Jedzenie kompulsywne, czyli uzależnienie od jedzenia

Jedzenie kompulsywne to zaburzenie odżywiania, które objawia się niepohamowanym spożywaniem dużej ilości jedzenia. Niektóre objawy podobne są do bulimii. Różnicą jest to, iż chory nie przeczyszcza się oraz to, że w bulimii masa ciała przeważnie jest w normie. Osoba miewa co pewien czas napady. Kompulsywne, napadowe objadanie się polega na spożyciu dużej ilości pokarmu w szybkim tempie, zazwyczaj w samotności. Osoba po konsumpcji odczuwa wstyd. Jest to zaburzenie o psychologicznym podłożu.

Spis treści:

1. Objawy
2. Przebieg kompulsji
3. Konsekwencje
4. Kto jest zagrożony?
5. Podsumowanie
6. Bibliografia

Objawy

Kompulsywne jedzenie charakteryzuje się:

• nawracającymi napadami objadania się,
• brakiem kontroli nad ilością spożytego jedzenia,
• jedzeniem w samotności,
• spożywaniem nawet wtedy, gdy nie występuje uczucie głodu,
• jedzeniem podczas odczuwania trudnych emocji,
• nieustannym myśleniem na temat odchudzania, jedzenia, diety,
• traktowaniem jedzenia jak „lekarstwo” na wszystkie niepowodzenia,
• wyrzutami sumienia po jedzeniu,
• brakiem kompensacyjnych zachowań (przeczyszczanie się, głodzenie itp.)

Przebieg kompulsji

Mechanizm powodów kompulsji można przedstawić w wykresie:

• Napięcie – chory przed napadem odczuwa napięcie, spowodowane różnymi czynnikami. Zredukowanie napięcia to konsumpcja. Jedzenie odpręża i relaksuje chorego, pobudza kubki smakowe, jak i żołądek.
• Walka ze sobą – to moment, w którym osoba stara się skupić na czymś innym niż jedzenie.
• Napad – konsumowanie nadmiernej ilości pokarmów, wszystkiego, co jest„ pod ręką”.
• Wyrzuty sumienia – występują po napadzie, chory zaczyna odczuwać różne dolegliwości np. ból brzucha.
• Głód – jest nie tylko pojęciem fizycznym, jest to również brak pewnych emocjonalnych uczuć, które chory zastępuje jedzeniem. Przykładem może być głód emocjonalnej bliskości (sympatii, przyjaźni, akceptacji społecznej, miłości, spokoju), gdy osoba znajduje się w sytuacji stresującej.

Konsekwencje

Ludzie, u których występują napady jedzenia, zmieniają swoje podejście do życia. Masa ciała jest głównym punktem do podejmowania wszystkich decyzji i działań. Wszystkie porażki i niepowodzenia według osób chorych są spowodowane ich masą ciała. Wyznaczniki do rozpoznawania uzależnienia od pożywienia są bardzo podobne do kryteriów rozpoznawania uzależnienia alkoholowego. Są następujące:

• silne pragnienie konieczności jedzenia,
• kłopoty w kontrolowaniu ilości spożytego pokarmu,
• potrzeba konsumowania coraz większych porcji,
• zaniedbanie innych przyjemności,
• jedzenie pomimo szkodliwych konsekwencji.

Kto jest zagrożony kompulsywnym jedzeniem?

Bardzo podatne na to zaburzenie są osoby, które z domu rodzinnego wyniosły zależności pomiędzy emocjami a jedzeniem. Podstawą mogą być nawyki związane z pokarmem np. zjedzenie ulubionych słodyczy w momencie złego nastroju. Nadmierne jedzenie występuje nawet u dzieci, poprzez zajadanie niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych.

🔎 Badaczki University of Illinois dowodzą, że nadmierne jedzenie emocjonalne u małych dzieci jest związane zarówno z ich temperamentem, jak i reakcjami opiekunów na negatywne emocje, takie jak strach, złość czy rozczarowanie. Dzieci, których opiekunowie wspierali emocjonalnie, stosując strategie rozwiązywania problemów i uznając uczucia dziecka, rzadziej korzystały z jedzenia jako mechanizmu radzenia sobie z emocjami [6].

Główny wpływ na nawyki żywieniowe dzieci mają rodzice, często rodzice przekarmiają dzieci oraz „pocieszają” i „nagradzają” ulubionymi słodyczami. Dzieci, które cierpią na jedzenie kompulsywne, są odtrącane przez rówieśników, czują się samotne. Na zaburzenie odżywiania, jakim jest jedzenie kompulsywne, najbardziej narażone są osoby z  niską samooceną i te, które mają trudności w radzeniu sobie ze stresem.

🔎 Badania wskazują, że wyzwalaczem problemów z kompulsywnym jedzeniem mogą być także stresujące okoliczności. Przykładowo wskazuje się, że jednym z negatywnie wpływających czynników mogła być u niektórych pandemia COVID-19 [4]

Ile trwa walka z kompulsywnym objadaniem się?

🔎 Dobrą informacją jest to, że objadanie można pokonać. Badanie w Cambridge [5] wykazało, że wśród dorosłych z wyższym BMI, zaburzenie z napadami objadania się poprawia się z czasem, ale pełna remisja często zajmuje wiele lat. Nawroty są częste. Mediana czasu do remisji wyniosła ponad 60 miesięcy. Mediana czasu do nawrotu po remisji to 30 miesięcy.

Podsumowanie

Społeczna akceptacja nałogu jedzenia jest bardzo duża (znacznie większa niż dla uzależnienia od alkoholu czy narkotyków), dlatego ludzie uświadamiają sobie bardzo późno, jak duży mają problem. Objawy oraz dolegliwości powiązane z nadwagą stają się z dnia na dzień bardziej uciążliwe. Znacznie obniża się samoocena. Ciągłe poczucie winy oraz lęk powodują, iż wyleczenie się jest mniej  realne dla chorego.

Bibliografia:

1. Głębocka A., Niezadowolenie z wyglądu a rozpaczliwa kontrola wagi, Wyd. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, 2009
2. Bardadyn M., Nałóg Jedzenia, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2011
3. Czyżewska K., Patofizjologiczne podstawy wybranych chorób, część III. Otyłość, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań, 2000
4. Goode, R. W., Malian, H., Samuel-Hodge, C., Noem, T., Coan, D., Takgbajouah, M., … & Bulik, C. M. (2022). The impact of COVID-19 on Black women who binge-eat: a qualitative study. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 1-9.
5. Javaras, K. N., Franco, V. F., Ren, B., Bulik, C. M., Crow, S. J., McElroy, S. L., … & Hudson, J. I. (2024). The natural course of binge-eating disorder: findings from a prospective, community-based study of adults. Psychological Medicine, 1-11.
6. https://news.illinois.edu/view/6367/174275222

• Data pierwotnej publikacji: 31.03.2015
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 27.11.2024