Kiwano. Czym jest kiwano i jak należy je jeść?
Kiwano to potoczna nazwa gatunku Cucumis metuliferus . Inne możliwe określenia to między innymi ogórek afrykański lub ogórek rogaty. Jest używany przez ludzi do celów kulinarnych od najdawniejszych czasów. Kiwano pochodzi pierwotnie z południowej i środkowej Afryki. Obecnie jest uprawiane w Stanach Zjednoczonych, Izraelu, Kenii i Nowej Zelandii. Ze względu na rosnącą popularność, owoce te stają się również coraz bardziej interesujące pod względem składników i wartości odżywczych [1].
Kiwano. Co to za owoc?
Kiwano wyróżnia się egzotycznym smakiem i zapachem oraz nietypowym kształtem i kolorem. Owoce są owalne, a ich długości to ok. 10 cm. Niedojrzałe mają kolor zielony. Natomiast, gdy osiągną dojrzałość, przybierają barwę pomarańczowożółtą. Są pokryte silnymi, kolczastymi wyrostkami, które nadają im charakterystyczny wygląd. Miąższ jest miękki o barwie szmaragdowozielonej, posypany półprzezroczystymi, białymi nasionami.
Jak smakuje i pachnie kiwano?
Na smak tego owocu wpływa zawartość cukru, kwasowość i aromat. Niektórzy twierdzą, że smak przypomina melona i ogórka, ale także limonkę i banana. Jeszcze inni uważają, że smak przypomina połączenie mango i ananasa. Natomiast zapach jest zbliżony do zapachu dojrzałych bananów.
Roślina wykazuje szybki wzrost i boi się mrozu. Dlatego nie można siać jej zbyt wcześnie. Późna wiosna jest na to najlepszą porą. W trakcie uprawy kiwano potrzebuje dobrego zaopatrzenia w wodę [1,2].
Jak jeść kiwano?
Jeśli owoc nie jest jeszcze w pełni dojrzały, nie będzie miał dobrego smaku. Najlepiej więc wybierać dojrzałe sztuki (o kolorze żółto-pomarańczowym, z nasionami pękającymi podczas krojenia). Przed spożyciem należy je umyć. Obieranie nie jest konieczne. Środek można wyjąć za pomocą łyżeczki lub wycisnąć. Miąższ je się na surowo razem z pestkami. Zastosowanie kulinarne kiwano jest naprawdę szerokie. Możne być dodawane do surówek czy sałatek, dań mięsnych, a także do deserów [3].
Poniżej można znaleźć przepis na błyskawiczną i smaczną sałatkę z kiwano.
Wartości odżywcze i właściwości prozdrowotne
Kiwano jest bardzo pożywne. Dzięki zawartości niezbędnych składników odżywczych i mineralnych wspomaga zwalczanie niedoborów żywieniowych w Afryce. Roślina ta zawiera magnez, fosfor, cynk, miedź, wapń i sód. Magnez pomaga w regulowaniu poziomu cukru we krwi. Z tego powodu kiwano to dobry wybór dla cukrzyków.
Nasiona owocu zawierają szereg kwasów tłuszczowych, w tym kwas linolowy i kwas oleinowy. Kwas linolowy jest jednym z niezbędnych kwasów tłuszczowych omega 6 dla zdrowia ludzkiego. W nasionach występują przeciwutleniacze: α-tokoferol i β-tokoferol, czyli organiczne formy witaminy E. Witamina E posiada wiele właściwości zdrowotnych. Pozytywnie wpływa na skórę, serce i mięśnie. Pomaga również w neutralizowaniu szkodliwych wolnych rodników. Natomiast miazga owocu zawiera witaminę A, która odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu siatkówki oka. Dodatkowo wzmacnia błonę śluzową, która jest pierwszą linią ochrony od infekcji dróg nosowych, gardła, a także przewodu pokarmowego.
Witamina D zawarta w owocach pomaga poprawić proces wchłaniania wapnia, wzmacniając w ten sposób nasze mięśnie. Kiwano zawiera także beta-karoten, czyli przeciwutleniacz, który wzmacnia układ odpornościowy. Co więcej, kiwano jest niskoenergetyczne i jest dobrym źródłem błonnika pokarmowego. Dlatego może być rekomendowane w dietach redukujących masę ciała. Błonnik pokarmowy pomaga w procesie trawienia i korzystnie oddziałuje na układ pokarmowy.
Ponadto, kiwano przypisuje się właściwości przeciwwrzodowe. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za wykazane właściwości jest skład fitochemiczny owocu. Zostało to udowodnione w badaniach nad wpływem miazgi owocu kiwano na funkcje żołądka i integralność błony śluzowej przy użyciu owrzodzeń wywołanych etanolem u szczurów [2,4].
Jedne z badań wykazały również, że owoce tropikalne są dobrym źródłem kwasu foliowego. Ludzki organizm nie jest w stanie syntetyzować kwasu foliowego, dlatego musi być dostarczany w pożywieniu lub w suplementach. Ponieważ istnieje tendencja do nieoptymalnego spożycia, zwłaszcza w Europie, wzrosło ryzyko niektórych chorób. Szczególnie w przypadku młodych kobiet w wieku rozrodczym ważne jest, aby uzyskać wystarczającą ilość kwasu foliowego, ponieważ niedobór wiąże się z wyższym ryzykiem wad cewy nerwowej u noworodków [5].
| Wartości odżywcze na 100 g produktu | Wartości |
| Woda [g] | 88.97 |
| Energia [kcal] | 44 |
| Białko [g] | 1.78 |
| Tłuszcze [g] | 1.26 |
| Węglowodany [g] | 7.56 |
| Wapń [mg] | 13 |
| Żelazo [mg] | 1.13 |
| Magnez [mg] | 40 |
| Fosfor [mg] | 37 |
| Potas [mg] | 123 |
| Sód [mg] | 2 |
| Cynk [mg] | 0.48 |
| Miedź [mg] | 0.02 |
| Mangan [mg] | 0.039 |
| Witamina C [mg] | 5.3 |
| Witamina B1 [mg] | 0.025 |
| Witamina B2 [mg] | 0.015 |
| Witamina B3 [mg] | 0.565 |
| Witamina B5 [mg] | 0.183 |
| Witamina B6 [mg] | 0.063 |
| Foliany [µg] | 3 |
| Beta-karoten [µg] | 88 |
| Witamina, IU | 147 |
Inne zastosowania kiwano
Ze względu na właściwości lecznicze kiwano często wykorzystywane jest w medycynie ludowej. W Nigerii owoce i nasiona są spożywane na surowo jako suplementy (w celu zwiększenia męskiej płodności). Nasiona często są mielone na drobną mąkę i przekształcane w emulsję z wodą. Tak przygotowany preparat ma za zadanie usunięcie pasożytów żołądkowo-jelitowych z organizmu. W Beninie uważa się, że owoc ma właściwości medyczno-magiczne. Stosuje się go w leczeniu gorączki. Do leczenia ospy i wysypek skórnych wykorzystuje się obrane owoce macerowane w destylowanym winie palmowym lub soku z cytryny. Korzenie także mają właściwości lecznicze. Niektóre plemiona Zimbabwe stosują wywar przygotowany z korzenia do łagodzenia bólu po porodzie. W Afryce Południowej wykorzystuje się wszystkie części rośliny. Uważa się, że świeże liście mają działanie energetyczne i przeciwzmęczeniowe [2].
Wnioskiem komercyjnego badania roślin jadalnych w Republice Południowej Afryki był fakt, iż kiwano mogłoby być wykorzystywane w przemyśle spożywczym. Zdaniem autora ma ono potencjał do wykorzystania w opracowaniu nowej żywności (np. dżemów, suszonych i przetworzonych owoców), a także napojów zdrowotnych i przypraw [7].
Swoje zastosowanie może znaleźć w przemyśle tworzyw sztucznych. Niedawno pojawiło się badanie, w którym zaproponowano przeciwutleniającą, aktywną powłokę opakowaniową na bazie ekstraktu z owoców kiwano [8].
Podsumowanie
Mimo, że kiwano jak na razie jest mało znane w Polsce, to możemy je spotkać w warzywniakach lub nawet czasem w supermarketach. Przyciąga wzrok swoim wyglądem, ale na szczególną uwagę zasługują jego wartości odżywcze. Dlatego serdecznie do zakupu i posmakowania. Warto!
Bibliografia:
- Ferrara L. (2018). A fruit to discover: Cucumis metuliferus E.Mey Ex Naudin(Kiwano). Clinical Nutrition and Metabolism, 1(2): 1-2.
- Vieira E.F., Grosso C., Rodrigues F., Moreira M.M., Fernandes V.C., Delerue-Matos C. (2020). Bioactive Compounds of Horned Melon (Cucumis Metuliferus E. Meyer ex Naudin) Bioactive Compounds in Underutilized Vegetables and Legumes.
- https://www.natureword.com/properties-and-benefits-of-kiwano/
- Rani B., Singh U., Ram L., Sharma R., Chharang H., Sharma A., Maheshwa R.K. (2019). Incredible Benefits of Exotic Kiwano (Horned Melon) for Wellness, Vigour and Vitality. International Journal of Biological Innovations, 1(2), 56-59.
- Striegel L., Weber N., Dumler C., Chebib S., Netzel M.E., Sultanbawa S., Rychlik M. (2019). Promising Tropical Fruits High in Folates. Foods, 8(9), 363.
- https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/167791/nutrients
- Van Wyk B.E. (2011). The potential of South African plants in the development of new food and beverage products. South African Journal of Botany, 77(4), 857-868.
- Arrieta M.P., Garrido L., Faba S, Guarda A, Galotto M.J., Dicastillo C.L. (2020). Cucumis metuliferus Fruit Extract Loaded Acetate Cellulose Coatings for Antioxidant Active Packaging. Polymers (Basel), 12(6), 1248.
