym. Wykazano, że cynamon w porównaniu z placebo znacząco obniżał poziom glukozy we krwi na czczo (FBG) oraz wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR). Nie stwierdzono natomiast istotnego wpływu na poziom hemoglobiny glikowanej A1C (HbA1c) oraz profil lipidowy (mmol/l).[9] Co istotne, cynamon posiada wysoki stopień bezpieczeństwa, co znalazło odzwierciedlenie w niewielkiej liczbie zgłaszanych działań niepożądanych. [10] 

Nietypowe zastosowanie w zaburzeniach miesiączkowania…

Ciekawym zastosowaniem cynamonu może okazać się jego wpływ na zaburzenia miesiączkowania. W przeprowadzonych badaniach z udziałem kobiet cierpiących z powodu bolesnego miesiączkowania wykazano zmniejszenie intensywności i skrócenie czasu trwania bólu po zastosowaniu cynamonu (w porównaniu z placebo). 

Zawarty w cynamonie aldehyd cynamonowy ma działanie rozkurczowe, a eugenol może hamować biosyntezę prostaglandyn (PG) i łagodzić stany zapalne. Dlatego uważa się, że cynamon hamuje układ prostanoidowy, który bierze udział w wytwarzaniu prostaglandyn (głównie) PGE2. Ponadto cynamon wykazuje działanie tokolityczne (zmniejsza czynność skurczową macicy). Wyniki kilku badań pokazały, że cynamon skutecznie zmniejszał intensywność i czas trwania bólu menstruacyjnego. [13] 

Przeciwwskazania i skutki uboczne

Kiedy zachować ostrożność?

Cynamon stosowany jako przyprawa i składnik diety jest bezpieczny i może być spożywany, praktycznie bez przeciwwskazań. 

Warto jednak pamiętać, że szczególnie cynamon chiński zawiera pewne ilości kumaryn, które uważane są za związki hepatotoksyczne i rakotwórcze. Ryzyko to wydaje się jednak największe w przypadku stosowania lub nadużywania suplementów diety zawierających cynamon. 

Z analizy badań przeprowadzonej przez Harari i wsp. wynika, że zalecane dawki cynamonu to 1–4 g lub 1–6 g dziennie. Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności 1 łyżeczka sproszkowanego cynamonu chińskiego zawiera 5,8–12,1 mg kumaryny, a tolerowane dzienne spożycie dla ludzi wynosi 0,1 mg/kg masy ciała. Oznacza to, że ​​spożycie 1 łyżeczki dziennie może przekroczyć ten limit u mniejszych osób. [3]

Możliwe interakcje z lekami

Podczas suplementacji preparatami zawierającymi cynamon, ostrożność powinny zachować również osoby, które przewlekle przyjmują leki (m.in. leki zmniejszające stężenie glukozy oraz przeciwzakrzepowe), gdyż cynamon może wchodzić z nimi w interakcje, prowadzące do nasilenia działania lub działań niepożądanych. 

Główny składnik aktywny cynamonu – aldehyd cynamonowy (szczególnie w formie olejku lub w gumach do żucia), u niektórych osób może wywoływać reakcję alergiczną. Może się to objawiać obrzękiem języka lub dziąseł oraz uczuciem swędzenia i pieczenia w jamie ustnej.[6]

U osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS) po spożyciu cynamonu może wystąpić biegunka. U osób wrażliwych z kolei obserwuje się niekiedy ogólne ocieplenie, a nawet pocenie się, a także nudności lub wymioty.[3]

Zanieczyszczenie mykotoksynami

Pewnym zagrożeniem związanym ze stosowaniem cynamonu może być zanieczyszczenie surowca mykotoksynami. 

Podobnie jak wiele innych produktów rolnych, cynamon może być zanieczyszczony drobnoustrojami w okresie zbiorów. Sprzyjają temu panujące w tropikach warunki klimatyczne (wysoka wilgotność i temperatura), a także praktyki przechowywania surowców. Analiza przeprowadzonych badań wskazuje jednak, że spośród przypraw, cynamon stosunkowo rzadko zanieczyszczony jest znacznymi ilościami mykotoksyn. Być może wynika to z jego właściwości przeciwdrobnoustrojowych (w tym przeciwgrzybiczych).

W jednym z badań przeanalizowano próbki cynamonu cejlońskiego i zidentyfikowano w sumie 1126 grzybów, reprezentujących 8 gatunków z rodzajów, Aspergiluus i Penicillium.  W niektórych próbkach wykryto produkowane przez grzyby aflatoksyny B1, B2 i G1, jednak w stosunkowo niskich stężeniach, a w 17 próbkach nie stwierdzono ich w ogóle. [14] Analiza innych badań przeprowadzona przez Syamilah, N. i wsp. również wykazała obecność grzybów w próbkach różnych gatunków cynamonu, jednak w większości z nich zawartość aflatoksyn była poniżej progu oznaczalności. [15]

Niemniej jednak, biorąc pod uwagę duże rozbieżności w poziomie zanieczyszczeń w zależności od gatunku oraz pochodzenia surowca i sposobu jego przechowywania, należy mieć na uwadze ryzyko płynące z możliwego zanieczyszczenia. Aflatoksyny wykazują bowiem działanie hepatotoksyczne, a także mogą sprzyjać rozwojowi nowotworów. 

Podsumowanie

Podsumowując, można stwierdzić, że cynamon kryje w sobie znaczny potencjał, również w kontekście potencjalnego zastosowania w lecznictwie. Potrzebne są jednak dalsze badania, z udziałem większej liczby pacjentów. Ponadto, biorąc pod uwagę duże zróżnicowanie dostępnych surowców, niezbędne wydaje się wprowadzenie standaryzacji surowców. Dysponując dostępną wiedzą i wynikami badań, nie można obecnie sformułować konkretnych zaleceń dotyczących potencjalnego zastosowania cynamonu. Wydaje się natomiast, że można go w bezpieczny sposób włączyć do codziennej diety, wykorzystując przede wszystkim jego walory smakowe, a przy okazji potencjalnie zdrowotne.

Najczęstsze pytania na temat cynamonowca:

Na co pomaga cynamon?

Cynamon wykazuje przede wszystkim działanie przeciwcukrzycowe i jest stosowany jako składnik suplementów, regulujących gospodarkę węglowodanową. Ponadto m.in. ze względu na właściwości przeciwdrobnoustrojowe wykorzystywany jest do produkcji preparatów do higieny jamy ustnej (pasty, płyny, gumy do żucia).

Kto nie może jeść cynamonu?

Ostrożność powinny zachować osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe oraz obniżające poziom glukozy we krwi, a także kobiety ciężarne. Dotyczy to jednak głównie suplementów z cynamonem lub bardzo dużego spożycia. Za bezpieczne spożycie uważa się ok. 1 łyżeczkę dziennie. 

Jak wygląda drzewo cynamonu?

Cynamonowiec to duże, wiecznie zielone drzewo o rozłożystej koronie. Dorasta do wysokości około 30 metrów. Posiada duże, podłużne, skórzaste oraz mocno żyłkowane liście, oraz białawe, zielone lub żółte kwiaty zebrane w kwiatostany.

Z jakiej części cynamonowca pochodzi cynamon?

Cynamon pozyskiwany jest z kory cynamonowca.

Czy cynamonowiec może rosnąć w Polsce?

Cynamonowiec wymaga dużej wilgotności powietrza oraz wysokiej temperatury. Naturalnie rośnie więc w krajach strefy subtropikalnej. W Polsce można go hodować w warunkach domowych. Dorasta wtedy do wysokości ok. 120 cm. Należy jednak pamiętać o zapewnieniu odpowiednich warunków, zwłaszcza do zimowania.

Bibliografia:

1. Kowalska J, Tyburski J, Matysiak K, Jakubowska M, Łukaszyk J, Krzymińska J. Cinnamon as a Useful Preventive Substance for the Care of Human and Plant Health. Molecules. 2021 Aug 31;26(17):5299. doi: 10.3390/molecules26175299. PMID: 34500731; PMCID: PMC8433798.
2. Oketch-Rabah HA, Marles RJ, Brinckmann JA. Cinnamon and Cassia Nomenclature Confusion: A Challenge to the Applicability of Clinical Data. Clin Pharmacol Ther. 2018 Sep;104(3):435-445. doi: 10.1002/cpt.1162. Epub 2018 Aug 6. PMID: 29947417.
3. Hariri M, Ghiasvand R. Cinnamon and Chronic Diseases. Adv Exp Med Biol. 2016;929:1-24. doi: 10.1007/978-3-319-41342-6_1. PMID: 27771918.
4. Rao PV, Gan SH. Cinnamon: a multifaceted medicinal plant. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:642942. doi: 10.1155/2014/642942. Epub 2014 Apr 10. PMID: 24817901; PMCID: PMC4003790.
5. Gruenwald J, Freder J, Armbruester N. Cinnamon and health. Crit Rev Food Sci Nutr. 2010 Oct;50(9):822-34. doi: 10.1080/10408390902773052. PMID: 20924865.
6. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/312940,cynamon-wlasciwosci-zdrowotne-i-przeciwwskazania
7. Azam-Ali S. Practical Action. Cinnamon Processing. ;2007 Available online: https://Core.Ac.Uk/Download/Pdf/48027458.Pdf
8. Abraham K., Wöhrlin F., Lindtner O., Heinemeyer G., Lampen A. Toxicology and risk assessment of coumarin: Focus on human data. Mol. Nutr. Food Res. 2010;54:228–239. doi: 10.1002/mnfr.200900281.
9. Deyno S, Eneyew K, Seyfe S, Tuyiringire N, Peter EL, Muluye RA, Tolo CU, Ogwang PE. Efficacy and safety of cinnamon in type 2 diabetes mellitus and pre-diabetes patients: A meta-analysis and meta-regression. Diabetes Res Clin Pract. 2019 Oct;156:107815. doi: 10.1016/j.diabres.2019.107815. Epub 2019 Aug 16. PMID: 31425768
10. Nuffer W, Tall Bull S, Bakhach H, Nuffer M. Sweetly Improving Sugars? Reviewing Cinnamon’s Effects on Blood Glucose. J Med Food. 2023 Jan;26(1):68-73. doi: 10.1089/jmf.2022.0073. Epub 2022 Oct 7. PMID: 36206028.
11. Momtaz S, Hassani S, Khan F, Ziaee M, Abdollahi M. Cinnamon, a promising prospect towards Alzheimer’s disease. Pharmacol Res. 2018 Apr;130:241-258. doi: 10.1016/j.phrs.2017.12.011. Epub 2017 Dec 16. PMID: 29258915.
12. Yanakiev S. Effects of Cinnamon (Cinnamomum spp.) in Dentistry: A Review. Molecules. 2020 Sep 12;25(18):4184. doi: 10.3390/molecules25184184. PMID: 32932678; PMCID: PMC7571082.
13. Xu Y, Yang Q, Wang X. Efficacy of herbal medicine (cinnamon/fennel/ginger) for primary dysmenorrhea: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Int Med Res. 2020 Jun;48(6):300060520936179. doi: 10.1177/0300060520936179. PMID: 32603204; PMCID: PMC7328489
14. Al-juraifani, A. A. (2011). Natural occurrence of fungi and aflatoxins of cinnamon in the Saudi Arabia. Afr. J. Food Sci, 5(8), 460-65.
15. Syamilah, N., Nurul Afifah, S., Effarizah, M. E., & Norlia, M. (2022). Mycotoxins and mycotoxigenic fungi in spices and mixed spices: A review. Food Res, 6, 30-46