Pierwszy artykuł z cyklu: „Gdy żywność szkodzi„
W ostatnim czasie coraz więcej mówi się o różnego rodzaju niekorzystnych oddziaływaniach składników żywności na organizm człowieka. Niektórzy twierdzą nawet, że teraz modnym stało się mieć alergię czy nietolerancję pokarmową. Prym wśród największych „szkodliwości” wiodą głównie gluten i mleko.
Zdarza się też, że pojęcia alergia, nietolerancja, nadwrażliwość pokarmowa są używane zamiennie i często nieprawidłowo (i jeszcze w to wszystko wplątana celiakia). Ten cykl to próba usystematyzowania informacji oraz przedstawienia najnowszych doniesień naukowych na temat niewłaściwych reakcji na żywność.
W tej części chciałabym przedstawić różnicę między poszczególnymi niewłaściwymi reakcjami organizmu na pokarmy. Ułatwi to też posługiwanie się terminami związanymi z tematem alergii, nietolerancji itp.
Niewłaściwa reakcja organizmu na pokarm
Słownik pojęć:
Choroby autoimmunologiczne
Choroby autoimmunologiczne – to grupa chorób, w których układ immunologiczny wytwarza przeciwciała przeciwko własnym komórkom i tkankom. W niektórych chorobach wytwarzanie tych przeciwciał aktywowane jest przez składniki zawarte w żywności. Wyróżnić można tu np. celiakię, chorobę Duhringa i ataksję glutenową, w których czynnikiem indukującym autoagresję, (czyli niszczenie własnych komórek) są białka zbóż – gliadyna i gluteina zwane ogólnie glutenem a znajdujące się w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie.
Alergia pokarmowa
Alergia pokarmowa – to stan chorobowy, niekorzystna i powtarzalna odpowiedź immunologiczna na spożycie niektórych pokarmów. Nawet spożycie niewielkiej ilość alergizującej żywności może powodować niekorzystne objawy ze strony:
- układu pokarmowego
- skóry
- układu moczowego
- układu oddechowego
- ośrodkowego układu nerwowego
- narządu ruchu oraz wzroku
Wyróżnia się następujące typy alergii pokarmowych:
– Typ I – alergia IgE – zależna, tzw. klasyczna alergia. W jej wyniku po spożyciu alergenu organizm aktywuje mechanizmy mające na celu jego usunięcie. Alergen za pośrednictwem przeciwciał klasy IgE powoduje uwolnienie specyficznych mediatorów, które wywołują zmiany w czynności przewodu pokarmowego np. wzmożone wydzielania śluzu i przepuszczalności nabłonka, nasilenie ruchów perystaltycznych jelit prowadzące do biegunki. Reakcja na alergen jest niemal natychmiastowa. Jeśli ekspozycja na alergen powtarza się, może z czasem prowadzić u osoby uczulonej do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. Jest to szczególnie niebezpieczny typ alergii w której może dojść do zagrażającemu życiu wstrząsowi anafilaktycznemu.
– Typ III – to alergie IgG-zależne, zwana też alergią kompleksów immunologicznych. W tym typie alergii dochodzi do reakcji immunologicznej z udziałem przeciwciał klasy IgG a nie jak w „klasycznej” alergii – IgE. Czas reakcji na alergen jest wydłużony i może wystąpić nawet do 72 godzin po spożyciu alergizującego nas pożywienia. Stąd często trudność w rozpoznaniu szkodzącego nam produktu. Co więcej w tej alergii dochodzi do tworzenia się dużej ilości tzw. kompleksów immunologicznych, czyli połączeń przeciwciało – antygen, które odkładając się w tkankach wywołują miejscowe stany zapalne odpowiedzialne za szereg przewlekłych dolegliwości.
Do najczęstszych alergenów pokarmowych zalicza się:
- białka zbóż
- białka mleka
- białka jaja kurzego
- białka orzechów
- białka i glikoproteiny roślin strączkowych
- białka ryb i skorupiaków
- cytrusy
Nietolerancja pokarmowa
Nietolerancja pokarmowa – to niealergiczna (bez udziału układu immunologicznego) reakcja organizmu na pokarm, wynikająca z braku możliwości strawienia (niedobór lub brak enzymu) lub wchłaniania pewnych składników żywności. Niektóre źródła zalecają, aby odchodzić od tego nazewnictwa i używać do tego typu reakcji nazwy „niealergiczna nadwrażliwość pokarmowa”. Wyróżnić możemy tu np. nietolerancję laktozy i galaktozy, nietolerancję fruktozy czy nietolerancję histaminy. Do głównych objawów zaliczyć można: biegunkę, wzdęcia, nadmierne oddawanie gazów, bóle brzucha czy nudności i wymioty.
W kolejnych częściach tego cyklu przedstawione zostaną trzy typy nieprawidłowych reakcji na gluten, czyli celiakia, alergia oraz po raz pierwszy opisana w 2011r. tzw. „gluten sensitivity”. Ponadto znaleźć można będzie informację, czym jest alergia i nietolerancja mleka oraz najnowsze dane dotyczące alergii IgG-zależnych i ich wpływowi na występowanie niektórych chorób.
Literatura:
- Celiakia jako choroba o podłożu autoimmunologicznym. B. Cukrowska. Nowa Pediatria 1/2003, s. 58-61
- Nadwrażliwość pokarmowa. E. Cielecka, K. Dereń, A. Grzegorczyk. Alergia Astma Immunologia 2010, 15 (3): 118-124
- Alergia na pokarmy u dorosłych w praktyce lekarskiej. Z. Bartuzi. Postępy Dermatologii i Alergologii XXVI; 2009/ 5: 385–387
