Karob – właściwości i zastosowanie

Karob (Ceratonia siliqua) jest rośliną zimozieloną, uprawianą od wieków w rejonie basenu Morza Śródziemnego, rosnącą również dziko. Inne jego nazwy to szarańczyn strąkowy lub ceratonia. Posiada owoce w postaci strąków, w środku których znajdują się nasiona. Oba składniki owoców wykorzystywane są w przemyśle spożywczym, gdzie możemy wyróżnić:

1. melasę karobową – otrzymywaną ze strąków szarańczynu, mogącą stanowić substytut miodu, polew, czy syropów;
2. proszek karobowy – pozyskiwany ze strąków, bez nasion (nie mylić z mączką z chleba świętojańskiego); posiada brązową barwę i czekoladowy zapach, a w smaku przypomina słodzone kakao;
3. mączkę z chlebka świętojańskiego – pozyskiwaną z samych nasion Karobu, ma barwę biało-żółtą; w przemyśle stosowana jako zagęstnik i stabilizator (pod oznaczeniem E410 lub jako guma karobowa);
4. strąki – sprzedawane w niezmienionej formie, można je spożywać na surowo, jako przekąskę (niektórzy podają, że owoc trzeba żuć przez dłuższą chwilę, aby poczuć słodki smak).

Skład karobu

Makroskładniki

Głównym składnikiem karobu są węglowodany, a zwłaszcza sacharoza(ok. 30 g/100 g proszku), mniej znajdziemy tam fruktozy (ok. 6 g) i glukozy(ok. 5 g). Błonnik może stanowić 27-50% całego produktu. Niewiele natomiast znajdziemy w karobie tłuszczu (ok. 1 g) i białka (ok. 3 g).

Składniki mineralne

Jeśli chodzi o składniki mineralne, w największej ilości zawiera wapń i potas (odpowiednio 3 i 1 g/100 g), nieco mniej magnezu i żelaza (60 i 3 mg), a także śladowe ilości sodu, niklu, manganu, miedzi i innych.

Związki przeciwutleniające

Największe zainteresowanie wzbudza jednak zawartość związków przeciwutleniających (nawet do 18% masowych), takich jak flawan-3-ole, katechina, epikatechina, epigallokatechina, kwas galusowy, gallusan epigallokatechiny i wiele innych.

Właściwości prozdrowotne karobu

Działanie antyoksydacyjne

Liczne polifenole znajdujące się w owocach rośliny wykazują silne działanie przeciwutleniające. Potwierdzają to badania, w których ekstrakty ze strąków podwyższały stężenie dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), zmniejszały peroksydację lipidów, a nawet ograniczały niekorzystne zmiany indukowane podażą alkoholu. W badaniu, mającym sprawdzić potencjalne korzyści ze wzbogacania makaronu mączką karobową, wykazano, iż dodatek tego składnika w ilości 1-5% dwukrotnie zwiększa ilość fenoli i osiemnastokrotnie wzmacnia właściwości antyoksydacyjne.

Czyni to karob obiecującym składnikiem funkcjonalnym. W testach na szczurach z kolei, podaż karobu znacznie poprawiała zdolności organizmu do radzenia sobie z reaktywnymi formami tlenu.

Działanie przeciwbiegunkowe i przeciwzaparciowe

Mieszkańcy Turcji od wieków stosują karob w medycynienaturalnej, ze względu na jego właściwości łagodzące biegunki. Przeprowadzonowiele badań, w tym także na dzieciach (od 12 m.ż. do 4 lat), które wykazały znaczne skrócenie czasu trwania biegunki od 8 do nawet 130 godzin, przy dodatku proszku karobowego do mleka w ilości 5%.

Może za tym stać działanie detoksykacyjne karobu. Dodatkowo owoce szarańczynu wykazują właściwości antybakteryjne, co jest nie bez znaczenia przy biegunkach bakteryjnych i innych schorzeniach przewodu pokarmowego. Ekstrakt przygotowany na wodzie skutecznie radził sobie z bakteriami E.coli, S.aureus, P.aeruginosa, S.typhimirium i E.faecalis.

Z drugiej strony karob jest także źródłem błonnika, który będzie przeciwdziałał zaparciom i zwiększał uczucie sytości na dłużej. Włókno pokarmowe może także przeciwdziałać nowotworom jelita grubego.

Wpływ na układ sercowo-naczyniowy

Wspomniany już błonnik, a zwłaszcza jego frakcje rozpuszczalne w wodzie przyczyniają się do wiązania i usuwania z organizmu cholesterolu, przez co zmniejszają jego stężenie i działają ochronnie na naczynia i serce. Liczne polifenole będą dodatkowo hamować niekorzystne działanie związków prozapalnych i utleniających, a tym samym przeciwdziałać zmianom aterogennym i uszkodzeniom wolnorodnikowym.

Działanie przeciwzapalne a choroby przewodu pokarmowego

Wodny ekstrakt ze strąków ceratonii hamuje powstawaniecytokin i związków prozapalnych, takich jak IL-1-beta, TNF-alfa, którepowstają między innymi w zapaleniach jelit i przy chorobie wrzodowej żołądka, w związku z czym karob może łagodzić stan chorobowy.

W innej publikacji ekstrakt z owoców szarańczynu wpływał na regresję zmian wywołanych w śluzówce jelita przez nadmierną podaż alkoholu. Jest jednak jedno ale – badania były prowadzone na szczurach, w związku z czym nie mamy pewności, czy podobne działanie ma miejsce u ludzi.

Wpływ na gospodarkę węglowodanową

Redukcja poposiłkowego stężenia glukozy u chorych na cukrzycę typu II jest jednym z ważniejszych celów, a pomóc w tym ma hamowanie aktywności enzymów: alfa-glukozydazy i alfa-amylazy. Takie działanie wykazuje ekstrakt zarówno z liści jak i z owoców szarańczynu.

Ponadto uważa się, że pomocne w leczeniu cukrzycy są flawonoidy i gallotaniny, które to znajdują się m.in. w karobie. Istnieją także doniesienia, że związki zawarte w niedojrzałych strąkach rośliny hamują wchłanianie glukozy w przewodzie pokarmowym, a u szczurów zaobserwowano zmniejszenie glikemii i poprawę innych wskaźników biochemicznych.

Wpływ na mikrobiotę jelitową

🔎 Badanie dotyczące ekstraktu z chleba świętojańskiego [7] wykazało, że może on mieć pozytywny wpływ na mikrobiom jelitowy oraz metabolizm glukozy. Wyniki sugerują możliwość wykorzystania chleba świętojańskiego w tworzeniu nowych produktów funkcjonalnych i suplementów diety wspierających leczenie i zapobieganie chorobom przewlekłym, takim jak cukrzyca i otyłość.

Zastosowanie kulinarne

Próby z dodawaniem składników otrzymywanych z owoców szarańczynu do różnych produktów i potraw są obiecujące i mogą znacznie podnieść ich walory smakowe i prozdrowotne.

Gdzie kupić karob?

 Melasę, mączkę czy proszek kupimy w każdym lepszym supermarkecie czy sklepie ze zdrową żywnością, warto zatem dać im szansę i zasmakować w „egzotycznych” dobrach.

Podsumowanie

Karob jest rośliną, o której każdy słyszał, ale o której właściwościach nie każdy zdaje sobie sprawę. Poza znanymi walorami smakowymi, jest także cennym źródłem minerałów, antyoksydantów i związków przeciwzapalnych, które mogą poprawiać jakość naszego życia i wspomagać w wielu powszechnych dolegliwościach.

Bibliografia:

1. Kłobukowski F. i wsp.: Możliwości wykorzystania karobu (Ceratonia siliqua) w sektorze żywnościowym i żywieniowym., Problemy Rolnictwa Światowego 2018
2. Rtibi K. i wsp.: Chemical constituents and pharmacological actions of carob pods and leaves (Ceratonia siliqua L.) on the gastrointestinal tract: A review., Biomedicine and Pharmacotherapy 2017
3. Asgari Z. i wsp.: A Systematic Review of the Evidence for Use of Herbal Medicine for the Treatment of Acute Diarrhea., The Natural Products Journal 2012
4. Durazzo A. i wsp.: Nutritional characterisation and bioactive components of commercial carobs flours., Food Chemistry 2014
5. Kivcak B. i wsp.: Antimicrobial and Cytotoxic Activities of Ceratonia siliqua L. Extracts., Turkish Journal of Biology 2002
6. Correia P.J. i wsp.: Biologically active compounds available in Ceratonia siliqua L. grown in contrasting soils under Mediterranean climate., Scientia Hotriculturae 2018
7. Micheletti C, Medori MC, Bonetti G, Iaconelli A, Aquilanti B, Matera G, Bertelli M. Effects of Carob Extract on the Intestinal Microbiome and Glucose Metabolism: A Systematic Review and Meta-Analysis. Clin Ter. 2023 Nov-Dec;174(Suppl 2(6)):169-172. doi: 10.7417/CT.2023.2484. PMID: 37994761.

• Data pierwotnej publikacji: 22.10.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 21.01.2024