Dieta śródziemnomorska podczas ciąży. Jak wspiera zdrowie matki i dziecka?

Dieta w stylu śródziemnomorskim w ciąży nie zmniejsza ogólnego ryzyka występowania powikłań u matek i potomstwa, ale może potencjalnie zmniejszyć przyrost masy ciała w ciąży i ryzyko cukrzycy ciążowej, jak wynika z badania klinicznego prowadzonego przez Queen Mary University of London i University of Warwick.

Jak dieta śródziemnomorska wpływa na zdrowie matki?

Wyniki opublikowane w czasopiśmie „PLOS Medicine” [1] pokazują, że dieta w stylu śródziemnomorskim (uwzględniająca 30 g mieszanki orzechów dziennie i oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia) doprowadziła do 35% niższego ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową i średnio o 1,25 kg mniejszego przyrostu masy ciała w ciąży w porównaniu z tymi kobietami, które otrzymywały rutynową opiekę przedporodową. Badanie sugeruje, że dieta w stylu śródziemnomorskim może być skuteczną niefarmakologiczną interwencją dla kobiet, które przed ciążą miały otyłość, przewlekłe nadciśnienie tętnicze lub zaburzenia gospodarki lipidowej.

„Wdrożenie tej diety wydaje się być skuteczne i akceptowalne dla kobiet. Obecne krajowe wytyczne dietetyczne nie uwzględniają w zaleceniach kluczowych składników diety śródziemnomorskiej. Kobiety, które są zagrożone cukrzycą ciążową, należy zachęcać do podjęcia działań we wczesnym etapie ciążę, aby spożywały więcej orzechów, oliwy z oliwek, owoców i nierafinowanych produktów zbożowych, jednocześnie zmniejszając spożycie tłuszczów zwierzęcych i cukru” – komentują autorzy.

Dr Bassel Wattar z University of Warwick i Queen Mary University of London powiedział: „Chociaż wykazano, że dieta w stylu śródziemnomorskim zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 i powikłań sercowo-naczyniowych w populacji ogólnej, do tej pory nie stwierdzono tego efektu u kobiet w ciąży wysokiego ryzyka i czy może być ona dostosowana kulturowo do zróżnicowanej etnicznie populacji. (…) Teraz wiemy, że kobiety  z populacji wieloetnicznej z centrum miast, w ciąży o wysokim ryzyku, są w stanie dostosować swoją dietę do stylu śródziemnomorskiego, co może przynieść im ważne korzyści, w tym zmniejszenie przyrostu masy ciała i mniejsze ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej„

¼ kobiet zachodzi w ciążę mając otyłość, nadciśnienie tętnicze lub zaburzenia gospodarki lipidowej. Schorzenia te mogą prowadzić do powikłań ciąży, w tym cukrzycy ciążowej i stanu przedrzucawkowego. 

Obniżenie ryzyka powikłań w ciąży

W badaniu ESTEEM wzięło udział 1252 kobiet z pięciu oddziałów położniczych w Wielkiej Brytanii (cztery w Londynie, w tym szpitale w Barts Health NHS Trust i St George’s University Hospitals NHS Foundation Trust oraz jeden w Birmingham). Kobiety zostały losowo przydzielone do rutynowej opieki przedporodowej lub prowadzenia diety w stylu śródziemnomorskim oprócz opieki przedporodowej. Dieta obejmowała wysokie spożycie orzechów, oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, owoców, warzyw, nierafinowanych produktów zbożowych i nasion roślin strączkowych; umiarkowane lub wysokie spożycie ryb, małe lub umiarkowane spożycie drobiu i produktów mlecznych; oraz niskie spożycie czerwonego mięsa i przetworzonych produktów mięsnych, unikanie słodkich napojów, fast foodów i żywności bogatej w tłuszcze zwierzęce.

Wyniki

Pomimo korzystnego wpływu na cukrzycę ciążową i przyrost masy ciała w ciąży, nie odnotowano poprawy w innych ważnych powikłaniach ciąży, takich jak m.in. wysokie ciśnienie tętnicze krwi, stan przedrzucawkowy, zgon płodu.

Uczestniczki grupy prowadzącej dietę w stylu śródziemnomorskim zgłaszały lepszą ogólną jakość życia niż osoby z grupy kontrolnej, a także zmniejszenie odczuwania wzdęć podczas ciąży, ale sposób żywienia nie miał wpływu na inne objawy, takie jak nudności, wymioty lub niestrawność. Gdy wyniki analizy połączono z opublikowanymi danymi z hiszpańskiego badania z udziałem 874 kobiet w ciąży stosujących dietę śródziemnomorską, zespół zaobserwował podobnie rezultaty – korzyści dla przebiegu ciąży (zmniejszenie ryzyka występowania cukrzycy ciążowej o 33%), ale zauważono wpływu na inne wyniki.

Uczestniczki z grupy diety w stylu śródziemnomorskim zaopatrywane były w mieszanki orzechów (30 g/dzień orzechów włoskich, orzechów laskowych i migdałów) oraz oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia (0,5 litrów/tydzień) jako główne źródło tłuszczów do gotowania. Badane otrzymywały także zindywidualizowane porady dietetyczne po 18, 20 i 28 tygodniu ciąży. Dieta została dostosowana do przynależności etnicznej poprzez udzielanie porad kulinarnych z wykorzystaniem specjalnej książki kucharskiej, dzięki czemu wprowadzono elementy diety śródziemnomorskiej do regionalnej kuchni.

Dieta śródziemnomorska a stan przedrzucawkowy

🔎 Inne badanie przeprowadzone w Smidt Heart Institute Cedars-Sinai [2] wskazuje, że konkretne korzyści przynosi stosowanie diety śródziemnomorskiej przed zajściem w ciążę. Kobiety, które w momencie zajścia w ciążę korzystały z diety przeciwzapalnej, miały o 28% niższe ryzyko stanu przedrzucawkowego w trakcie ciąży.

Wpływ na zdolności poznawcze dziecka

🔎 W randomizowanym badaniu klinicznym przeprowadzonym na 626 dzieciach wykazano [3], że dieta śródziemnomorska podczas ciąży skutkowała znacząco wyższymi wynikami w dziedzinie poznawczej i społeczno-emocjonalnej u dzieci w wieku 2 lat.

Podsumowanie

Badanie ma ograniczenia, w tym poleganie na informacjach zwrotnych od uczestników w celu pomiaru przestrzegania zaleceń interwencji, bez użycia obiektywnych biomarkerów do pomiaru spożycia składników odżywczych. Zespół uzyskał również informacje o spożyciu żywności tylko u około 40% uczestników w obu grupach, co ogranicza interpretację danych dotyczących konsumpcji.

Bibliografia:

1. Bassel H. Al Wattar, Julie Dodds, Anna Placzek, Lee Beresford, Eleni Spyreli, Amanda Moore, Francisco J. Gonzalez Carreras, Frances Austin, Nilaani Murugesu, Tessa J. Roseboom, Maira Bes-Rastrollo, Graham A. Hitman, Richard Hooper, Khalid S. Khan, Shakila Thangaratinam. Mediterranean-style diet in pregnant women with metabolic risk factors (ESTEEM): A pragmatic multicentre randomised trial. PLOS Medicine, 2019; 16 (7): e1002857.
2. Makarem N, Chau K, Miller EC, et al. Association of a Mediterranean Diet Pattern With Adverse Pregnancy Outcomes Among US Women. JAMA Netw Open. 2022;5(12):e2248165. doi:10.1001/jamanetworkopen.2022.48165
3. Crovetto, F., Nakaki, A., Arranz, A., Borras, R., Vellvé, K., Paules, C., … & Gratacós, E. (2023). Effect of a Mediterranean Diet or Mindfulness-Based Stress Reduction During Pregnancy on Child Neurodevelopment: A Prespecified Analysis of the IMPACT BCN Randomized Clinical Trial. JAMA Network Open, 6(8), e2330255-e2330255.

• Data pierwotnej publikacji: 20.08.2019
• Data aktualizacji o wyniki badań: 28.08.2023