Rokitnik to roślina, która może kojarzyć się z ziołolecznictwem. Pierwsza wzmianka o prozdrowotnych właściwościach jagód rokitnika pochodzi z XI wieku p.n.e.. Hipokrates polecał tę roślinę do leczenia chorób żołądka. Była też wykorzystywana w celu leczenia ran i oparzeń (Rokitnik Od Starożytności Do Teraz, n.d.).
Rokitnik aktualnie cieszy się dużym zainteresowaniem ze względu na bogactwo aktywnych składników odżywczych. Wśród nich są witaminy, karotenoidy, kwasy tłuszczowe, fitosterole i polifenole. Jest on obiecującym dietetycznym źródłem składników odżywczych. Ma on duży potencjał leczniczy i terapeutyczny. Wynika z jego prozdrowotnych właściwości, do których możemy zaliczyć: działanie przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, przeciwhiperlipidemicznie, przeciwzapalne, przeciwwirusowe. Ma także duży potencjał w zastosowaniu dermatologicznym działa ochronnie na wątrobę oraz neuroprotekcyjnie (Z. Wang et al., 2022).
Przepisy na przetwory z rokitnika
Rokitnik jest obecnie szeroko stosowany w żywności jako przeciwutleniacz, środek przeciwdrobnoustrojowy lub inny naturalny dodatek do produktów spożywczych. Wykorzystywanie rokitnika w celu poprawy właściwości sensorycznych i wartości odżywczych produktów jest aktualnie przedmiotem badań producentów. Jego zastosowanie w przemyśle spożywczym jest coraz większe. Wytwarza się z niego m.in. olej z rokitnika, liofilizaty, sok owocowy, wino, herbaty, konserwy owocowe, jogurty i dżemy (Z. Wang et al., 2022). Przetwory z rokitnika można także w prosty sposób przygotować w domu, oto parę propozycji:
Sok z rokitnika
Soki z rokitnika to jeden z popularniejszych produktów z rokitnika. Stosowano je dawniej w diecie indyjskich żołnierzy, gdy pracowali w bardzo niskich temperaturach. Są one bogate przede wszystkim w witaminę C i karoten, które mają działanie przeciwutleniające (Gâtlan, A., 2021). Przygotowanie jest naprawdę proste, wystarczy umyć jagody, zmiksować je za pomocą np. blendera. Po wstępnym zmiksowaniu ze względu na kwaśny smak rokitnika można dodać cukier lub słodzik wedle uznania i zmiksować. Następnie wystarczy odcedzić sok od pulpy, można to zrobić przez sito, tetrę itp. Pulpę trzeba odłożyć na bok, może przydać się do czegoś innego. Świeży sok można wypić od razu, ale można go także poddać pasteryzacji. Wystarczy przelać go do szklanych butelek, pasteryzować go w gorącej wodzie lub w piekarniku (110°C) przez 15 minut. Jednak pasteryzacja może zmniejszyć zawartość składników odżywczych. (Diana, 2021)
Konfitura z rokitnika
Przetwarzanie owoców rokitnika na konfiturę bądź dżem jest skutecznym sposobem na poprawę cech sensorycznych. Zwiększa to też ich wykorzystanie, ze względu na kwaśny smak rokitnika i krótki okres przydatności. Ponadto rokitnik można łączyć z batatami, dynią, marchwią, w celu uzyskania nowatorskiego, zdrowego i pożywnego dżemu. (Z. Wang et al., 2022).
Przygotowanie domowej konfitury także jest proste. Na początku należy usunąć jagody z łodygi i je umyć. Następnie do garnka z wodą należy włożyć jagody i doprowadzić do wrzenia. Warto gotować rokitnik na małym ogniu, aby zachował on jak najwięcej substancji odżywczych. Następnie dodajemy cukier, erytrytol bądź miód, tutaj także wedle uznania. Często w przepisach jest podane: 0,5 kg cukru na 1 kg rokitnika. Należy dokładnie wymieszać słodzik, powstałą konfiturę przetrzeć przez sitko w celu uzyskania jak najlepszej konsystencji (Ivo, 2024).
Olejek z rokitnika
Olej rokitnikowy pozyskiwany jest z nasion i miąższu owoców. Same nasiona rokitnika zawierają około 20% oleju, a więc nadają się idealnie do przerobienia na olej wzmacniający nasz organizm. Ma on szerokie zastosowanie w kosmetykach i produktach do pielęgnacji skóry, ale także w przemyśle spożywczym oraz farmaceutycznym. Olej ten jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, witamy i przeciwutleniacze. Mogą one wpływać pozytywnie na skórę, chronić ją, leczyć, nawilżać i odżywać. (Dubey et al., 2023). Olej z miąższu rokitnika jest bogaty w kwas palmitynowy, jak i karotenoidy, tokoferole i sterole (Dąbrowski et al., 2022).
Taki olejek można przyrządzić samodzielnie w domu. Najprostszym sposobem będzie zrobienie soku z rokitnika, tak jak zostało wyżej opisane, przepuścić sok przez sito i odlać do płaskiego szklanego pojemnika, tak aby pokrywał dno na około 5 cm. Następnie należy odłożyć naczynie w chłodne i ciemne miejsce na cały dzień, po tym czasie sok powinien się rozwarstwić. Olej powinien wypłynąć na powierzchnię, wystarczy go delikatnie zebrać i przelać do ciemnego słoika. (Woźniak, 2024). Ważne, aby tak przygotowany olej przechowywać w lodówce, nie dłużej niż 6 miesięcy. Jest to zdecydowanie najprostsza metoda przygotowywania oleju z rokitnika, jednak jedną z droższych, ponieważ z 1 kg owoców zazwyczaj możemy uzyskać jedynie 50 ml oleju. (Jak Zrobić Olej Z Rokitnika, n.d.).
Jest także inny bardziej czasochłonny sposób, jednak możemy uzyskać więcej oleju. Jagody (około 0,5 kg) należy wysuszyć w piekarniku, pilnując, aby nie doprowadzić do spalenia owoców. Tak przygotowane suszone owoce należy zmielić np. za pomocą młynka do kawy i przesypać do słoika. Powstały proszek należy zalać podgrzaną oliwą lub olejem w proporcji 2:3. Szczelnie zamknięty słoik należy odłożyć w ciemne miejsce na tydzień. Po 7 dniach wystarczy przecedzić olej przez gazę, należy to wykonać nawet kilkukrotnie, aby uzyskać jak najlepsze właściwości (Woźniak, 2024).
Oleosom z rokitnika
Oleosom ma postać pulpy, jest otrzymywany z miąższu owoców rokitnika. Ten produkt jest bogaty w tokoferole (witaminę E), sterole (beta-sitosterol), karotenoidy (beta-karoten) i kwasy omega 7 (Avangardo, 2021). Oleosom to rodzaj liposomów naturalnie występujących w naszym organizmie. Komórki oleosomu w organizmie są stopniowo i powoli rozkładane przez enzymy trawienne, dzięki czemu substancje bioaktywne mogą być całkowicie przyswojone (Avangardo, 2021). Oleosomy rokitnika można w prosty sposób oddzielić od soku poprzez odwirowanie. Zawierają on także kwas palmitynowy, który sprzyja korzystnym efektom immunologiczno-metabolicznym w tkance tłuszczowej (Dąbrowski et al., 2022).
Wykorzystanie przetworów z rokitnika w diecie
Rokitnik jest uniwersalną rośliną. Jego owoce możemy stosować do dań słodkich, wytrawnych i pikantnych jako dodatek lub środek aromatyzujący (Dubey et al., 2023). Jagody tej rośliny można jeść na surowo. Ze względu na ich kwasotę, częściej dodaje się je do dań bądź przyrządza przetwory. Rokitnik jest znacznie częściej wykorzystywany do celów leczniczych niż w żywności, jednak ze względu na jego właściwości prozdrowotne warto go włączyć do swojej diety. Przetwory z rokitnika można kupić w sklepie bądź przygotować w domu. (Stuart, 2013). Sok z rokitnika możemy dodać np. do smoothie owocowo-warzywnych, dżemów oraz do owsianki i naleśników. Suszone bądź liofilizowane owoce tej rośliny mogą być ciekawym dodatkiem do sałatek lub domowej granoli. Rokitnik może także stworzyć idealne połączenie z mięsem. Możemy przygotować prosty sos, który może składać się np. z obranych ze skórki owoców rokitnika, syropu klonowego, octu winnego, szalotki i bulionu mięsnego (Winiary, n.d.). Jest to owoc bardzo uniwersalny. Warto eksperymentować z nim w kuchni i szukać idealnego rozwiązania wykorzystania rokitnika w swojej diecie.
Oprócz owoców rokitnika także liście są jadalne i zwierają związki bioaktywne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i neuroprotekcyjnym. Można wykorzystać świeże bądź suszone liście do przygotowania np. herbat ziołowych. (Dubey et al., 2023)
Rola dietetyka w promowaniu rokitnika
Rokitnik jest wyjątkową rośliną o wszechstronnych właściwościach. Co prawda coraz więcej osób włącza go do swojej diety w celu zapobiegania i leczenia chorób dietozależnych, jednak nie każdy wie co to za roślina oraz jakie ma właściwości. Dlatego oprócz wdrażania do diety pacjenta warto także dostarczać podstawową dawkę wiedzy na temat tej rośliny (Gâtlan & Gutt, 2021).
Bezpieczne stosowanie rokitnika
Rokitnik jest bardzo korzystny dla zdrowia, urody i wzbogacenia pożywienia. Jednak ,jak każdy inny naturalny produkt, u niektórych osób może wywoływać reakcje alergiczne. Dlatego ważne jest stopniowe wprowadzanie tej roślinny do diety i obserwowanie swojego ciała pod kątem wysypki, swędzenia, obrzęku, pokrzywek. W przypadku reakcji alergicznej na rokitnik może także wystąpić trudność z oddychaniem i wstrząs anafilaktyczny.
Może on także zakłócać krzepnięcie krwi i potęgować ryzyko krwawienia i siniaków. Z tego powodu nie powinno się go stosować przed planowanymi operacjami ani podczas stosowania leków rozrzedzających krew. Ze względu na obecność karotenoidów w jego jagodach, stosowanie rokitnika może zmienić kolor moczu na ciemnożółty lub pomarańczowy. Nie jest to szkodliwe, dopóki nie występują przy tym dodatkowe objawy. Z tego względu istotne jest, aby wdrażać rokitnik stopniowo do diety, stosować go z ostrożnością, a w niektórych przypadkach pod okiem lekarza (Dubey et al., 2023).
Podsumowanie
Rokitnik jest źródłem witamin, zawiera w szczególności dużo witaminy C oraz innych związków bioaktywnych. Wykazuje prozdrowotny wpływ na zdrowie i może być skuteczny w prewencji chorób cywilizacyjnych. Biorąc pod uwagę wszystkie te kwestie, jest to roślina warta uwagi i włączenia do diety. Jest on bardzo uniwersalnym składnikiem. Owoce rokitnika nadają się do dań mięsnych, sałatek, różnego rodzaju deserów itp.. Warto eksperymentować z rokitnikiem w kuchni. Jest to fascynująca roślina, która warta jest wykorzystywania w codziennym jadłospisie.
Bibliografia:
- Stuart, A. (2013, February 10). Sea buckthorn. WebMD. https://www.webmd.com/vitamins-and-supplements/sea-buckthorn-uses-and-risks
- Wang, Z., Zhao, F., Wei, P., Chai, X., Hou, G., & Meng, Q. (2022). Phytochemistry, health benefits, and food applications of sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.): A comprehensive review. Frontiers in Nutrition, 9. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.1036295
- Dubey, R. K., Shukla, S., Shukla, V., & Singh, S. K. (2023). Sea buckthorn: A Potential Dietary supplement with multifaceted therapeutic activities. Intelligent Pharmacy. https://doi.org/10.1016/j.ipha.2023.12.003
- Gâtlan, A., & Gutt, G. (2021). Sea buckthorn in plant based diets. An analytical approach of sea buckthorn fruits composition: nutritional value, applications, and health benefits. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(17), 8986. https://doi.org/10.3390/ijerph18178986
- Diana. (2021, September 7). Sea buckthorn juice. Little Sunny Kitchen. https://littlesunnykitchen.com/sea-buckthorn-juice/
- Rokitnik od starożytności do teraz. (n.d.-b). https://aramnatura.sklep.pl/pl/n/5
- Ivo. (2024, January 13). Sea Buckthorn jam recipe. Let’s Go Tomato. https://letsgotomato.com/sea-buckthorn-jam-recipe/
- Avangardo. (2021, September 16). Oleosom z rokitnika | Szarłat. Szarłat. https://szarlat.com.pl/produkty/rokitnik/oleosom-z-rokitnika/
- Woźniak, J. (2024, January 26). Olej z rokitnika – jak stosować? https://www.medme.pl/artykuly/olej-z-rokitnika-jak-stosowac,98887.html
- Winiary. (n.d.). Rokitnik – czym jest i co z niego stworzyć? WINIARY. https://www.winiary.pl/porady/rokitnik-przepisy-i-przetwory/
- Xu, Y., Kaur, M., Dhillon, R. S., Tappia, P. S., & Dhalla, N. S. (2011). Health benefits of sea buckthorn for the prevention of cardiovascular diseases. Journal of Functional Foods, 3(1), 2–12. https://doi.org/10.1016/j.jff.2011.01.001
- Dąbrowski, G., Czaplicki, S., Szustak, M., Cichońska, E., Gendaszewska‐Darmach, E., & Konopka, I. (2022). Composition of flesh lipids and oleosome yield optimization of selected sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) cultivars grown in Poland. Food Chemistry, 369, 130921. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2021.130921
- Jak zrobić olej z rokitnika. (n.d.). https://pl.food-and-recipes.com/publication/25841/
