Według raportu Digital z 2022 roku 87% Polaków korzysta z Internetu. Przeciętny użytkownik w wieku 16-64 lata spędza w sieci średnio prawie 7 godzin na dobę.
27 milionów Polaków używa mediów społecznościowych. Najpopularniejszym z nich wciąż pozostaje Facebook, na którym konto ma 88% Polaków przed 64. rokiem życia. Tuż za nim rekordy popularności bije Instagram, którego ma prawie 60% z nas. Innymi mediami, które są popularne w naszym kraju, są m.in. TikTok, Twitter oraz Snapchat [1].
Zaglądamy do mediów, aby sprawdzić, jak mają się nasi znajomi, aby być na bieżąco z informacji oraz by się zrelaksować. Jednak czy zastanawiamy się nad tym, jaki wpływ mają media społecznościowe na nasze wybory? Czy to, jakie profile obserwujemy w sieci, może mieć znaczenie w kontekście odżywiania?
Jak bardzo wierzymy social mediom i dlaczego chcemy naśladować influencerów?
Używanie mediów społecznościowych jest łatwe, zazwyczaj bezpłatne i szeroko dostępne. Tak jak inne media, mogą odpowiadać one na wiele naszych potrzeb. Korzystamy z nich, żeby znaleźć konkretne informacje albo by dostarczyć sobie rozrywki. Mamy możliwość śledzenia na bieżąco życia naszych idoli, ale także osób, które mają podobne zainteresowania do naszych.
Okazuje się, że dla wielu z nas to właśnie media społecznościowe są najwiarygodniejszym źródłem informacji. Ufamy im bardziej niż telewizji czy czasopismom [2]. Influencerzy reklamujący dane produkty, pokazujący je w codziennym życiu są dla nas bardziej przekonujący niż telewizyjne, wyreżyserowane spoty. Ładne zdjęcie i opis sugerujący, że produkt jest niezbędny, w życiu internetowego twórcy zaczynają budzić w nas potrzebę posiadania tego samego. Osoby, które obserwujemy w mediach, mogą oddziaływać na nas podobnie jak postacie animowane w reklamach dla dzieci. Interesujemy się zdaniem popularnych osób. Stają się one dla nas inspiracją, identyfikujemy się z nimi i chcemy je naśladować. Produkty, które pokazują blogerzy, zaczynają nam się pozytywnie kojarzyć i chętniej wybieramy je na sklepowych półkach.
Dodatkowo znacznie trudniej nam rozpoznać reklamę w mediach takich jak Instagram czy Facebook [3,4]. Jeśli chodzi o produkty spożywcze, ich promocja jest często silnie zintegrowana z treścią postu, relacji czy vloga w mediach. Nie są one promowane wprost, a raczej przewijają się w kilku postach i relacjach. Influencer nie zawsze napisze, że dany składnik jest zdrowy lub smaczny. Raczej przedstawi swoją poranną pielęgnację skóry, która nie mogłaby odbyć się bez reklamowanego kosmetyku lub przepis na pyszną potrawę, która nie może udać się bez promowanego składnika spożywczego.
Szanse i zagrożenia wynikające z wpływu social mediów na dietę
Szanse
Szeroki zasięg i duże możliwości
To, z jaką łatwością możemy korzystać z kanałów w social mediach, daje szereg możliwości. Większość ludzi żyjących w krajach rozwiniętych może każdego dnia sprawdzać nowe informacje opublikowane za pomocą różnych kanałów. To sprawia, że możliwości dotarcia z edukacją zdrowotną także rosną. Social media dają możliwość dotarcia z edukacją żywieniową do grup, do których ciężko dotrzeć za pośrednictwem tradycyjnych mediów. Należą do nich m.in. osoby o niskim statusie społeczno-ekonomicznym oraz młodzież [5]. Treści w internetowych mediach przedstawione są w atrakcyjny dla młodych ludzi sposób. Twórcy wykorzystują już nie tylko tekst, ale głównie zdjęcia, grafiki, wideo, w tym także relacje prowadzone na żywo.
🔎 W saudyjskim badaniu z 2022 roku [10] wśród osób w wieku 20-24 lata stwierdzono, że ponad 70% badanych zmieniło nawyki żywieniowe pod wpływem mediów społecznościowych. Przytłaczające 95% wspomniało, że treści tego typu do nich docierały i aż 70% miało chęć na zmiany nawyków na lepsze. Jak widać siła oddziaływania mediów społecznościowych jest ogromna.
🔎 Naukowcy z Uniwersytetu Aston dowiedli też [11], że osoby śledzące konta dotyczące zdrowego odżywiania w mediach społecznościowych jadły więcej owoców i warzyw, a mniej śmieciowego jedzenia. Była to jednak próba i należy mieć na uwadze, że w social media występuje bardzo duża liczba niesprawdzownych, nierzetelnych, czy wręcz szkodliwych informacji zdrowotnych.
Inspiracja i chęć naśladowania
Jeśli wśród obserwowanych przez nas osób znajdą się edukatorzy żywieniowi, mamy szansę zdobyć rzetelną wiedzę na temat jedzenia. Pojawiające się w sieci zdrowe przepisy mogą stać się dla nas inspiracją do przemycania takich dań do naszej diety.
Zagrożenia
Fałszywe treści
Niestety popularność mediów społecznościowych ma także ciemne strony. Zdolność użytkowników do generowania i udostępniania stwarza potencjał do rozpowszechniania nieprawdziwych informacji [6]. Każdy z nas może opublikować w swoich kanałach społecznościowych dowolne treści i przeważnie ich rzetelność nie jest weryfikowana. Wciąż niewiele odbiorców sprawdza, czy informacje prezentowane przez twórców internetowych mają pokrycie w nauce. Ma to wpływ także na nasze wybory żywieniowe. To, że dany produkt jest przedstawiany jako zdrowy, niekoniecznie musi być zgodne z prawdą. Jak jednak nie wierzyć szczupłej i pięknej trenerce, która poleca nam produkt, dzięki któremu zawdzięcza taki wygląd?
Apetyt rośnie w miarę patrzenia
Badania naukowe pokazują, że już samo zobaczenie posta z jedzeniem powoduje, że nasz apetyt wzrasta, nawet gdy nie jesteśmy głodni [7]. Zatem jeśli spędzamy kilka godzin dziennie, przeglądając profile influencerów, możemy łatwo stworzyć okazję do jedzenia podyktowanego emocjami.
Podatność na reklamę
Co ciekawe, częściej zapamiętujemy marki produkujące niezdrową żywność. Rozpoznajemy je średnio dwukrotnie szybciej niż marki zdrowej żywności. Rozpoznawalność ta jest najwyższa wśród młodych ludzi. Co więcej, przyglądają się oni znacznie dłużej właśnie reklamom niezdrowej żywności [8]. Tworząc własne zdjęcia na Instagramie, umieszczają na swoich profilach więcej zdjęć fast-foodów i słodyczy niż zdrowszych opcji. Niestety według licznych analiz jesteśmy bardziej podatni na reklamy niezdrowej żywności. Korzystanie z mediów społecznościowych może nas zachęcać do częstszego spożywania takich produktów [9].
Podsumowanie
Najważniejszym krokiem, który powinniśmy podjąć, w kontekście aktywności w social mediach jest zweryfikowanie obserwowanych profili. Śledźmy te działania, które motywują nas do troski o zdrowie. Nie zapominajmy też, aby weryfikować oglądane i czytane w Internecie treści. Szukajmy informacji w wiarygodnych źródłach i miejmy na uwadze, że często post, który oglądamy, jest tak naprawdę ukrytą reklamą.
Bibliografia:
- Digital 2022 Poland (February 2022) v01: https://www.slideshare.net/DataReportal/digital-2022-poland-february-2022-v01
- Mangold, W.G. and Faulds, D.J. (2009) ‘Social media: the new hybrid element of the promotion mix’, Business Horizons, Vol. 52, No. 4, pp.357–36
- Lee, J. E., and Watkins, B. (2016). YouTube vloggers’ influence on consumer luxury brand perceptions and intentions. J. Bus. Res. 69, 5753–5760. doi: 10.1016/j.jbusres.2016.04.171
- Buijzen, M., van Reijmersdal, E. A., and Owen, L. H. (2010). Introducing the PCMC-Model: an investigative framework for young people’s processing of commercialized media content. Commun. Theory 20, 427–450. doi: 10.1111/j.1468-2885.2010.01370
- Moorhead SA, Hazlett DE, Harrison L, Carroll JK, Irwin A, Hoving C. A new dimension of health care: systematic review of the uses, benefits, and limitations of social media for health communication. J Med Internet Res. 2013;15(4):e85.
- Ashrafian H, Toma T, Harling L, Kerr K, Athanasiou T, Darzi A. Social networking strategies that aim to reduce obesity have achieved significant although modest results. Health Aff. 2014;33(9):1641–7.
- Vaterlaus JM, Patten EV, Roche C, Young JA. Gettinghealthy: the perceived influence of social media on young adult health behaviors. Comput Hum Behav. 2015;45:151–7.
- Murphy G, Corcoran C, Tatlow-Golden M, Boyland E, Rooney B. See, Like, Share, Remember: Adolescents’ Responses to Unhealthy-, Healthy- and Non-Food Advertising in Social Media. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(7):2181.
- Holmberg, N. Adolescents’ presentation of food in social media: An explorative study. Appetite 2016, 99, 121–129.
- Tami S. H. (2022). Perceived Effects of Socio-Economics and Social Media Variables on Body Mass Index in Saudi Young Adults. Cureus, 14(10), e30349. https://doi.org/10.7759/cureus.30349
- https://www.aston.ac.uk/latest-news/aston-university-research-finds-social-media-can-be-used-increase-fruit-and-vegetable
- Data pierwotnej publikacji: 15.09.2022
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 26.04.2023
