Czym jest drożdżyca jelit?

Drożdżyca jelit, inaczej zwana kandydozą to stan w którym dochodzi do nadmiernego rozrostu grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida. Kandydoza dotyczy zwykle jelita grubego [1]. Do głównych jej objawów należą: ból brzucha, okresowe biegunki, czasem zaparcia, a niekiedy także krwawienia z przewodu pokarmowego [1].

Candida

Grzyby z rodzaju Candida są składnikiem naturalnej mikroflory organizmu. Są obecne m.in. na powierzchni błon śluzowych przewodu pokarmowego, układu oddechowego, moczo-płciowego oraz na skórze. U około 50-70 % osób kolonizacja grzybami Candida nie daje objawów chorobowych. W niektórych przypadkach dochodzi jednak do nadmiernego rozrostu grzybów w jelitach, a w konsekwencji do wystąpienia objawów ze strony układu pokarmowego [2].

Nadmierny rozrost grzybów w jelitach w literaturze określany jest także jako SIFO (ang. small intestinal fungal overgrowth) lub  ICOG (ang. Intestinal Candida overgrowth) [3].

Rozwój kandydozy

Drożdżyca jelit wywoływana jest głównie przez Candida albicans, rzadziej przez inne gatunki drożdżaków.

Najczęściej nadmierny rozwój drożdżaków występuje najpierw w jamie ustnej, następnie w żołądku i jelitach, gdzie dochodzi do pogrubienia błony śluzowej, co prowadzi do powstania nadżerek i wystąpienia objawów ze strony przewodu pokarmowego [4]. Kolonizacja śluzówki jelit przez grzyby z rodzaju Candida prowadzi z czasem do uszkodzenia enterocytów i przerwania integralności bariery jelitowej. W konsekwencji grzyby mogą przedostać się do krwi, wywołując groźną dla życia kandydemię [5].

Kto jest w grupie ryzyka przerostu Candida?

Drożdżyca raczej nie występuje u osób zdrowych, z prawidłowo działającym układem immunologicznym. Do czynników ryzyka wystąpienia kandydozy zaliczamy:

• obniżoną odporność (np. w przebiegu zakażenia wirusem HIV),
• nowotwory i chemioterapię
• cukrzycę
• zażywanie leków immunosupresyjnych, sterydów, antybiotyków (szczególnie te o szerokim spektrum działania)
• wiek (częściej narażone są osoby starsze i noworodki)
• rozległe operacje chirurgiczne (szczególnie jamy brzusznej)
• dializy
• żywienie pozajelitowe [3, 6]

Warto wspomnieć, że zakażenia drożdżakami często współwystępują z zespołem jelita nadwrażliwego [7, 8], celiakią czy chorobą Leśniowskiego-Crohna [9]. Kandydoza jest także jedną z chorób wchodzących w grupę tzw. zakażeń szpitalnych (pochodzenia endogennego) [4].

Trudności w diagnostyce drożdżycy

W diagnostyce drożdżycy przewodu pokarmowego pobrany endoskopowo materiał poddawany zostaje badaniu mikrobiologicznemu lub serologicznemu [3]. Posiewy grzybów z miejsc które nie są fizjologicznie czyste (m.in. z jelit) dają niejednoznaczne wyniki dlatego, że Candida w organizmie występuje w warunkach fizjologicznych [1]. Diagnostyka drożdżycy przewodu pokarmowego nie jest łatwa ze względu na jej niespecyficzne objawy oraz współwystępowanie z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit.

Leczenie

Do leczenia zakażeń drożdżakami z rodzaju Candida stosowane są leki przeciwgrzybicze tzw. antymikotyki. Odpowiednie leki dobierane są pod względem umiejscowienia grzybicy i gatunku Candida. W leczeniu grzybic błony śluzowej przewodu pokarmowego znajduje zastosowanie m.in. lek z grupy polienów – nystatyna [2, 3]. Nystatyna nie wchłania się z przewodu pokarmowego, co powoduje ograniczenie jej toksyczności; istnieją jednak szczepy oporne na działanie tego leku [3].

Co o drożdżycy jelit możemy znaleźć w internecie – czyli mity związane z chorobą

Na stronach internetowych możemy znaleźć różne, często rozbieżne diety, które mają na celu walkę z kandydozą. Są to często diety niskowęglowodanowe (diety low-carb). Warto jednak podkreślić, że w kandydozie korzyści można odnieść w wyniku eliminacji cukrów prostych, natomiast nie produktów wysokowęglowodanowych [8, 9, 10].

Do innych wskazówek dietetycznych, które możemy spotkać na blogach i stronach internetowych należy m.in. unikanie spożywania owoców, kawy, produktów zawierających drożdże, niektórych produktów mlecznych, warzyw strączkowych, olejów rafinowanych, produktów zawierających gluten i wielu innych [9, 11, 12]. Zastosowanie diety eliminującej produkty z tak licznych grup może prowadzić do niedoborów pokarmowych i niedożywienia, a w konsekwencji pogorszenia stanu zdrowia [9].

Dieta, składniki odżywcze a rozwój drożdżycy

Przeprowadzono liczne badania mające na celu sprawdzenie jak różne rodzaje diety, produkty spożywcze czy składniki pokarmowe w nich zawarte wpływają na rozwój drożdżycy.

Charlet i wsp. przeprowadzili badanie mające na celu sprawdzenie wpływu błonnika pokarmowego na skład mikroflory jelitowej u zwierząt z indukowanym zapaleniem jelit. W przebiegu zapalenia jelit dochodziło do wzrostu kolonizacji jelit drożdżakami Candida glabrata oraz patogennymi szczepami bakterii. Podawanie zwierzętom β-glukanów (jednej z frakcji błonnika pokarmowego) powodowało wyciszenie procesu zapalnego w jelitach, eliminację C. glabrata oraz rozwój korzystnej bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bacteroides. Wynik badania świadczy o korzystnym wpływie błonnika pokarmowego (β-glukanów) na kondycję jelit oraz mikrobiotę [10].

W badaniu przeprowadzonym przez Jeziorek i wsp. wykazano, że spożycie produktów z oczyszczonej mąki pszennej było czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu Candida w przewodzie pokarmowym. Odwrotną zależność odnotowano w przypadku wysokiego spożycia serów. Prawdopodobnie to nasycone kwasy tłuszczowe zawarte w serach wpływały ograniczająco na rozwój Candida spp [13].

Korzystne, ograniczające działanie nasyconych kwasów tłuszczowych odnotowano także w stosunku do oleju kokosowego [14] oraz średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCFAs – ang. medium-chain fatty acids) [15]. Olej kokosowy oraz kwasy tłuszczowe w nim zawarte działają przeciwgrzybiczo w warunkach in vitro. U myszy karmionych paszą z dodatkiem oleju kokosowego, kolonizacja przewodu pokarmowego C. ablicans była istotnie niższa niż w przypadku gryzoni których pokarm zawierał olej sojowy i łój wołowy. Odnotowano ponad to zahamowanie rozwoju drożdżaków po zmianie tłuszczu wołowego na olej kokosowy w paszy. Badacze sugerują, że wprowadzenie do diety oleju kokosowego mogłoby być korzystną interwencją u pacjentów z kandydozą przewodu pokarmowego [14]. 

Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, m.in. kwas kapronowy, kaprylowy, kaprynowy oraz laurynowy obok hamowania rozwoju C. albicans w warunkach in vitro, wykazują także działanie przeciwzapalne, antywirusowe, czy antybakteryjne w stosunku do Campylobacter jejuni and Salmonella enteritidis. Kwas kaprynowy oraz kaprylowy ponad to hamowały ekspresję genów kodujących czynniki inwazyjne Candida albicans oraz sprzyjały pozostawaniu komórek w fazie G2/M, hamując podziały grzybów [15].

Przeprowadzono także badania które mówią o wpływie zawartości węglowodanów w diecie na rozwój kandydozy. Dangel i wsp. w badaniu przeprowadzonym na grupie dzieci z warszawskiego hospicjum domowego potwierdził korelację między dietą z wysoką zawartością węglowodanów, a występowaniem kandydozy wśród pacjentów. W badaniu nie został jednak sprecyzowany rodzaj węglowodanów w diecie [16]. Kogan i wsp. potwierdzili, że dieta przeciwzapalna z ograniczeniem węglowodanów prostych zastosowana u pacjentki z zespołem jelita nadwrażliwego i przerostem C. albicans w przewodzie pokarmowym, w połączeniu z lekami była skuteczna w leczeniu IBD i kandydozy [8].

Czy istnieje dieta idealna dla osoby z drożdżycą jelit?

Obecnie nie ma ścisłych zaleceń żywieniowych dla osób z drożdżycą jelit. Aktualne wyniki badań wskazują na pozytywny efekt ograniczenia w diecie cukrów prostych i produktów z mąki oczyszczonej. Natomiast nie jest wskazane wykluczenie z diety produktów bogatobłonnikowych czy ograniczenie tłuszczu. Potrzebne są dalsze badania, które w jednoznaczny sposób pozwolą opracować skuteczną dietę dla osób z kandydozą.

Piśmiennictwo:

1. Woźniakowska-Gęsicka, T., Tomczonek-Moruś, J. (2013). Zakażenia grzybami Candida – wyzwanie medycyny XXI wieku. Pediatria Polska, 88, 561 – 566.
2. Staniszewska, M., Bondaryk, M., Kowalska, M., Magda U., Łuka M., Ochal, Z. i Kurzątkowski, W. (2014) patogeneza i leczenie zakażeń Candida spp.. POST. MIKROBIOL., 53, 3, 229–240.
3. Erdogan, A. & Rao, S.S.C (2015) Small Intestinal Fungal Overgrowth. Curr Gastroenterol Rep, 17: 16.
4. Ciszewski M. i Czekaj T (2014) Grzybicze zakażenia szpitalne – narastające zagrożenie. Nowa Medycyna, 2, 73-76.
5. Allert, S., Förster, T.M.,  Svensson, C.M., Richardson, J.P., Pawlik, T., Hebecker, B., Rudolphi, S., Juraschitz, M., Schaller, M., Blagojevic, M., Morschhäuser, J., Figge, M.T., Jacobsen, I.D., Naglik, J.R., Kasper, L., Mogavero S.& Hube B. (2018). Candida albicans-Induced Epithelial Damage Mediates translocation through Intestinal Barriers. mBio, 5;9(3):e00915-18.
6. Pappas, P.G., Kauffman, C.A., Andes, D.R., Clancy, C.J, Marr, K.A., Ostrosky-Zeichne,r L.,  Reboli, A.C., Schuster M.G., Vazquez J.A., Walsh T.J., Zaoutis T.E. & Sobel J.D.  (2016).  Clinical Practice Guideline for the Management of Candidiasis: 2016 Update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis, 15;62(4):e1-50.
7. Rosińska, A., Grzeszczak, I., Zawirska A., Kubisiak-Rzepczyk, H., Adamski, Z., Kobelska-Dubiel, N. i Cichy W. (2007) – Zakażenia grzybami drożdżopodobnymi z rodzaju Candida u dzieci z nieswoistym zapaleniem jelit. Pediatr Pol, 82 (3): 220–226.
8. Kogan, M., Castillo, C.C. & Barber M.S (2016). Chronic Rhinosinusitis and Irritable Bowel Syndrome: A Case Report. Integr Med (Encinitas), 15(3): 44–54.
9. https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/dieta-przeciwgrzybicza—–czy-faktycznie-istnieje–
10. Charlet, R., Bortolus, C., Barbet M., Sendid B. & Jawhara S. (2018). A decrease in anaerobic bacteria promotes Candida glabrata overgrowth while β‑glucan treatment restores the gut microbiota and attenuates colitis. Charlet et al. Gut Pathog (2018) 10:50.
11. https://zdrowie.wprost.pl/odzywianie/diety/10260681/dieta-przy-zakazeniu-candida-co-jesc-czego-unikac.html
12. https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/diety/dieta-przeciwgrzybicza-zasady-jadlospis-z-przepisami-aa-cqeV-6Qg2-J58C.html
13. Jeziorek M., Frej-Mądrzak M. & Choroszy-Król I. (2019). The influence of diet on gastrointestinal Candida spp. colonization and the susceptibility of Candida spp. To antifungal drugs. Rocz Panstw Zakl Hig, 70(2):195-200.
14. Jadhav, A., Mortale, S., Halbandge, S., Jangid, P., Patil, R., Gade, W., Kharat K., & Karuppayil S.M. (2017). The Dietary Food Components Capric Acid and Caprylic Acid Inhibit Virulence Factors in Candida albicans Through Multitargeting. Journal of medicinal food 20(11).
15. Gunsalus, K.T.W., Tornberg-Belanger, S.N, Matthan, N.R., Lichtenstein A.H. & Kumamotob C.A. (2020). Manipulation of Host Diet To Reduce Gastrointestinal Colonization by the Opportunistic Pathogen Candida albicans. mSphere, 1(1):e00020-15.
16. Dangel, T., Januszaniec, A., Stradomska, T.J., Murawska, M.,  Karkowska, M., i Kozera, K. (2013). Diagnostyka kandydozy i przepuszczalności jelitowej u pacjentów Warszawskiego Hospicjum dla Dzieci. Medycyna Paliatywna, 5(2): 58–69.