Nutriscore – poznaj 5 liter, które wzbudzają kontrowersje w branży spożywczej

Jeśli śledzicie żywieniowe newsy – zapewne znacie już dietetyczne dyskusje na temat wskaźnika NUTRISCORE. Ten system znakowania żywności ma swoich zwolenników, jak i przeciwników. Przez tych pierwszych jest lansowany jako model, który ma wskazać konsumentom, które produkty są zdrowe, które zaś nie.

Spis treści:

1. Krótka historia dyskusji wokół Nutriscore
2. Na czym polega Nutriscore?
3. Co wnosi Nutriscore 2.0?
4. Nutriscore czy Traffic Lights?
5. Badania skuteczności Nutriscore
6. Nutriscore w Polsce

Krótka historia burzliwej dyskusji na temat Nutriscore

Już wcześniej informowaliśmy Was o tym, że Belgia poszła śladem Francji i zdecydowała się na wprowadzenie prostego, wizualnego wskaźnika NUTRISCORE. Nie jest on jeszcze wymagany. Swoje poparcie wyrazili również Hiszpanie.

W 2020 roku rozgorzała dyskusja na forum UE. Planom wprowadzenia NUTRISCORE w całej Unii Europejskiej sprzeciwia się siedem państw członkowskich: Cypr, Czechy, Grecja, Łotwa, Rumunia, Węgry i Włochy. Argumentowały, że już obecne etykiety w sposób wystarczający pokazują, czy produkt jest zdrowy, czy nie.

W 2021 roku powstał komitet wspierający Nutriscore (Scientific Committee of the Nutri-Score, ScC). W skład weszły Francja, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Szwajcaria, Hiszpania, Holandia.

Sierpień 2022 przyniósł przełomowe orzeczenie włoskiego Urzędu Ochrony Konkurencji. Urząd uznał stosowanie systemu za nieuczciwą praktykę handlową. Był to finał postępowania wobec kilku marek. Włoski urząd wymusił tym samym usunięcie logo Nutriscore z obiegu lub stosowanie ostrzeżeń, tłumaczących funkcjonowanie Nutriscore wraz z podaniem informacji, że algorytm nie jest powszechnie uznawany.

Od 1 maja 2023 Nutriscore jest również zakazany w Rumunii [3]. Przyczyniły się do tego głosy dużych firm sprzedażowych, organizacji pracodawców i branży mięsnej.

🔍 W 2024 roku badaczom udało się wykazać [4], że spożywanie żywności o niskich ocenach Nutri-Score wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Badanie wykazało, że uczestnicy spożywający więcej produktów o niższej jakości odżywczej mieli wyższe ryzyko zawału serca i udaru.

Od tego czasu Nutriscore przeżywał ewolucje i trwają ciągłe prace nad zwiększeniem jego poprawności i obiektywizmu, który często jest poddawany w wątpliwość szczególnie przez środowiska producentów.

Wygląda na to, że burza wokół Nutriscore jeszcze nie ucichła. Czy przeciwnicy systemu mają rację?

Przypomnijmy, na czym polega wskaźnik NutriScore:

Na czym polega algorytm Nutriscore?

5 liter dla zdrowszych wyborów żywieniowych

Nutriscore wykorzystuje skalę zbliżoną do szkolnej w celu wskazania, które produkty są zdrowe, a które mniej korzystne dla zdrowia. Skala rozpoczyna się od ciemnozielonego „A” – kończy na niepokojąco czerwonym „E”.

Jest to system opracowany pod nazwą pięciokolowej etykiety żywieniowej –  5-Colour Nutrition Label (5-CNL).

System we Francji jest dodatkowo wspierany przez aplikację mobilną. Można ją za darmo ściągnąć z Google Play.

Jak powstaje Nutriscore?

Dla nas jako dietetyków najciekawsze jest to, w jaki sposób taki uproszczony wynik jest budowany. Pod uwagę brane są składniki produktu – to czy wpływają pozytywnie, czy też negatywnie na organizm. Przesłanki te są zbudowane na podstawie obecnego stanu wiedzy.

I tak między innymi bardzo istotna jest zawartość cukru, tłuszczów nasyconych, soli, kaloryczność. Pozytywnie zaś działa obecność błonnika, białka, owoców i warzyw.

Czego Nutriscore brakuje?

Chociaż idea Nutriscore wydaje się słuszna, grupa krytyków systemu zarzuca mu zbytnie upraszczanie rzeczywistości. Obok bardzo wąskiej, opartej jedynie na wyrywkowych czynnikach skali podkreśla się przede wszystkim to, że nie odpowiada na potrzeby różnych grup konsumentów (osoby starsze, dzieci, kobiety w ciąży). To zaś może podważać autorytet takiej oceny produktu.

Co wnosi Nutriscore 2.0?

Nutri-Score 2.0 ocenia produkty według algorytmu od litery A (ciemna zieleń – dobry), do ciemnej czerwniki – litera F (zły). W praktyce ulepszeniu uległo rozróżnianie zdrowotności produktów w zależności od ilości soli oraz cukru w produkcie. Wzięto pod uwagę także zróżnicowanie jakości węglowodanów – szczególnie przetworzonych i nieprzetworzonych produktów. Poprawki dotyczą także olejów (pojawiało się wiele słów krytyki na ten temat). Poprawie ma ulec rozróżnianie słodzonych i niesłodzonych produktów nabiałowych.

Aktualizacja systemu jest w trakcie opracowania i ma pojawić się pod koniec 2022 roku. Szczegóły o projekcie – LINK.

Nutriscore czy Traffic Light?

Według doniesień naukowych Nutriscore najlepiej wpływa na wybory żywieniowe (źródło: Lancet). Francuskie badanie na grupie 300 tysięcy konsumentów uznało program po jego wprowadzeniu w 2017 za sukces (źródło: Food Navigator). To właśnie te wyniki przekonały Belgów do wybrania tego systemu. Nawiasem mówiąc, niestety do tej pory we Francji system został zaadoptowany jedynie przez wąską grupę producentów, co ogranicza jego realny wpływ na wybory żywieniowe.

Alternatywą mógł być chociażby pokrewny system „Traffic Light” stosowany w Wielkiej Brytanii. Pokazuje on „światła” w zależności od poszczególnych składników – tłuszczy, tłuszczy nasyconych, cukrów, soli. Szczegóły o Traffic Lights na stronie: British Nutrition Foundation.

Badania skuteczności Nutriscore

Istnieje pokaźna lista badań na temat skuteczności systemu Nutriscore. Badano między innymi to, czy stosowanie go może redukować chęć poczucie „zdrowotności” produktów z dużą zawartością cukru. Artykuł opublikowany w 2022 roku w PLOS ONE [1] potwierdził, że mechanizm ten jest skuteczny. Może stanowić alternatywę dla innych narzędzi, takich jak podatek cukrowy czy kampanie społeczne.

Inne badanie wśród osób z chorobami układu krążenia [2] wskazało, że dodanie etykiety pomogło im wybrać mniej kaloryczne, pozbawione nasyconych tłuszczy produkty. Nutriscore w tym badaniu wpłynął więc na zachowania konsumentów.

Kiedy Nutriscore w Polsce?

Może wydać się kuszące pytanie, kiedy w Polsce uda się wprowadzić Nutriscore, Traffic Lights lub inny system żywieniowy. Warto powiedzieć, że również polskie organizacje są mocno podzielone. Wystarczy powiedzieć, że Polskie Towarzystwo Dietetyki otwarcie propaguje ten system. Było nawet inicjatorem kampanii promującej system. Z drugiej strony liczne polskie organizacje producenckie i rolnicze pokazują liczne ryzyka dla rynku i konsumentów, przeciwstawiając się wdrożeniu Nutriscore na szerszą skalę.

Przypisy:

1. Jürkenbeck K, Mehlhose C, Zühlsdorf A (2022) The influence of the Nutri-Score on the perceived healthiness of foods labelled with a nutrition claim of sugar. PLOS ONE 17(8): e0272220. https://doi.org/10.1371/journal.pone.02722
2. Egnell, M., Boutron, I., Péneau, S., Ducrot, P., Touvier, M., Galan, P., … & Julia, C. (2022). Impact of the Nutri-Score front-of-pack nutrition label on purchasing intentions of individuals with chronic diseases: results of a randomised trial. BMJ open, 12(8), e058139.
3. https://www.foodnavigator.com/Article/2023/04/26/romania-prepares-for-nutri-score-ban-a-regrettable-decision-for-some, dostęp: 27.04.2023
4. https://presse.inserm.fr/en/foods-with-low-nutri-scores-associated-with-an-increased-risk-of-cardiovascular-diseases/69028/

• Data pierwotnej publikacji: VIII 2018
• Data ostatniej aktualizacji o stan prawny: 11.09.2024