Fitoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Ciśnienie tętnicze krwi jest jednym z podstawowych parametrów czynności życiowych. Występowanie nieprawidłowych wartości pomiarów klinicznych powyżej 140 mmHg (dla ciśnienia skurczowego) i 90 mmHg (dla ciśnienia rozkurczowego) nazywa się nadciśnieniem tętniczym. Najbardziej pożądaną oraz optymalną wartością jest granica 120 mmHg ciśnienia skurczowego i 80 mmHg ciśnienia rozkurczowego.

Przyczynami nadciśnienia tętniczego są występujące choroby nerek, układu nerwowego, gruczołów wydzielania wewnętrznego, przewlekły stres, stosowanie leków kortykosteroidów i zażywanie substancji psychoaktywnych.

Powszechnie znanym pojęciem jest termin nadciśnienia białego fartucha. Polega on na występowaniu nieprawidłowych wartości ciśnienia tętniczego krwi podczas kontaktu z personelem medycznym. Wartości te pozostają niepotwierdzone poza warunkami ambulatoryjnymi. 

Osoby w wieku powyżej 60 roku życia z współistniejącymi chorobami układu sercowo-naczyniowymi są szczególnie narażone na występowanie nadciśnienia tętniczego krwi. Pośród czynników ryzyka wyróżniamy także nieprawidłowe nawyki żywieniowe.

Stosowanie dużej ilości soli kuchennej oraz spożywanie pokarmów zawierających tłuszcze nasycone oraz cukry proste może spowodować odchylenia od normy w pomiarach wartości. Nieprawidłowości w profilu lipidowym, nadmierna masa ciała, długotrwały stres oraz brak aktywności fizycznej zaliczają się do najczęstszych problemów pacjentów z nadciśnieniem. 

Dietoterapia w nadciśnieniu

Z uwagi na łagodny charakter nadciśnienia tętniczego w około 80% istniejących przypadków możliwa jest kontrola wartości ciśnienia poprzez zmianę stylu życia i modyfikacje żywieniowe. Leczenie, w którym wdrożono dietoterapię oraz regularną aktywność fizyczną, a nie uzyskano pożądanych efektów, wspiera się odpowiednim leczeniem farmakologicznym. Najważniejszym celem stosowanej diety jest zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością. 

Wzorcem żywieniowym w nadciśnieniu tętniczym jest stosowanie diety DASH (The Dietary Approaches to Stop Hypertension). Dieta ta obfituje w świeże warzywa i owoce oraz niskotłuszczowe produkty mleczne. W codziennym jadłospisie znajdują się produkty o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, pektyn oraz potasu, wapnia i magnezu. Stosuje się surowce o umiarkowanej ilości białka oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego.

Badania naukowe prowadzone nad pacjentami z nadciśnieniem wykazały, że zwiększenie spożycia codziennego warzyw i owoców w znacznym stopniu obniża ciśnienie tętnicze krwi.

Fitoterapia w nadciśnieniu – moc ziół

Stosowanie naturalnych przeciwutleniaczy skutkuje zmniejszeniem stresu oksydacyjnego w organizmie. Leki roślinne od zarania dziejów były wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Ziołolecznictwo w połączeniu z dietoterapią znajdują zastosowanie w terapii nieprawidłowych wartości ciśnienia. 

Głóg dwuszyjkowy

Głóg dwuszyjkowy jest krzewem z rodziny różowatych, powszechnie występującym na terenie Europy. Kwiatostan rośliny zawiera naturalne flawonoidy – witeksynę, izowiteksynę, apigeninę, rutynę, kwercetynę, polifenole, związki azotowe, purynowe, kumarynowe, fitosterole i liczne związki mineralne. Owoce zawierają związki biologicznie czynne i niewielkie ilości witaminy A, C oraz sorbitol.

Flawonoidy działają rozkurczająco na mięśnie gładkie ścian krwionośnych i wieńcowych. Łagodzą ciśnienie tętnicze krwi i zmniejszają obwodowy opór naczyniowy. Mniejsze ciśnienie na ścianach naczyń skutkuje niwelowanie uczucia duszności i bólu w klatce piersiowej. Krew, która płynie szerokim światłem naczynia krwionośnego zaopatruje komórki ciała w niezbędny tlen i odbiera zbędne produkty przemiany materii. 

Serdecznik pospolity

Serdecznik pospolity należy do bylin z rodziny wargowych. Występuje na terenie całej Europy oraz w klimacie umiarkowanym Azji. Wykazuje silne działanie hipotensyjne i reguluje pracę układu przewodzącego serca. W obrębie układu pokarmowego ma właściwości rozkurczające oraz działa uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy.

Oliwka europejska

Oliwka europejska jest rośliną należącą do rodziny oliwkowatych. Zasiedla obszary Afryki, Półwyspu Arabskiego, Azję i Europę Południową. Jej właściwości obniżające ciśnienie krwi były znane już w czasach starożytnych. Ostatnie badania kliniczne potwierdzają jej zastosowanie jako środka przeciwnadciśnieniowego oraz wpływającego na gospodarkę lipidową – szczególnie profil LDL cholestrolu.

Oliwka europejska zawiera oleuropeinę, olehydrynę i kwas oleanolowy, które są naturalnymi środkami blokującymi kanały wapniowe. Blokada kanałów wapniowych skutkuje rozluźnieniem zwężonych naczyń krwionośnych. 

Seler zwyczajny

Seler zwyczajny, znany też jako naciowy, jest popularnym składnikiem kulinarnym, ale także skutecznym lekiem na nadciśnienie. Zawiera on związek 3-n-butyloftalid o działaniu hipotensyjnym. Regularne spożywanie selera pod postacią soku lub chrupiącej przekąski powoduje obniżenie wartości ciśnienia od 12 do 14% i cholesterolu o 7%.

Czosnek pospolity

Czosnek pospolity jest rośliną powszechnie znaną i zakorzenioną w tradycjach kulinarnych. W swoim składzie zawiera związki pochodnych siarkowych – głównie allinę. Czosnek ma szerokie działanie lecznicze. Obniża ciśnienie tętnicze krwi i wpływa na dynamikę mięśnia sercowego, zwalniając jego pracę do poziomu fizjologicznego. Uważa się, że wykazuje także działanie przeciwmiażdżycowe na skutek obniżenia poziomu cholesterolu LDL i kwasów tłuszczowych. 

Bibliografia

1. Gajda E., Fitoterapia i dieta w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego, Postępy Fitoterapii, 2019, 20, 1, 73-80.

2. Narkiewicz K., Tykarski A., Widecka K., Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, 2019, 5, 2, 99-152.