Dieta Kwaśniewskiego. Nietracąca na popularności dieta (niekoniecznie) optymalna

W 1999 r. książka „dieta optymalna” autorstwa dr. Kwaśniewskiego znalazła się na 10. miejscu rocznego rankingu najlepiej sprzedających się książek w Polsce. Natomiast w notowaniach comiesięcznych w latach 1996-1999 pojawiała się wielokrotnie na czołowych pozycjach. Gościła również na miejscu pierwszym, zyskując miano najczęściej wrzucanej do koszyka książki w naszym kraju [1].

Odtwarzaj w wersji audio:

Popularność diety Kwaśniewskiego dzisiaj

Jak popularność tej diety wygląda dziś? Okazuje się, że 86% odchudzających się kobiet w wieku 19-39 lat słyszała o diecie Kwaśniewskiego. 16,7% z nich ją stosowało.

Model zaproponowany przez Kwaśniewskiego znalazł się na dole rankingu najlepszych i najgorszych diet 2022 roku [3]. Artykuł pozwoli odkryć przyczynę takiego uplasowania w zestawieniu diet.

Zasady diety Kwaśniewskiego

• jadłospis w diecie Kwaśniewskiego opiera się głównie na produktach wysokotłuszczowych,
• tłuszcz powinien stanowić 50-60% ogółu dostarczanej z pożywieniem energii
• energia pochodząca z białka powinna stanowić 14-30% wartości energetycznej diety,
• spożycie węglowodanów w tej diecie jest bardzo ograniczone,
• na 1 g białka przypada ok. 2,5-3,5 g tłuszczu oraz ok. 0,3-0,5 g węglowodanów. 

Rozkład makroskładników w diecie Kwaśniewskiego prezentuje się następująco:

Produkty zalecane i przeciwwskazane na diecie Kwaśniewskiego

PRODUKTY ZALECANE	PRODUKTY PRZECIWWSKAZANE
Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego (np. smalec, boczek, masło)	Produkty zbożowe (mąka, ryż, kasza, pieczywo, makarony)
Jaja kurze (zwłaszcza żółtka)	Wysokoskrobiowe warzywa (np. ziemniaki)
Sery żółte, pleśniowe, pełnotłuste	Nasiona roślin strączkowych
Mleko oraz śmietana o wysokiej zawartości tłuszczu	Cukier, miód oraz słodziki
Mięso wołowe i wieprzowe, a także z gęsi oraz kaczki, tłuste wędliny	Przetwory owocowe
Smażone, tłuste ryby
Wysokotłuszczowe wywary mięsne
Oleje roślinne (np. oliwa, olej rzepakowy, margaryna)
W ograniczonej ilości warzywa (np. kapustne) oraz owoce jagodowe

Niedobory na Diecie Kwaśniewskiego

Według przeprowadzonych badań dieta „optymalna” nie realizuje zapotrzebowania na składniki odżywcze. Dieta Kwaśniewskiego zawiera średnio ok. 2017 mg cholesterolu dziennie przy normie do 300 mg dziennie.

Dodatkowo dostarcza w ilościach przekraczających normy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (głównie witaminy A). Przykładowy jadłospis diety ,,optymalnej” zawiera takie ilości sodu, fosforu oraz żelaza, które znacznie przekraczają zalecenia.

Z kolei nie pokrywa zapotrzebowania na witaminę C, B1, B6, PP. Jest niedoborowa w pierwiastki, takie jak potas, wapń, magnez i miedź. Dieta Kwaśniewskiego jest także zbyt uboga w błonnik pokarmowy [4,5]. 

Wpływ diety niskowęglowodanowej i bogatotłuszczowej na zdrowie

Opracowanie własne na podstawie źródeł [7-15]. 

Stosowanie diety „optymalnej” niesie za sobą ryzyko wystąpienia niedoborów składników odżywczych. Do skutków niedoboru wapnia możemy zaliczyć zaburzenia mineralizacji kości, które prowadzą do osteoporozy. Niewystarczająca podaż witaminy C przyczynia się do obniżenia odporności. Z kolei prowadzenie diety bogatej w sód przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Długotrwałe stosowanie diety bogatotłuszczowej prowadzi do powstawania ciał ketonowych. To przyczynia się do powstania kwasicy ketonowej oraz wywołania stresu oksydacyjnego. Do objawów kwasicy ketonowej zaliczyć można np. bóle brzucha, wzmożone pragnienie, osłabienie, acetonowy zapach z ust. Stres oksydacyjny wywołuje bóle głowy, senność, bóle mięśniowe i szereg innych dolegliwości [6]. Dieta obfitująca w tłuszcze sprzyja też tworzeniu się blaszki miażdżycowej [7]. 

Układ pokarmowy

W ostatnich latach wiele publikacji naukowych dotyczy istotności mikroorganizmów jelitowych. Oczywiste jest, że różnorodna dieta sprzyja zachowaniu różnorodności pożytecznej flory bakteryjnej. Jest ona niezwykle istotna w zachowaniu zdrowia. Z kolei dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe (np. zmniejsza różnorodność mikroflory zasiedlającej jelita [8]).

Płodność

Odnotowano także, że mięsna dieta wysokotłuszczowa może mieć negatywny wpływ na płodność u kobiet [9]. Istnieje też ryzyko, że taka dieta stosowana w czasie ciąży ma wpływ na stan zdrowia potomstwa. Może np. wpływać na zwiększenie ciśnienia krwi u osób, których matki stosowały ten model żywieniowy [10].

Profil lipidowy

Rozbieżności w badaniach naukowych wskazują na to, że wpływ diety Kwaśniewskiego na profil lipidowy jest niejednoznaczny. U części osób stosujących tę dietę odnotowano podniesienie poziomu cholesterolu, u innych zaś obniżenie [11]. Konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań w tym zakresie.

Cukrzyca

Dieta „optymalna” może sprzyjać krótkotrwałej poprawie zmienności glikemii u niektórych pacjentów z cukrzycą typu 1. Brakuje jednak badań potwierdzających bezpieczeństwo tej metody. Nie określono też dokładnych założeń, którymi mogliby kierować się pacjenci zainteresowani tą dietą [12]. Z drugiej strony, zauważono, że mężczyźni stosujący diety niskowęglowodanowe obarczeni są zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2 [13]. Zatem wpływ diety Kwaśniewskiego na normalizację glikemii również jest niejasny.

Aspekty pozytywne

O pozytywnych aspektach diety niskowęglowodanowej u osób zdrowych traktuje niewiele publikacji naukowych. Uzasadnieniem dla stosowania diety „optymalnej” może być terapia chorób neurodegeneracyjnych. Odnotowano sukcesy wdrożenia tego modelu żywieniowego u osób zmagających się z padaczką lekooporną [14].

Należy jednak pamiętać, że wprowadzenie zmian w jadłospisie u pacjentów z tej grupy powinno odbywać się koniecznie pod kontrolą lekarza.  Dieta niskowęglowodanowa może także wpływać korzystnie na łagodzenie objawów refluksu u osób otyłych [15].

Czy dieta optymalna jest dobrą dietą odchudzającą?

Czy stosowanie diety Kwaśniewskiego może przynieść satysfakcjonujący spadek masy ciała? Tak, ale pod warunkiem zachowania ujemnego bilansu kalorycznego. Takie same efekty powinno przynieść zastosowanie każdej innej diety, która dostarcza mniej kalorii, niż jest wydatkowane na aktywność w ciągu dnia.

Efekt działania tej diety wynika zatem głównie z obniżenia spożycia kilokalorii. Organizm otrzymuje mniej źródła energii niż dotychczas i następuje proces redukcji masy ciała.

Odchudzaniu na diecie „optymalnej” może sprzyjać także ketogenny charakter diety. Może on pomagać zmniejszyć uczucie łaknienia, ponieważ powstanie ciał ketonowych oddziałuje na hormon głodu- grelinę.

Dieta Kwaśniewskiego obfituje także w produkty bogate w białko, które jest najbardziej sycącym z makroskładników. Stosowaniu takiej diety towarzyszy także utrata wody spowodowana uwalnianiem glikogenu. Ponieważ dieta znacznie ogranicza węglowodany, organizm wykorzystuje nasze zapasy cukrów (glikogen). On zaś wiąże się z wodą i zostaje wydalony wraz z moczem. Efekt pozbycia się wody widoczny jest na wadze w początkowej fazie diety.

Podsumowanie

Liczne badania pokazują, że dieta Kwaśniewskiego nie przynosi lepszych efektów niż inne diety odchudzające. Odpowiednio dobrana dieta nie musi wymagać znacznych restrykcji. Co za tym idzie, zbilansowany jadłospis nie stwarza tak istotnego ryzyka niedoborów, jak dieta „optymalna” [16,17].

Omawiana dieta stosowana krótkotrwale nie musi powodować szkodliwych zmian w organizmie. Jednak przyjęcie jej jako codziennego sposobu odżywiania nie jest dobrym wyborem.

Odpowiedzią na pytanie, czy warto zastosować dietę ,,optymalną” w celu obniżenia masy ciała, może być tylko racjonalny wniosek: straty są znacznie wyższe niż zyski [18].

Najważniejsze wnioski na temat diety „optymalnej”

1. Stosowanie diety Kwaśniewskiego niesie za sobą szereg zagrożeń.
2. Dieta wysokotłuszczowa może narażać na powstanie nadciśnienia oraz miażdżycy.
3. Nie ma różnic w skuteczności tej diety w porównaniu z innymi dietami odchudzającymi.
4. Jedynym racjonalnym uzasadnianiem podjęcia tego typu diety są choroby neurodegeneracyjne (np. padaczka). Konieczne jest jednak skonsultowanie wprowadzenia tego rodzaju diety z lekarzem prowadzącym.

Bilbiografia:

1. Ponomarenko W. U źródeł diety niskowęglowodanowej, Opieka paliatywna nad dziećmi (2009); XVII: 237-248.
2. Kwiatkowska O., Skop-Lewandowska A. Popularność stosowania diet redukcyjnych wśród kobiet w wieku 19–39 lat, Med Og Nauk Zdr (2015);21(3): 307–311.
3. Najlepsza dieta 2022 według polskich dietetyków – RANKING dietetycy.org.pl: https://dietetycy.org.pl/najlepsza-dieta-2022-ranking-dietetycy-org-pl/
4. Ostrowska L., Medard M. L.. Analiza tzw. diety optymalnej po  względem  zaspokajania zapotrzebowania na witaminy i mikroelementy, Med po Dypl (2002), 11 (12).
5. Łagowska K., Woźniewicz M., Jeszka J. Ocena wartości odżywczej diet odchudzających zamieszczonych na portalach internetowych, Probl Hig Epidemiol (2011); 92(4): 824-82.
6. Nazarewicz R. Konsekwencje stosowania wysokotłuszczowych diet ektogenicznych, Bromat. Chem. Toksykol (2007); 371-374.
7. Nowicka G. Żywienie a prewencja chorób układu krążenia, Studia Ecologiae et Bioethicae (2003); 1: 103-114.
8. Zhang M., Yang X.J. Effects of a high fat diet on intestinal microbiota and gastrointestinal diseases, World journal of gastroenterology (2016); 22(40): 8905–8909.
9. Hohos N.M., Skaznik-Wikiel M. E. High-Fat Diet and Female Fertility, Endocrinology (2017); 158(8): 2407-2419.
10. Shiell A. W., Campbell-Brown M., Haselden S., Robinson S., Godfrey K. M., Barker D. J.P. High-Meat, Low-Carbohydrate Diet in Pregnancy, Hypertension (2001); 38(6): 1282-1288.
11. Grela E.R., Czech A., Malik A., Czernecki T., Winiarska-Mieczan A. Wpływ nisko- i wysokotłuszczowej diety na wybrane wskaźniki hematologiczne i biochemiczne krwi młodzieży akademickiej, Żywienie Człowieka i Metabolizm (2005); 32(2): 41-50.
12. Bolla A.M., Caretto A.,  Laurenzi A., Scavini M., Piemonti L. Low-Carb and Ketogenic Diets in Type 1 and Type 2 Diabetes, Nutrients (2019); 11(5): 962.
13. de Koning L., Kung T.T,  Liao X., Chiuve S. E.,. Rimm E. B, Willett W. C., Spiegelman D., Hu F. B. Low-carbohydrate diet scores and risk of type 2 diabetes in men, The American Journal of Clinical Nutrition (2011); 93(4): 844–850.
14. Meira I. D. A., Romão T. T., Pires do Prado H. J.,  Krüger L. T., Pires M. E. P., da Conceição P. O. Ketogenic Diet and Epilepsy: What We Know So Far, Front. Neurosci. (2019); 13(5).
15. Austin G.L., Thiny M.T., Westman E.C. A Very Low-Carbohydrate Diet Improves Gastroesophageal Reflux and Its Symptoms, Dig Dis Sci (2006); 51: 1307–1312.
16. Strychar I. Diet in the management of weight loss, CMAJ (2006); 174(1): 56-63.
17. Astrup A., Meinert Larsen T., Harper A. Atkins and other low-carbohydrate diets: hoax or an effective tool for weight loss?, The Lancet (2004); 364: 897-899.
18. Sondike S.B., Copperman N., Jacobson M. S. Effects of a low-carbohydrate diet on weight loss and cardiovascular risk factor in overweight adolescents, The Journal of Pediatrics (2003); 143(3): 253-258.