Koper ogrodowy (Anethum graveolens) jest bardzo popularny w polskiej kuchni. Często używa się go jako dodatku do sosów, ziemniaków, a także jako składnik do kiszenia ogórków. Łatwy w uprawie i bogaty w składniki odżywcze. Posiada szereg właściwości prozdrowotnych. Znany przede wszystkim jako środek wspomagający trawienie.
Spis treści:
- Podstawowe informacje
- Wartości odżywcze
- Właściwości prozdrowotne
- Przepisy kulinarne
- Koperek jako przyprawa
- Zastosowanie olejku eterycznego
- Częste pytania
- Podsumowanie
- Bibliografia
Koperek – podstawowe informacje
Nazwa rodzajowa kopru ogrodowego to Anethum. Pochodzi od greckiego słowa aneeson lub aneeton. Oznacza silny zapach.
Jak wygląda koper ogrodowy?
Koper ogrodowy zbudowany jest z łodyg, liści, kwiatów i owoców. Roślina ma smukłe łodygi a liście pierzaste. Kwiaty są żółte i rozwijają się w baldachy. Owoce kopru ogrodowego nazywane są nasionami, są to połówki małych, suchych owoców. [1] Roślina osiąga wysokość od 50 do 150 cm [2]
Uprawa
Koper ogrodowy do uprawy wymaga żyznej gleby i dużego nasłonecznienia. Jest ziołem stosowanym jako przyprawa, a z jego nasion wytwarza się olejek eteryczny. [1]
Wartości odżywcze
Liście i łodygi kopru ogrodowego są najczęściej wykorzystywane w kuchni. Zawierają witaminy i składniki mineralne takie jak: potas, wapń, fosfor, magnez, sód, witaminę A i niacynę.
Olejki eteryczne
Owoce kopru zawierają 1-4% olejków eterycznych. Olejek eteryczny składa się w największej ilości ze związków takich jak: karwon, limonen i alfa – felandren w tym pinen, diterpen, dihydrokarwon, cyneol, mircen, paramyrcen, izomirystyna, mirystyna, mirystycyna, dillapiole, apiol i dillapiol.[2] Zawiera również furanokumarynę i polifenole. [3] Inne związki wyizolowane z nasion to kumaryny, flawonoidy, kwasy fenolowe i steroidy.[1] Ponadto zawiera również inne fizjologicznie aktywne składniki. Wśród nich: garbniki, kwas linolowy, kwas chlorogenowy i kwasy tłuszczowe.[4]
Tabela nr 1. Wartość odżywcza kopru ogrodowego [6]
Wartość odżywcza świeżej gałązki kopru ogrodowego 100g
| Wartość energetyczna | 33 kcal |
| Białko | 2,8 g |
| Tłuszcz | 0,4 g |
| Kwasy tłuszczowe nasycone | 0,10 g |
| Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 0,10 g |
| Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 0,20 g |
| Węglowodany ogółem | 6,1 g |
| Sacharoza | 0,1 g |
| Błonnik pokarmowy | 3,3 g |
| % energii z białka | 35 |
| % energii z tłuszczu | 11 |
| % energii z węglowodanów | 54 |
Tabela nr 2. Wartość odżywcza świeżej gałązki kopru ogrodowego [6]
Wartość odżywcza świeżej gałązki kopru ogrodowego w 100 g
| Sód | 7 mg |
| Potas | 396 mg |
| Wapń | 64 mg |
| Fosfor | 51 mg |
| Magnez | 14 mg |
| Żelazo | 2,7 mg |
| Witamina A | 350 µg |
| β-karoten | 2100 µg |
| Witamina E | 0,20 mg |
| Tiamina | 0,230 mg |
| Ryboflawina | 0,110 mg |
| Niacyna | 0,20 mg |
| Witamina C | 31,0 mg |
Właściwości prozdrowotne i lecznicze koperku (Anethum graveolens)
Niestrawność i choroby układu pokarmowego
Nasiona kopru są używane jako środek łagodzący problemy trawienne takie jak bóle brzucha, niestrawność i wzdęcia. [4] Nasiona mają działanie, łagodzące skurcze jelit dzięki zawartości olejku eterycznego. [1] Ekstrakty z nasion wykazują aktywność przeciwwrzodową i umiarkowanie hamującą rozwój Helicobacter pylori. [3] Limonen, karwon, kwas linolowy i kwas chlorogenowy zawarty w nasionach kopru, wykazują działanie przeciwzapalne i gastroprotekcyjne. [4]
Działa przeciwdrobnoustrojowo, przeciw hiperlipidemii i hipercholesterolemii
Olejek eteryczny i różne ekstrakty z nasion kopru ogrodowego wykazały szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego. [1]
Działanie przeciwdrobnoustrojowe kopru ogrodowego można przypisać furanokumarynie zawartej w jego nasionach. [4]
Z przeprowadzonych kilku badań eksperymentalnych in vitro i in vivo odnotowano pewne efekty farmakologiczne. Ekstrakt z nasion kopru ogrodowego działa przeciw hiperlipidemii. [1]
Łagodzi kolki u dzieci
Napar z kopru ogrodowego jest podawany w celu złagodzenia kolek u niemowląt. Stosuje się go także w przypadku wzdęć u małych dzieci. Olejek eteryczny zawarty w nasionach łagodzi skurcze jelit, przez co pomaga w kojeniu kolki. Olejek eteryczny ma również właściwości wiatropędne, przez co zmniejsza gazy i wspomaga trawienie. [1]
Wpływ na układ rozrodczy
Zbadano wpływ ekstraktu z nasion Anethum graveolens (koper ogrodowy) na układ rozrodczy u samic szczurów. Podawanie dużych dawek spowodowało znaczne wydłużenie trwania cyklu rui oraz wzrósł poziom progesteronu. Ponadto, nasiona kopru wykazały działanie wzmacniające uwalnianie oksytocyny. [3]
Z kolei podczas innego badania na samicach szczurów stwierdzono, że nasiona kopru mogą być stosowane jako środek regulujący cykl menstruacyjny. [2]
Inne badanie miało za zadanie, ocenić działanie kopru na skurcze macicy w aktywnej fazie porodu. W tym badaniu wzięło udział 40 kobiet w ciąży. Badanie polegało na wypiciu naparu z kopru ogrodowego (1 łyżka całych nasion z kopru) przed pójściem do szpitala. Badanie wykazało, iż nasiona kopru skracają pierwszy etap porodu. [3]
Pozostałe właściwości lecznicze kopru ogrodowego
Nasiona i zawarte w nich olejki eteryczne kopru mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwwydzielnicze oraz działa rozluźniająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. [3] Wykazują również działanie hipoglikemiczne. [5] Żucie nasion zwalcza nieświeży oddech. [1]
Przepisy z koperkiem
Prosty przepis na sos jogurtowo-koperkowy
Składniki:
- jogurt grecki 150 g
- pęczek koperku
- ząbek czosnku
- sól i pieprz.
Przygotowanie:
Kroimy szczypiorek, czosnek przeciskamy przez praskę i dodajemy do jogurtu. Doprawić solą i pieprzem.
Wartość odżywcza: 179 kcal, 7,4 g białka, 11,5 g tłuszczu i 12,6 g węglowodanów.
Koperek jako przyprawa w kuchni
Nasiona są używane jako przyprawa. Świeże i suszone liście nie tylko jako przyprawa, ale również napar. Koper jest aromatycznym ziołem powszechnie stosowanym do różnych potraw takich jak marynaty, sałatki, sosy i zupy. Świeże i suszone liście można używać do gotowania i smażenia mięsa i ryb. Są wykorzystywane także do kanapek i sosów rybnych. [1]
Zastosowanie olejku eterycznego pozakulinarne
Olejek koperkowy pozyskuje się z nasion, liści i łodyg. Zawiera on olejek eteryczny, który jest stosowany jako aromat w przemyśle spożywczym. Jest również używany do aromatyzowania detergentów i mydeł, a także jako substytut olejku kminkowego. Dzięki właściwościom hamującym rozwój bakterii używany jest jako środek konserwujący. [1]
Częste pytania na temat koperku
Koper jest na ogół dobrze tolerowany i nie ma wyraźnych przeciwwskazań do jego stosowania. W sporadycznych przypadkach może powodować uczulenie i reakcje alergiczne, takie jak świąd i obrzęk języka i jamy ustnej, pokrzywkę, biegunkę i wymioty. [3]
Świeże liście nazywamy koperkiem.
Pęczek liści kopru waży ok. 65 g i ma 28 kcal. Garść kopru (ok. 30g) to 13 kcal. 1 łyżka kopru (ok. 10g) to jedynie 4 kcal. [7]
Koper po angielsku to dill
Koper zawiera witaminy takie jak: witamina A,E i C, beta-karoten oraz tiaminę (B1), ryboflawinę (B2) i niacynę (B3).
Koperek szybko więdnie, aby móc dłużej go przechowywać, możemy go zamrozić. Wystarczy umyty i osuszony koperek umieścić w szczelnie zamkniętym pojemniku i dać do zamrażarki. Dzięki temu możemy cieszyć się aromatem koperku o każdej porze roku.
Podsumowanie
- Koper ogrodowy zawiera szereg cennych substancji odżywczych. Warto włączyć go do swojej diety.
- Dobrze sprawdzi się przy problemach trawiennych, niestrawności czy wzdęciach. [4]
- Można go stosować u niemowląt i dzieci w celu złagodzenia kolek i wzdęć. [1]
Bibliografia:
- Jana, S., & Shekhawat, G. S. (2010). Anethum graveolens: An Indian traditional medicinal herb and spice. Pharmacognosy reviews, 4(8), 179–184
- Kaur G. J, & Arora D.S (2009) Bioactive potential of Anethum graveolens, Foeniculum vulgare and Trachyspermum ammi belonging to the family Umbelliferae – Current status. Journal of Medicinal Plants Research Vol. 4(2), pp. 087-094
- Esmail A., & Al-Snafi. (2014). The pharmacological importance of anethum graveolens. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. Vol 6, Issue 4
- Nam, H.H., Nan, L., & Choo, B.K., (2021). Anti-Inflammation and Protective Effects of Anethum graveolens L. (Dill Seeds) on Esophageal Mucosa Damages in Reflux Esophagitis-Induced Rats. 10(10), 2500
- Alteme H. J., Haamed H. I., &Hamza L.H., (2017) Anethum graveolens: Physicochemical Properties, Medicinal Uses, Antimicrobial Effects, Antioxidant Effect, Anti-Inflammatory and Analgesic Effects: A Review. International Journal of Pharmaceutical Quality Assurance 8(3); 88-91
- Kunachowicz, Nadolna, Iwanów, Przygoda. Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw, Wydanie IV, Warszawa 2016, wyd. PZWL (2016) str. 59,60.
- Marcin Piotrowicz. Koper – kalorie, ile waży. wszystkoojedzeniu.pl/koper-kalorie-kcal/. Dostęp 14.06.2022r.
