Dania instant – czy mogą być zdrowe? Rodzaje, historia, zalety i wady

We współczesnym świecie, gdzie rytm życia większości ludzi jest przytłaczający, dania instant stały się świetnym rozwiązaniem problemu braku czasu na przygotowanie normalnego jedzenia. Studentów to dotyczy w pierwszej kolejności – niektórzy dosłownie żyją na zupkach chińskich. Chce się wierzyć, że studenci dietetyki takich błędów nie popełniają. A może to nie błędy, a dobre rozwiązanie podczas przygotowania się do sesji? Zalejesz wrzątkiem proszek, poczekasz chwilę i już masz gotową zupkę na obiad.

Dania instant to nie tylko zupka chińska – rodzajów tych dań jest dość sporo. W tym artykule dowiesz się o rodzajach dań instant, jak one powstają. Wreszcie odpowiem czy skutki zdrowotne ich spożycia są warte tego, żeby sięgać po takie jedzenie.

Spis treści

1. Dania instant, czyli jakie?
2. Kawa rozpuszczalna
3. Herbata w torebkach
4. Makaron instant
5. Kasze błyskawiczne
6. Zupy błyskawiczne
7. Podsumowanie

Co znaczy, że danie jest instant?

Nazwa dań instant przyszła do nas z języka angielskiego. Dosłownie oznacza błyskawiczny produkt, który jest gotowy w parę minut po zalaniu wrzącą wodą lub innym płynem, czyli prawie natychmiast. Istnieje dużo rodzajów takich produktów i każdy ma swoją historię. Do dań instant zaliczamy makaron instant, zupki chińskie, płatki błyskawiczne, budynie niewymagające gotowania, mleko w proszku, kawę rozpuszczalną, herbatę w torebkach i inne.

W tym artykule spojrzymy na najpopularniejsze rodzaje produktów instant, ich historię i zastanowimy się, czym te produkty różnią się od swoich naturalnych alternatyw.

Kawa rozpuszczalna

Kawa rozpuszczalna to jeden z najpopularniejszych napojów. Pierwsza popularna marka kawy rozpuszczalnej pojawiła się w 1938 roku i istnieje do dzisiaj. Jest to znana firma Nescafe, która powstała w wyniku współpracy Nestle z rządem brazylijskim w celu pozbycia się nadmiaru kawy.

Kawa rozpuszczalna to ziarna drzewa kawowego, które w wyniku różnych procesów technologicznych zostają przetworzone do proszku. Po zalaniu takiego proszku wrzątkiem otrzymujemy napój.

Przy wyborze kawy rozpuszczalnej konsumenci zwykle kierują się takimi cechami jak szybkość przygotowania i możliwość długoterminowego przechowywania. Kawa naturalna z reguły szybciej traci swój aromat podczas przechowywania z powodu parowania olejków kawowych.

Wydawałoby się, że można zrezygnować z pewnych właściwości kawy naturalnej, aby zaoszczędzić czas. Jednak jak to wpłynie na nasze zdrowie? Do produkcji napojów typu instant często używa się tańszych odmian kawy. Czasem w procesie produkcji używa się również nieatrakcyjnego osadu, który pozostaje po zbiorze ziaren kawy. To może zniechęcać część konsumentów. Nie oznacza to, że na rynku nie można znaleźć dobrej jakości kaw liofilizowanych.

Gorzej sytuacja wygląda w przypadku różnego rodzaju mixów 3 w 1. W Korei Południowej zostało przeprowadzone duże badanie na temat spożycia kawy rozpuszczalnej z dodatkiem cukru i śmietanki w proszku [1]. Wyniki badania wykazały, że codzienne spożycie takiej kawy rozpuszczalnej może w końcu przyczyniać się do wywołania zespołu metabolicznego.

Herbata w torebkach

Herbata w torebkach nie ustępuje swoją popularnością kawie rozpuszczalnej i stanowi znaczący wkład w dochody właścicieli sklepów. Na półkach można znaleźć wszystko: już nikogo nie zaskoczą herbaty o smaku świeżo upieczonych babeczek, karmelu lub czekolady. Niewątpliwie, takie herbaty niesamowicie smakują. Jednak czy są zdrowe?

Herbata w torebkach to mała torebka ze specjalnej bibuły filtracyjnej zawierająca liście herbaty [2]. Wystarczy zalać taką torebkę wrzątkiem i pozostawić na kilka minut. Mega szybko i mega wygodne. Jednak tak jak w przypadku kawy rozpuszczalnej, do produkcji herbaty w torebkach używa się herbat liściastych bardzo niskiej jakości. Nazywany są także „liśćmi kategorii D”. „D” to „dust”, co w tłumaczeniu z angielskiego oznacza „kurz”, czyli odpady pozostałe po produkcji jakościowej herbaty liściastej. Natomiast niedobory nasyconego aromatu i smaku rekompensują dodatki smakowe.

Herbaty w torebkach wyższej jakości również istnieją, ale są droższe. Odnalezienie takiej herbaty w adekwatnej cenie jest możliwe, gdy wiesz o pewnych wskazówkach. Trzeba uważnie czytać opakowanie: herbata wysokiej jakości jest sprzedawana w torebkach ze sztucznego jedwabiu, nylonu i skrobi kukurydzianej. Dobrze, jeśli każda torebka jest zapakowana w osobną kopertę, ponieważ ona chroni liście herbaty przed światłem słonecznym, wilgocią i wysychaniem. Kolejnym nie mniej ważnym kryterium jest smak, który powinien być bogaty i cierpki. Niestety miłośnicy herbat kwiatowych i owocowych będą rozczarowani, ponieważ najczęściej są to niemal w całości produkty chemiczne, składające się z barwników i aromatów.

Makaron instant

Makaron, którego gotowanie zajmuje parę minut, nie jest innowacją XXI wieku. Uważa się, że pierwszy makaron błyskawiczny powstał jeszcze XVI wieku w Chinach. Według legendy szef magistratu miasta używał do gotowania mocno smażonych klusek, które można było podawać gościom, podgrzewając je różnymi bulionami. Ojcem nowoczesnych makaronów błyskawicznych jest urodzony na Tajwanie Japończyk Momofoku Ando, który w 1958 roku masowo produkował ten produkt i wprowadził na rynek makaron o smaku kurczaka.

Dzisiaj niemal każdy uczestnik wycieczek turystycznych pakuje do plecaka taki właśnie produkt. Makaron błyskawiczny rzeczywiście jest niezwykle łatwy w przygotowaniu. Ponadto na półkach sklepów można zobaczyć ogromne spektrum smaków. Podczas podróży takie jedzenie może czasem naprawdę ratować życie, ale nie trzeba zamieniać makaronem instant śniadania, obiadu i kolacji. To często robią studenci: niektórzy po prostu zawsze, a inni podczas przygotowania do zaliczeń albo sesji. Jeżeli jesteś właśnie taką osobą, uwierz mi – żaden wykładowca nie chciałby, żeby przez egzamin z jego przedmiotu studenci rezygnowali z normalnego jedzenia na korzyść makaronu błyskawicznego.

Z reguły makaron błyskawiczny ma wysoki indeks glikemiczny, co w ciągu godziny po spożyciu spowoduje zwiększone uczucie głodu. Sztuczne aromaty i tłuszcze trans zwykle zawarte w tym makaronie zwiększają ryzyko miażdżycy i powodują zaburzenie transportu składników odżywczych przez błony komórkowe. Co więcej, makaron błyskawiczny jest kaloryczny, a więc jego ciągłe nadużycie może doprowadzić do nadwagi i w końcu otyłości, cukrzycy i innych problemów zdrowotnych. [3]

Kasze błyskawiczne

Kasza błyskawiczna ma jeszcze dłuższą historię. Brytyjscy badacze odnotowali, że pierwsza kasza błyskawiczna powstała około 8 tysięcy lat temu. Kaszę pszenną najpierw gotowano, a następnie suszono na słońcu. Takie kasze można było przechowywać przez co najmniej rok i aby ją ugotować, wystarczało zalać ją wrzątkiem.

W warunkach ciągłego pośpiechu i chronicznego braku czasu takie płatki błyskawiczne wydają się doskonałą opcją. Najbardziej smakują płatki zbożowe z dodatkiem kawałków jagód i owoców. Taka kasza będzie zdrowym wyborem.

Konsumenci często jednak wybierają gotowe dania oparte o kaszy. Ich końcowy smak powstaje nie dzięki naturalnym produktom. Do tego przyczyniają się liczne aromaty i wzmacniacze smaku. Płatki błyskawiczne tego typu mają wysoki indeks glikemiczny i bardzo małą ilość błonnika pokarmowego, dlatego są niewskazane dla osób z cukrzycą i insulinoopornością [4]. Kasze przygotowane z płatków błyskawicznych źle wpływają na perystaltykę jelit i mogą powodować zaparcia. Uczucie sytości po spożyciu takich kasz mija bardzo szybko i pojawia się mocne uczucie głodu [5].

Zupa błyskawiczna

Co może być złego w zupie? Nie jest to makaron czy owsianka błyskawiczna, tylko zupa na gorąco, która powinna korzystnie wpływać na trawienie. Zgadza się, ale tylko w przypadku normalnych zup, a nie błyskawicznych. Zupa błyskawiczna nie ma nic wspólnego z normalnym pierwszym daniem. Skład takiego produktu jest bardzo często szkodliwy dla zdrowia człowieka.

Wszystkie zupy błyskawiczne powstają w wyniku jednego z dwóch procesów – liofilizacji lub odwodnienia. W przypadku liofilizacji do sublimacji składników używany jest drogi sprzęt przemysłowy. Podczas liofilizacji zostają zachowane niektóre dobre właściwości produktów oraz ich smak.

Ze względu na niemały koszt takich produktów na rynku coraz częściej spotykane są zupy odwodnione, którym brakuje korzystnych składników odżywczych. W wyniku przetwarzania w ekstremalnie wysokich temperaturach końcowy produkt jest pozbawiony wszystkich korzystnych związków, a ich miejsce zajmują dodatki chemiczne.

Podsumowanie

Czasem naprawdę są takie dni, kiedy nie ma czasu na warzywa w każdym posiłku, normalne gotowanie i zastanowienie się nad bilansem składników odżywczych. Dania instant są prawdziwym ratunkiem, kiedy chodzi o to, żeby zjeść cokolwiek. Jednak zadbanie o to, żeby takie dni stanowiły mniejszość, jest w naszych rękach.

Oszczędzanie czasu kosztem przygotowania normalnych posiłków to nie jest dobry pomysł. Ponieważ nie ma zdrowego ciała bez zdrowej diety, a bez zdrowego ciała nie będzie sukcesu ani w pracy, ani na studiach. Dlatego serdecznie cię zachęcam do odkładania kolejnego opakowania makaronu instant daleko na najwyższej półce szafy i zastanowienia się nad tym, jak zarządzić czasem tak, aby był czas na przygotowanie pełnowartościowych posiłków.

Bibliografia:

1. Kim, H. J., Cho, S., Jacobs, D. R., Jr, & Park, K. (2014). Instant coffee consumption may be associated with higher risk of metabolic syndrome in Korean adults. Diabetes research and clinical practice, 106(1), 145–153.
2. Jha, D. K., Dhekne, P. P., & Patwardhan, A. W. (2020). Characterization and evaluation of tea bag papers. Journal of food science and technology, 57(8), 3060–3070.
3. Huh, I. S., Kim, H., Jo, H. K., Lim, C. S., Kim, J. S., Kim, S. J., Kwon, O., Oh, B., & Chang, N. (2017). Instant noodle consumption is associated with cardiometabolic risk factors among college students in Seoul. Nutrition research and practice, 11(3), 232–239.
4. Tosh, S. M., & Chu, Y. (2015). Systematic review of the effect of processing of whole-grain oat cereals on glycaemic response. The British journal of nutrition, 114(8), 1256–1262.
5. Wolever, T., Johnson, J., Jenkins, A. L., Campbell, J. C., Ezatagha, A., & Chu, Y. (2019). Impact of oat processing on glycaemic and insulinaemic responses in healthy humans: a randomised clinical trial. The British journal of nutrition, 121(11), 1264–1270.