Gumy do żucia. Czy są szkodliwe, czy też korzystne dla zdrowia?

Gumy do żucia są obecne w naszym codziennym życiu. Regulacje korzystania z nich i historia mogą się znacząco różnić w zależności od części świata. Przykładem jest Singapur, gdzie zakaz importu i sprzedaży gum został wprowadzony już w 1992 roku. Miał na celu ochronę miejsc publicznych przed zanieczyszczeniem odpadami pochodzącymi ze zużytego produktu.

Kiedy powstały gumy do żucia? Kto i po co je wymyślił?

Guma do żucia w postaci roślin, traw i żywic istnieje od epoki neolitu. Starożytni Grecy żuli żywicę z drzewa mastyksowego lub gumowego. Majowie preferowali gumę z sapodilli, a Indianie korzystali z żywicy świerkowej [1]. Użycie tego surowca miało za zadanie odświeżyć oddech i dbać o higienę jamy ustnej, podobnie jak ma to miejsce dzisiaj [2].

Pierwsza współcześnie rozumiana guma do żucia została zrobiona ze świerka. Wyprodukował ją Amerykanin John Curtis w 1848 r. [1]

Co zawierają gumy do żucia?

W zależności od firmy składniki gum do żucia mogą się różnić. Do typowych składników tego produktu należą:

• Baza gumowa – czyli niestrawna baza nadająca produktowi właściwości do żucia.
• Żywica — zazwyczaj dodaje się ją w celu wzmocnienia bazy gumowej
• Wypełniacze — np. węglan wapnia, służy do nadania gumie tekstury.
• Konserwanty — dodawane są w celu przedłużenia trwałości, najczęściej jest nim związek organiczny zwany butylowanym hydroksytoluenem (BHT), o którym więcej informacji znajduje się w dalszej części artykułu.
• Zmiękczacze — służą do zatrzymywania wilgoci. Mogą zawierać woski, takie jak parafina lub oleje roślinne.
• Substancje słodzące — są nimi najczęściej cukier i syrop kukurydziany. W gumach bezcukrowych stosuje się alkohole cukrowe, takie jak ksylitol, lub sztuczne słodziki, takie jak aspartam.
• Aromaty — aby nadać gumie pożądany smak, dodaje się naturalne lub syntetyczne środki aromatyzujące.

Które składniki wzbudzają kontrowersje wśród badaczy i dietetyków?

Wiele dodatków dozwolonych na świecie w produkcji żywności, w tym gum do żucia w Unii Europejskiej są zabronione. Nie oznacza to, że substancje aktualnie dozwolone w krajach unii nie wywołują kontrowersji, są nimi:

• Butylowany hydroksytoluen inaczej BHT lub E321. Jest to przeciwutleniacz dodawany do wielu przetworzonych produktów spożywczych jako środek konserwujący. Zapobiega utlenianiu składników gumy. Jego stosowanie budzi kontrowersje. Istnieje niewiele opracowań z udziałem ludzi z tym związkiem, więc wpływ BHT na nasz organizm jest stosunkowo nieznany. Jedno holenderskie badanie z 2000 roku oceniało związek pomiędzy BHT a rakiem żołądka. Wykazało, że u mężczyzn i kobiet spożywających BHT w zwykłych ilościach nie występowało zwiększone ryzyko choroby [3]. Zarówno FDA (Amerykańska Agencja Żywności i Leków), jak i EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) uznały, że BHT jest ogólnie bezpieczny w niskich dawkach [4].
• Aspartam to sztuczny słodzik powszechnie występujący w żywności bez cukru. Ten związek chemiczny wzbudza kontrowersje. Twierdzi się, że może powodować szereg schorzeń, od bólów głowy, przez otyłość, aż po raka [5]. Jednak możliwy związek między aspartamem a tymi dolegliwościami i chorobami wymaga dalszych badań [6]. Według FDA oraz EFSA spożywanie aspartamu w ilościach zgodnych z zaleceniami dziennego spożycia nie jest uważane za szkodliwe. Aspartam to inaczej ester metylowy dipeptydu asparagina-fenyloalanina. Dlatego też osoby cierpiące na rzadką dziedziczną chorobę zwaną fenyloketonurią, które ograniczają bądź wykluczają spożycie fenyloalaniny, powinny postąpić tak samo w przypadku gum do żucia z tym związkiem chemicznym [7].

Wpływ gum do żucia na zdrowie

Gumy do żucia przy odchudzaniu

Guma do żucia może być pomocnym narzędziem dla osób próbujących schudnąć. Dzieje się tak dlatego, że jest to produkt słodki. Dodatkowo ma niską zawartość kalorii, co może zmniejszać chęć jedzenia słodyczy. Niektóre badania sugerują również, że guma do żucia może zmniejszyć apetyt. Przez to ma pomagać w utrzymaniu dziennego zapotrzebowania na energię z żywności na prawidłowym poziomie [8][9].

Jedno z badań dowiodło, iż sporadycznie żucie gumy po obiedzie zwiększa uczucie sytości. W efekcie może mieć istotny wpływ w ograniczaniu jedzenia popołudniowych przekąsek bogatych w węglowodany [10].

Gumy do żucia a zdrowie jamy ustnej

Bezcukrowa guma do żucia zmniejsza lub zapobiega próchnicy i ubytkom zębów.

Badania wykazały, że gumy słodzone ksylitolem, skuteczniej niż inne produkty tego typu bez cukru zapobiegają próchnicy zębów [11].

Składnik ten zapobiega rozwojowi bakterii powodujących próchnicę zębów nawet o 75% [12]. Poza tym guma z ksylolitem pomaga walczyć z nieświeżym oddechem [13][14].

Potencjalne ryzyko dla zdrowia zębów przy stosowaniu gum zawierających cukry

Guma do żucia z cukrem jest szkodliwa dla zębów, ponieważ cukier jest trawiony przez bakterie w jamie ustnej. Z czasem mogą one powodować zwiększenie ilości płytki nazębnej i próchnicę [15].

Wpływ gumy do żucia na trawienie

Bezcukrowe gumy do żucia zawierają składniki wywołujące efekt przeczyszczający. Są nimi alkohole cukrowe stosowane do słodzenia takich gum. Są nimi: maltitol, mannitol, sorbitol i ksylitol, których spożycie w nadmiernych ilościach może powodować biegunkę i zaburzenia trawienia [16].

Opisane wyżej alkohole cukrowe to poliole. Są składnikiem, który nie jest wchłaniany w jelicie cienkim. W przypadku spożycia ich większej ilość zaczynają w jelicie fermentować, co może objawiać się bólem brzucha i biegunką. Przez co nie są rekomendowane dla osób z zespołem jelita drażliwego (IBS) oraz dla osób, które z innych względów zdrowotnych przestrzegają diety FODMAP.

Gumy do żucia a bóle głowy

Jedno z przeglądów badań wskazuje, że regularne żucie gumy może wywoływać bóle głowy u osób podatnych na migrenę i napięciowe bóle głowy. Zauważono, że osoby niecierpiące na migrenę nie doświadczały wzrostu częstotliwości bólu głowy po żuciu gumy, co różniło się od obserwacji osób z tą dolegliwością. Mimo że potrzebne są dalsze badania, w celu określenia dokładnego związku między żuciem gumy a bólem głowy to badacze uznali za uzasadnione ograniczenie żucia gumy u osób z migreną lub bólem głowy [17].

Wpływ gumy do żucia na zdrowie psychiczne i koncentrację

Prace naukowe potwierdzają, że żucie gumy podczas wykonywania pracy umysłowej może korzystnie wpływać na funkcjonowanie mózgu. Może poprawić czujność, pamięć, zdolność do zrozumienia i podejmowania decyzji [18][19][20].

Wyniki jednego z badań wskazują, że uczniowie, którzy żuli gumę przez 7-19 dni, wykazywali niższy poziom depresji, lęku i stresu oraz osiągali lepsze wyniki w nauce w porównaniu z grupą kontrolną. Korzyści zauważalne były jedynie podczas pierwszych 15–20 minut wykonywania pracy umysłowej [21].

Naukowcy nie do końca rozumieją mechanizm działania gumy do żucia na pamięć. Istnieje teoria sugerująca, że poprawa ta może wynikać ze zwiększonego przepływu krwi do mózgu podczas żucia gumy. Dodatkowo badania potwierdzają, że żucie gumy może zmniejszać poziom stresu i zwiększać uczucie czujności [22]. Jest to prawdopodobnie związane z obniżeniem poziomu hormonów stresu, takich jak kortyzol, w organizmie [23][24].

Często zadawane pytania:

Zalecenia dla konsumentów

• Przy wyborze gumy do żucia pamiętaj, aby wybrać taką, która nie zawiera cukru. W większości przypadków jednym z lepszych wyborów będzie produkt z ksytolitem.
• Guma z ksytolitem nie jest polecana w przypadku osób z IBS. Ponieważ może przyczynić się do problemów z przewodem pokarmowym.
• Osoby z IBS oraz na diecie FODMAP mogą, jeżeli czują taką potrzebę, sięgać po gumę ze stewią.
• Osoby z fenyloketonurią powinny unikać gum słodzonych aspartamem.
• Należy czytać etykietę produktu, ponieważ producent ma obowiązek poinformować o wszystkich substancjach uczulających, o właściwościach przeczyszczających lub wywołujące inne reakcje niepożądane.

Podsumowanie

Składniki gumy do żucia są uznane za bezpieczne dla zdrowia człowieka, dlatego nie powinniśmy się ich bać. Przy wyborze tego produktu należy jednak sięgać po te, które nie zawierają cukru, ponieważ są one lepsze dla naszego uzębienia. Choć żucie gumy może przynieść liczne korzyści dla zdrowia, należy mieć na uwadze możliwe skutki uboczne i żuć je w umiarkowanych ilościach.

Bibliografia:

1. https://przedborow.poznan.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/guma-do-zucia-z-lasu-
2. Dimas, Konstantinos S.; Pantazis, Panayotis; Ramanujam, Rama (1 October 2016). „Review: Chios mastic gum: a plant-produced resin exhibiting numerous diverse pharmaceutical and biomedical properties”. In Vivo (Athens, Greece). 26 (5): 777–85. ISSN 1791-7549. PMID 22949590.
3. A.A.M Botterweck, H Verhagen, R.A Goldbohm, J Kleinjans, P.A van den Brandt, Intake of butylated hydroxyanisole and butylated hydroxytoluene and stomach cancer risk: results from analyses in the Netherlands Cohort Study, Food and Chemical Toxicology, Volume 38, Issue 7, 2000, Pages 599-605, ISSN 0278-6915, https://doi.org/10.1016/S0278-6915(00)00042-9.
4. Wang W, Kannan K. Quantitative identification of and exposure to synthetic phenolic antioxidants, including butylated hydroxytoluene, in urine. Environ Int. 2019 Jul;128:24-29. doi: 10.1016/j.envint.2019.04.028. Epub 2019 Apr 25. PMID: 31029976; PMCID: PMC6526070.
5. JOUR, Landrigan, Philip J., Straif, Kurt, 2021/04/12, Aspartame and cancer – new evidence for causation
6. Sathyapalan T, Thatcher NJ, Hammersley R, Rigby AS, Courts FL, Pechlivanis A, Gooderham NJ, Holmes E, le Roux CW, Atkin SL. Aspartame sensitivity? A double blind randomised crossover study. PLoS One. 2015 Mar 18;10(3):e0116212. doi: 10.1371/journal.pone.0116212. Erratum in: PLoS One. 2015;10(5):e0126039. PMID: 25786106; PMCID: PMC4364783.
7. https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/aspartame-and-other-sweeteners-food
8. Lasschuijt M, Mars M, de Graaf C, Smeets PAM. How oro-sensory exposure and eating rate affect satiation and associated endocrine responses-a randomized trial. Am J Clin Nutr. 2020 Jun 1;111(6):1137-1149. doi: 10.1093/ajcn/nqaa067. PMID: 32320002; PMCID: PMC7266691.
9. Xu J, Xiao X, Li Y, Zheng J, Li W, Zhang Q, Wang Z. The effect of gum chewing on blood GLP-1 concentration in fasted, healthy, non-obese men. Endocrine. 2015 Sep;50(1):93-8. doi: 10.1007/s12020-015-0566-1. Epub 2015 Mar 11. PMID: 25758865; PMCID: PMC4546692.
10. Park E, Edirisinghe I, Inui T, Kergoat S, Kelley M, Burton-Freeman B. Short-term effects of chewing gum on satiety and afternoon snack intake in healthy weight and obese women. Physiol Behav. 2016 May 15;159:64-71. doi: 10.1016/j.physbeh.2016.03.002. Epub 2016 Mar 3. PMID: 26948161.
11. Cocco F, Carta G, Cagetti MG, Strohmenger L, Lingström P, Campus G. The caries preventive effect of 1-year use of low-dose xylitol chewing gum. A randomized placebo-controlled clinical trial in high-caries-risk adults. Clin Oral Investig. 2017 Dec;21(9):2733-2740. doi: 10.1007/s00784-017-2075-5. Epub 2017 Mar 16. PMID: 28303470; PMCID: PMC5693987.
12. Bahador A, Lesan S, Kashi N. Effect of xylitol on cariogenic and beneficial oral streptococci: a randomized, double-blind crossover trial. Iran J Microbiol. 2012 Jun;4(2):75-81. PMID: 22973473; PMCID: PMC3434645.
13. Takeuchi K, Asakawa M, Hashiba T, Takeshita T, Saeki Y, Yamashita Y. Effects of xylitol-containing chewing gum on the oral microbiota. J Oral Sci. 2018 Dec 27;60(4):588-594. doi: 10.2334/josnusd.17-0446. Epub 2018 Nov 15. PMID: 30429438
14. Chavan S, Lakashminarayan N, Kemparaj U. Effect of Chewing Xylitol Containing and Herbal Chewing Gums on Salivary Mutans Streptococcus Count among School Children. Int J Prev Med. 2015 May 22;6:44. doi: 10.4103/2008-7802.157543. PMID: 26097673; PMCID: PMC4455121.
15. Rugg-Gunn A. Dental caries: strategies to control this preventable disease. Acta Med Acad. 2013 Nov;42(2):117-30. doi: 10.5644/ama2006-124.80. PMID: 24308392.
16. Liauw S, Saibil F. Sorbitol: Often forgotten cause of osmotic diarrhea. Can Fam Physician. 2019 Aug;65(8):557-558. PMID: 31413027; PMCID: PMC6693595.
17. Lippi G, Cervellin G, Mattiuzzi C. Gum-Chewing and Headache: An Underestimated Trigger of Headache Pain in Migraineurs? CNS Neurol Disord Drug Targets. 2015;14(6):786-90. doi: 10.2174/1871527314666150225143105. PMID: 25714969.
18. Allen AP, Smith AP. Chewing gum: cognitive performance, mood, well-being, and associated physiology. Biomed Res Int. 2015;2015:654806. doi: 10.1155/2015/654806. Epub 2015 May 17. PMID: 26075253; PMCID: PMC4449949.
19. Chen H, Iinuma M, Onozuka M, Kubo KY. Chewing Maintains Hippocampus-Dependent Cognitive Function. Int J Med Sci. 2015 Jun 9;12(6):502-9. doi: 10.7150/ijms.11911. PMID: 26078711; PMCID: PMC4466515.
20. Hirano Y, Onozuka M. Chewing and attention: a positive effect on sustained attention. Biomed Res Int. 2015;2015:367026. doi: 10.1155/2015/367026. Epub 2015 May 17. PMID: 26075234; PMCID: PMC4449948.
21. Yaman-Sözbir Ş, Ayaz-Alkaya S, Bayrak-Kahraman B. Effect of chewing gum on stress, anxiety, depression, self-focused attention, and academic success: A randomized controlled study. Stress Health. 2019 Oct;35(4):441-446. doi: 10.1002/smi.2872. Epub 2019 Jun 14. PMID: 31125164.
22. Smith A. Effects of chewing gum on stress and health: a replication and investigation of dose-response. Stress Health. 2013 Apr;29(2):172-4. doi: 10.1002/smi.2430. Epub 2012 Apr 11. PMID: 22496105.
23. Konno M, Takeda T, Kawakami Y, Suzuki Y, Kawano Y, Nakajima K, Ozawa T, Ishigami K, Takemura N, Sakatani K. Relationships Between Gum-Chewing and Stress. Adv Exp Med Biol. 2016;876:343-349. doi: 10.1007/978-1-4939-3023-4_43. PMID: 26782231.
24. Kubo KY, Iinuma M, Chen H. Mastication as a Stress-Coping Behavior. Biomed Res Int. 2015;2015:876409. doi: 10.1155/2015/876409. Epub 2015 May 18. PMID: 26090453; PMCID: PMC4450283.