Czy dieta w łuszczycy ma znaczenie?

Łuszczyca (ang. psoriasis) jest częstą, przewlekłą, zapalną chorobą skóry rozpoznawaną w praktyce dermatologicznej, objawiającą się charakterystycznymi zmianami skórnymi. Choroba występuje z podobną częstotliwością zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Według danych najczęściej choruje rasa kaukaska, rzadziej pojawia się w krajach orientalnych, natomiast u osób rasy czarnej występuje najrzadziej. Dokładna przyczyna choroby jest nieznana. Łuszczyca jest zależna od takich czynników jak: genetyka, immunologia, a także bodźce środowiskowe. Cechą charakterystyczną łuszczycy jest skrócenie cyklu komórkowego komórki nabłonkowej, czyli przyspieszenie rogowacenia się naskórka. U osoby zdrowej cykl ten trwa 28 dni, natomiast w przypadku łuszczycy skraca się on do 3-4 dni. 

Podział łuszczycy na typy

Wyróżnia się dwa typy łuszczycy zwykłej:

• Typ I – dziedziczny, który ujawnia się przed 40 rokiem życia. Najczęściej w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym. Do charakterystycznych cech ze względu na charakter dziedziczny jest występowanie choroby w rodzinie, dodatkowo, ma duży związek z antygenami zgodności tkankowej (HLA), np. HLA Cw6, co w diagnostyce ułatwia rozpoznanie łuszczycy oraz odróżnienie łuszczycowego zapalenia stawów od reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Ten typ łuszczycy cechuje się ciężkim przebiegiem, trudnym do leczenia, ponadto częściej występują nawroty oraz uogólnione zmiany na skórze chorego. 
• Typ II – zwany „łuszczycą dorosłych”. Objawy pojawiają się po 40 roku życia. W odróżnieniu od typu pierwszego, w wywiadzie nie ma obciążeń rodzinnych, a także występuje słaby związek z HLA.

Najczęściej występującą postacią (90% pacjentów) jest forma plackowata, która charakteryzuje się występowaniem tzw. „blaszek”, które są czerwone i pokryte srebrzystoszarą łuską, rozmieszczonych przeważnie na skórze łokci, kolan, a także głowy. Rzadziej występujące formy to erytrodemia łuszczycowa, łuszczyca krostkowa oraz stawowa. 

Dieta w łuszczycy – czy istnieje związek?

Z dietetycznego punktu widzenia na uwagę zasługuje fakt, iż łuszczyca zwiększa ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca oraz chorób układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, nawet zawał mięśnia sercowego). Obserwuje się także zaburzenia w profilu lipidowym – podwyższony cholesterol oraz trójglicerydy, co również jest czynnikiem ryzyka wcześniej wspomnianych chorób. Ze względu na układowy charakter łuszczycy, zdarza się również jej współwystępowanie z wrzodziejącym zapalenie jelita grubego (WZJG). 

Zalecenia dietetyczne w łuszczycy

Redukcja masy ciała

Badania potwierdzają związek łuszczycy z otyłością. Nie wiadomo jednak czy jest ona przyczyną czy konsekwencją choroby. Wykazano, że nadmierna masa ciała wpływa również na ciężkość przebiegu choroby. Stwierdzono, że w grupie osób chorych na łuszczycę z dodatkowo występującą otyłością, przebieg choroby był znacznie cięższy niż u osób z prawidłową masą ciała. Prowadzono badania, na podstawie, których stwierdzono, że jakość życia osób z łuszczycą jest obniżona w porównaniu z osobami zdrowymi. Wiąże się to ze zmianami w stylu życia, w tym obniżonej aktywności fizycznej oraz złymi nawykami żywieniowymi, a także często z depresją.

Z drugiej strony związek masy ciała oraz łuszczycy można również tłumaczyć zapalną patogenezą obu tych jednostek. Wykazano, że adipocyty, które budują tkankę tłuszczową, produkują nadmiar cytokin prozapalnych. Badania potwierdzają, że zmniejszenie masy ciała reguluje we krwi stężenie związków prozapalnych, co tym samym zmniejsza stan zapalny toczący się w organizmie. W jednym z badań klinicznych zaobserwowano, że zmniejszenie podaży żywności wysokokalorycznej zmniejsza podziały komórkowe o prawie 50%. Kolejnym potwierdzeniem na zasadność regulacji masy ciała jest całkowita remisja choroby po zabiegu bariatrycznym, co opisywane jest przez Hosslera w badaniu z 2011 roku. 

Dieta bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe to zróżnicowana grupa związków chemicznych, w której z żywieniowego punktu widzenia najważniejszą rolę pełnią niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA). W grupie tej wyróżnia się kwasy omega-3 (n-3) oraz omega-6 (n-6). Kwasy te nie są syntetyzowane przez nasz organizm, dlatego ich jedynym źródłem jest żywność oraz suplementacja. Są one potrzebne do produkcji eikozanoidów, czyli grupy związków odpowiedzialnych za regulowanie czynności tkanek oraz narządów, w tym układu sercowo-naczyniowego.

Uważa się, że kwasy omega-3 wykazują właściwości przeciwzapalne natomiast omega-6 – prozapalne, stąd ustalono, że bezpiecznym stosunkiem n-3 do n-6 jest 1:5. Z praktycznego punktu widzenia należy jednak skupić się na tym, aby kwasy n-3 po prostu w codziennej diecie się znalazły. Źródłem kwasów n-3 są: ryby, algi, migdały, orzechy włoskie, oleje roślinne takie jak – lniany czy rzepakowy. Natomiast kwasy n-6 można znaleźć głównie w olejach roślinnych – kukurydziany, słonecznikowy, sojowy, z pestek winogron, czy oliwa z oliwek. Ich prawidłowy stosunek jest niezbędny do regulacji stanu zapalnego w organizmie chorych na łuszczycę. Badania potwierdzają skuteczność działania kwasów n-3 jako suplementu wspomagającego leczenie w łuszczycy, niezależnie od drogi podania, tzn. jako terapia miejscowa, podaż doustna i dożylna. 

Witamina D 

Zakres działania tej witaminy jest bardzo szeroki, od jej udziału w proliferacji, czyli namnażaniu i różnicowaniu się komórek do wydzielania insuliny. Witamina ta znalazła swoje zastosowanie w dermatologii, kiedy zaobserwowano, że stosowanie kalcytriolu (aktywnej postaci witaminy D) u pacjenta z łuszczycą i osteoporozą, spowodowało zmniejszenie zmian łuszczycowych. Fakt ten został wykorzystany w przypadku zapalnych chorób skóry, ponieważ witamina D odpowiada za utrzymanie prawidłowej kondycji skóry oraz włosów. Spośród produktów spożywczych, witaminę D można znaleźć głównie w tłustych rybach, takich jak łosoś, makrela, pstrąg, czy śledź. Podstawą jej dostarczenia jest jednak ekspozycja na światło słoneczne i/lub suplementacja.

🔎 Warto wspomnieć o nowej meta-analizie na temat [6]. Pacjenci z łuszczycą mieli znacząco niższe poziomy 25 hydroksywitaminy D (25(OH)D) niż grupa kontrolna. Sugeruje to, że niedobór witaminy D może być czynnikiem ryzyka dla tej choroby. Chociaż przeprowadzone badania wykazały niższe poziomy 25(OH)D u osób z łuszczycą, suplementacja witaminą D nie wykazała znaczących różnic w poprawie wskaźnika powierzchni i nasilenia łuszczycy (PASI) w okresie 3, 6 i 12 miesięcy. Wnioskiem może być, że warto dbać o dobry poziom witaminy D, jednak dalsze jej suplementowanie jest zdędne w kontekście choroby.

Dieta wegetariańska

Stosowanie diety wegetariańskiej zmniejsza spożycie kwasu arachidonowego należącego do grupy n-6. Dodatkowo rezygnacja ze spożycia mięsa i jego przetworów zmniejsza spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu, których nadmiar sprzyja rozwojowi cukrzycy oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Zaobserwowano, że długoterminowe stosowanie diety wegetariańskiej zwiększa stężenie związków przeciwzapalnych w surowicy krwi, a także obniża stężenie trójglicerydów oraz CRP.

Antyoksydanty

Stwierdzono, że stres oksydacyjny, czyli zaburzenie równowagi między powstawaniem a usuwaniem szkodliwych dla organizmu związków (reaktywnych form tlenu –ROS), odgrywa ważną rolę w powstawaniu łuszczycy. Nadmiar ROS nasila proces zapalny. Stwierdzono, więc, że dieta osób z łuszczycą powinna być bogata w związki przeciwutleniające, które zawarte są w warzywach oraz owocach. Warto do swojego codziennego jadłospisu wprowadzić, m.in. jarmuż, brokuły, szpinak, czerwoną paprykę, pomidory, marchew, brukselkę, maliny, truskawki, czy cytrusy. 

Dieta bezglutenowa

Kwestia diety bezglutenowej nie jest do końca jasna. Pojawiają się badania, w których stwierdza się, że łuszczyca częściej występuje u osób z celiakią, co może wynikać ze zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej w wyniku nietolerancji glutenu. Zwiększa się wówczas migracja bakterii, które działają, jako superantygeny, a tym samym zaostrzają zmiany łuszczycowe. Z drugiej jednak strony, istnieją badania, w których obecność przeciwciał charakterystycznych dla celiakii nie jest istotne statystycznie w porównaniu do osób zdrowych. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że eliminacja tak dużej grupy produktów może doprowadzić do niedoborów. Wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej jest tylko i wyłącznie stwierdzona celiakia, alergia na gluten i nieceliakalna, niealergiczna nadwrażliwość na ten składnik.

Suplementacja 

Jeśli ze względów zdrowotnych nie ma możliwości dostarczenia wszystkich niezbędnych składników z dietą warto zastanowić się nad suplementacją. Warte uwagi na pewno są w tym przypadku: 

• kwasy omega-3 (DHA oraz EPA),
• witamina D,
• witaminy B6, B9 oraz B12, ponieważ ich niedobór powoduje powstawanie homocysteiny, która sprzyja chorobom układu sercowo-naczyniowego. Na kwas foliowy szczególnie należy zwrócić uwagę przy stosowaniu takiego leku jak metotreksat, który jest lekiem modyfikującym przebieg choroby.
• Ponadto warto również zbadać poziomy selenu oraz cynku, które mają właściwości przeciwutleniające oraz pozytywnie wpływają na kondycję skóry.

Podsumowanie

Pomimo, że nie stworzono dotychczas wytycznych dla osób z łuszczycą wydaje się, że wprowadzenie zmian, takich jak: redukcja masy ciała, dieta przeciwzapalna bogata w kwasy tłuszczowe omega-3, związki przeciwutleniające może wpłynąć pozytywnie, na jakość życia chorych. Warta rozważenie wydaję się być również dieta wegetariańska lub chociaż uzupełnienie jadłospisu o produkty roślinne. Dodatkowo warto zwrócić również uwagę na witaminy takie jak: A, B12, B9 czy B6, a także takie pierwiastki jak cynk oraz selen, ze względu na ich działanie przeciwutleniające. Ważne jest również wyeliminowanie czynników, które mogą sprzyjać stanom zapalnych, czyli alkohol oraz tytoń.

Źródła:

1. Stawczyk M., Szczerkowska-Dobosz A., Komorowska O., Dobosz M., Maciejewska-Radomska A., Znaczenie diety w łuszczycy – przewlekłej układowej chorobie zapalnej, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 3, 2011
2. Hossler E., Maroon M., Mowad C., Gastric bypass surgery improves psoriasis, Journal of the American Academy of Dermatology, 65, 2011
3. Romańska-Gocka K., Farmakoterapia łuszczycy, Terapia i leki, 9, 2009
4. Amin, S.S, Adil M., Alam M., Role od dietary intervention in psoriasis: Review, Indian Journal of Clinical Dermatology, 1, 2017
5. Antosik K., Krzęcio-Nieczyporuk E., Kurowska-Socha B., Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy, Hygeia Public Health, 2, 2017
6. Formisano, E., Proietti, E., Borgarelli, C., & Pisciotta, L. (2023). Psoriasis and Vitamin D: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 15(15), 3387.

• Data pierwotnej publikacji: 6.06.2020
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 13.08.2023