Mięta jest jednym z nielicznych ziół, które pomimo upływającego czasu zachowały swoje dawne znaczenie w lecznictwie. Odkryj tę roślinę z trochę innej perspektywy i poznaj jej właściwości.
Czym jest mięta?
Mięta to szybko rosnąca roślina zielna z rodziny Mentha o wielu właściwościach prozdrowotnych. Jest wykorzystywana zarówno w zielarstwie, medycynie, jak i kuchni. Charakteryzuje się wspaniałym zapachem, szczególnie uwalniającym się po roztarciu liści. Rośnie dziko, ale można ją uprawiać w ogródku czy donicy. Wyróżniamy ok. 30 gatunków tej wspaniałej rośliny, która może być wykorzystywana w formie świeżej lub suszonej.
Wybrane gatunki mięty
Mięta pieprzowa (łac. Mentha piperita)
Zwana też miętą lekarską, to najbardziej popularna i najczęściej stosowana wśród mięt. Mówi się, że jej historia sięga czasów starożytnego Egiptu. Istnieje też teoria, że roślina ta powstała w Anglii poprzez spontaniczne skrzyżowanie mięty nadwodnej z miętą zieloną. To właśnie w Anglii wprowadzono ją do uprawy w XVIII w. najpierw w hrabstwie Surrey, a następnie w okręgu Mitcham. Co ciekawe, mięta pieprzowa do Polski trafiła dopiero po I wojnie światowej.
Jest to roślina kwitnąca od czerwca do sierpnia, która charakteryzuje się bardzo silnym, orzeźwiającym, mentolowym zapachem. Jest najczęściej sprzedawana jako roślina doniczkowa bądź w postaci suszonych liści. Wykorzystujemy ją w wielu dziedzinach naszego życia. Można ją spotkać w kuchni, w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym oraz środkach piorących [2,10].
🔎 Badania naukowe wskazują na jej zdolności przeciwzapalne. Mięta pieprzowa, w tym jej główny składnik – mentol, wspomaga zatem profilaktykę schorzeń, takich jak cukrzyca, choroby serca i nowotwory [17].
Mięta polna (łac. Mentha arvensis)
Jest rośliną występującą w niemal całej Europie z pominięciem Islandii. Natomiast w Azji można ją spotkać na terenie Azji Zachodniej i Środkowej, Syberii oraz na Kaukazie. Należy do mięt o bardzo aromatycznym zapachu. Dawniej wykorzystywano ją głównie w celu przedłużenia świeżości mleka, ponieważ zatrzymuje jego kwaśnienie. Olejek z mięty polnej, dzięki bardzo dużej zawartości mentolu (70 – 80%), znalazł zastosowanie w przemysłowej produkcji tego związku. Jest również polecana przy zaburzeniach trawienia [10].
Mięta zielona (łac. Mentha spicata)
Znana również pod nazwą mięty kłosowej. Pochodzi z Egiptu, południowo-wschodniej Europy oraz Azji Zachodniej, lecz występuje też w innych krajach o klimacie umiarkowanym. Jest uprawiana głównie we Włoszech, Francji oraz na Bałkanach dla jej liści oraz młodych wierzchołków pędu, które wykorzystuje się jako przyprawę. Dodaje się ją do ziemniaków, zielonego groszku, deserów, a nawet drinków. Mięta zielona poprawia trawienie oraz wydzielanie żółci [10].
Mięta nadwodna (łac. Mentha aquatica)
Występuje ona na większości obszaru Europy, w części Afryki, oraz w Azji Zachodniej i na Kaukazie. W Polsce często można ją spotkać na niżu oraz w górach. Mięta ta jest rośliną wieloletnią, o silnym zapachu cytryny, bez której nie może powstać żadne oczko wodne. Dzięki zawartym w niej olejkom eterycznym znajduje zastosowanie w produkcji perfum oraz szamponów ziołowych. Została doceniona już w średniowieczu. Była wtedy wykorzystywana w kuchni jako przyprawa. Ceniono ją szczególnie za jej zapach oraz zniewalający smak [10].
Mięta polej (łac. Mentha pulegium)
Można ją znaleźć na większości obszaru Europy, natomiast w Polsce należy do rzadkich okazów. Głównie spotyka się ją na południu kraju. Naturalnie występuje w Afryce Północnej, na wyspach Kanaryjskich, Maderze, Azorach, Azji Zachodniej, na Kaukazie oraz
w Turkmenistanie.
W 2006 r. miętę polej umieszczono na czerwonej liście roślin i grzybów Polski, jako gatunek rzadki. Natomiast w 2016 r. opisano ją jako gatunek narażony.
Roślinę tę wykorzystuje się w lecznictwie, najczęściej przy przeziębieniu. Stosowana jest również na problemy ze strony układu pokarmowego oraz przy chorobach skóry. Mięta ta występuje często w indiańskich opowieściach. Mówi się, że potrafi wywołać menstruację [10,11].
Mięta czekoladowa (łac. Mentha piperita Chocolate)
Jest to odmiana mięty pieprzowej. Posiada niezwykły, charakterystyczny, słodki zapach miętowo-czekoladowy. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia, a jej liście są barwy brązowej. Mięta ta znalazła zastosowanie w kuchni, gdzie jej liśćmi aromatyzuje się napoje. Można również wykorzystać je jako dodatek do mięs, sałatek, deserów i wielu innych potraw. Mięta czekoladowa może nam też pomóc w problemach trawiennych oraz schorzeniach wątroby.
Historia mięty
Mięta to jedna z najstarszych roślin leczniczych świata. Wykorzystywana była już w medycynie chińskiej, a nawet przez Egipcjan przy balsamowaniu zwłok. Wzmianek o niej można się doszukać w papirusie Ebersa, mitologii greckiej oraz w Nowym Testamencie.
Prawdopodobnie to Hades, bóg podziemia z mitologii greckiej przyczynił się do jej powstania. Historia głosi, że Hades uwiódł nimfe Minthe, która została zmieniona w miętę przez jego zazdrosną żonę. Podobna historia mówi również o nimfie Minthe, ukochanej Plutona, która została przemieniona w miętę. Jednak w tej opowieści stała się rośliną za sprawą kochanka, chcącego uchronić ją przed zemstą zazdrosnej żony [1].
Wzmianki o mięcie pojawiają się też w starożytnym Rzymie, gdzie uważano, że pobudza ona do myślenia. Z tego powodu na skroniach uczniów rzymskich filozofów często można było zobaczyć tę roślinę. Rzymianie wykorzystywali też miętę do przyprawiania wina oraz sosów. Natomiast biblijni faryzeusze uważali ją za tak cenną, że pobierali od niej dziesięcinę.
Hipokrates, Paracelsus i Awicenna stosowali ją do leczenia pryszczy i ropni. Była także wykorzystywana na wymioty, bóle głowy, a nawet w żółtaczce. W średniowiecznej Polsce miejsca po ukąszeniach szerszeni oraz pszczół były smarowane sokiem z mięty lub obkładane roztartymi liśćmi tej rośliny, aby złagodzić ból [2,3].
Przypisywano jej nawet magiczne właściwości. Według wierzeń ludowych, aby zapewnić wierność małżeńską należało do małżeńskiego łoża wsadzić gałązkę mięty zawiązanej w supełki. Natomiast, jeśli chciano odgonić złe i nieczyste myśli, należało wypić napar z mięty.
Do dzisiaj roślina ta jest doceniana za swoje właściwości lecznicze. Znalazła ona również zastosowanie w wielu innych dziedzinach np. kosmetyce, czy kuchni [4].
Sposób uprawy i zbioru
Najczęściej wykorzystywaną częścią mięty są jej liście. Są one używane w całości świeże, bądź suszone oraz jako surowiec do produkcji olejku.
Mięta wymaga gleby próchniczej, wilgotnej, o odczynie lekko zasadowym. Preferuje stanowiska dobrze nasłonecznione i osłonięte od wiatru, ponieważ wówczas zawiera więcej olejku. Jest to roślina bardzo łatwo rozmnażająca się wegetatywnie tzn. przez rozłogi. Z tego powodu nie powinna być sadzona blisko innych bylin.
Zbiór mięty odbywa się od czerwca do sierpnia. Liście, bądź całe ziele są ścinane przed kwitnieniem. Zebrany surowiec można zamrażać, konserwować oraz oczywiście suszyć, najlepiej w warunkach naturalnych lub temperaturze nieprzekraczającej 35 stopi Celsiusa [3,5].
Mięta jako roślina lecznicza – właściwości zdrowotne
Mięta jest stosowana jako lekarstwo na wiele dolegliwości żołądkowych. Herbatka miętowa fantastycznie sprawdzi się przy niestrawności, czy nudnościach. Dzięki zawartemu w niej olejkowi eterycznemu, mentolowi, ma działanie przeciwwirusowe i przeciwbólowe oraz antyseptyczne. Mięta wykazuje również właściwości przeciwzapalne. Z powodu działania przeciwskurczowego jest polecana na bóle menstruacyjne.
Zastosowanie mięty
Mięta to nie tylko zioło lecznicze. Ma również wiele innych zastosowań, o których nawet wam się nie śniło. Wykorzystywana jest m.in. w kuchni czy kosmetyce.
Mięta w kuchni
Pierwszym produktem kojarzącym się z tą rośliną jest herbata miętowa. Mięta jest też częstym dodatkiem do orzeźwiających, chłodnych napojów, tak chętnie pitych w upalne dni. Jej liście są fantastyczną przyprawą do sałatek, ryb oraz mięsa. Nie zapomnijmy o pięknej dekoracji jaka jest tworzona z jej świeżych listków. Pełni również niezwykle ważną funkcję w przemyśle cukierniczym, gdzie jest wykorzystywana przy produkcji cukierków, czekolad, czy gum do żucia. Nie można oczywiście zapomnieć o pysznym, zimnym deserze, jakim są lody miętowe, które bez mięty nie mogłyby istnieć. Przemysł spirytusowy korzysta z dodatku olejku miętowego przy produkcji likierów i wódek [3].
Mięta w kosmetyce
Mięta ze względu na dość dużą zawartość mentolu jest dodatkiem do past do zębów oraz płynów do odświeżania jamy ustnej. Dzięki swojemu zapachowi olejek miętowy znalazł zastosowanie przy produkcji perfum, wód kolońskich, a nawet świec zapachowych oraz płynów do kąpieli. Jest on też wykorzystywany w balsamach do ust stosowanych na spierzchnięte wargi oraz w pielęgnacji włosów, jako dodatek do szamponów. Liście mięty zalane wrzątkiem stosowane są jako płukanka do włosów, lecz należy z nią uważać, jeśli mamy włosy o jasnym odcieniu blond, ponieważ może przyczynić się do powstania refleksów o zielonkawej barwie [7,8].
Mięta w dietetyce sportowej
🔎 Czasami mięta jest lansowana jako orzeźwiający, dodający sił środek dla sportowców. Niestety, przegląd systematyczny i metaanaliza [17] nie wykazały znaczącego wpływu płukania ust mentolem na poprawę wydajności i wyników ćwiczeń fizycznych. Z drugiej jednak strony naukowcy wskazują, że osoby uprawiające ćwiczenia wytrzymałościowe mogą zauważyć korzyści.
Mięta w innych dziedzinach życia
Do niedawna w sklepach można było znaleźć tzw. papierosy mentolowe, które były aromatyzowane miętą. Zostały one jednak wycofane 20 marca 2020 r. w krajach Unii Europejskiej. Jest to efekt dyrektywy, która zakłada, że dzięki takiemu zakazowi zmniejszy się ilość palaczy [9]. Mięta znalazła też zastosowanie w odstraszaniu moli i komarów. Warto podkreślić, że jej bliska obecność może wpływać niekorzystnie na kiełkowanie innych roślin [3].
Na co należy uważać?
Olejek miętowy stosowany zewnętrznie, o zbyt wysokim stężeniu ma działanie silnie drażniące. Z tego powodu u osób nadwrażliwych może wywołać świąd, pokrzywkę i przekrwienie skóry. Natomiast spożyty w zbyt dużej ilości może wywołać bóle brzucha oraz wymioty. Podobne działanie niepożądane wywołują krople żołądkowe na bazie mięty, które są stosowane, w celu zmniejszenia bólu brzucha. Co więcej mogą one przyczynić się do uczucia senności, apatii, czy zaburzeń równowagi. Poza tym olejku nie wolno stosować na skórę dzieci poniżej drugiego roku życia, przede wszystkim w okolicy ust i nosa [13,14,15].
Podsumowanie
Istnieje wiele gatunków mięt, o których nawet nigdy nie słyszeliśmy. Warto, więc poświęcić chwilę na lepsze zapoznanie się z tą niezwykłą rośliną, którą wykorzystujemy na co dzień, gotując obiad, czy myjąc zęby.
Bibliografia:
- Jakowienko P., (2012). Mięta rośliną roku 2011. Aura, 2/2012, s. 29-30
- Blatsios, D. (2014). Historia mięty od starożytności po czasy współczesne. Mikrogarden:
- Tyszyńska-Kownacka B., Starek T., (1988). Zioła w polskim domu. Warszawa: Wydawnictwo WATRA, s. 145-147
- Kościołek, A., Majewska, M., & Wasiluk (Dudziec), J. (2019). Mięta pieprzowa i olejek miętowy – właściwości lecznicze. Czy picie mięty w ciąży jest bezpieczne? abc Zdowie: https://portal.abczdrowie.pl/dzialanie-miety
- Zielony Ogródek, (bdw). Mięta pieprzowa. Zielony ogródek: https://zielonyogrodek.pl/katalog-roslin/ziola/9465-mieta-pieprzowa
- Urban V., (2016). Mięta – właściwości i garść inspiracji kulinarnych. Okiem dietetyka: https://okiemdietetyka.pl/mieta-wlasciwosci-inspiracje-kulinarne/
- Has M., (2020). 4 naturalne kosmetyki z miętą w roli głównej. Kalendarz rolników,pl: https://www.kalendarzrolnikow.pl/4659/czujesz-miete-4-naturalne-kosmetyki-z-mieta-w-roli-glownej
- Majewska M., (2020). Mięta pieprzowa – zastosowanie i działanie mięty pieprzowej. Poradnik zdrowie: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka/mieta-pieprzowa-zastosowanie-i-dzialanie-miety-pieprzowej-aa-UUJo-oTv9-GV5k.html#mieta-pieprzowa-zastosowanie-w-kosmetyce
- Drabik P. (2020). Zakaz sprzedaży papierosów mentolowych. Co sądzą Polacy? Radio Zet: https://biznes.radiozet.pl/News/Papierosy-mentolowe.-Od-kiedy-zakaz-Czesc-palaczy-nie-wie-o-zmianach
- Atlas roślin: https://atlas.roslin.pl/listing/all/1/t_genus/Mentha
- Pursell J.J., (2018). Lecznicze rośliny dziko rosnące. Białystok: Vital Gwarancja Zdrowia, s. 205
- Ogrodowo, (bdw). Mięta Chocolate Czekoladowa.ogrodowo: http://ogrodowo.eu/pl/oferta/produkt/ziola_i_rosliny_owocowe/mi-ta-chocolate-czekoladowa
- Redakcja K. (2019). Mięta – właściwości. Dlaczego warto pić miętę pieprzową. Pobrano z lokalizacji KtoMaLek.pl: https://ktomalek.pl/blog/mieta-wlasciwosci-dlaczego-warto-pic-miete-pieprzowa/w-621
- Redakcja Medonet, (2019). Mięta. Medonet: https://www.medonet.pl/zdrowie,mieta—rodzaje–wlasciwosci-zdrowotne–dzialania-niepozadane–zastosowanie,artykul,1729228.html#czy-mieta-wywoluje-dzialania-niepozadane
- Wasilewska G., (2017). Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające. Warszawa: Wydawnicywo RM, s. 99
- Goudarzi MA, Radfar M, Goudarzi Z. Peppermint as a promising treatment agent in inflammatory conditions: A comprehensive systematic review of literature. Phytother Res. 2023 Oct 18. doi: 10.1002/ptr.8041. Epub ahead of print. PMID: 37850332.
- Gavel EH, Barreto G, Hawke KV, Stellingwerff T, James LJ, Saunders B, Logan-Sprenger HM. How Cool is That? The Effects of Menthol Mouth Rinsing on Exercise Capacity and Performance: A Systematic Review and Meta-analysis. Sports Med Open. 2024 Feb 21;10(1):18. doi: 10.1186/s40798-024-00679-8. PMID: 38381237; PMCID: PMC10881929.
- Data pierwotnej publikacji: 2.04.2021
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 11.03.2024
