Rumianek pospolity (łac. Matricaria chamomila L.) należy do rodziny astrowatych i jest rośliną jednoroczną [1]. Surowiec stanowią kwiaty rumianku złożone ze świeżych lub wysuszonych koszyczków [1] i [2]. Występuje na terenie Europy, Azji, Ameryki Północnej i Australii, a w Polsce zazwyczaj rośnie na łąkach i postrzegany jest jako chwast [1]. Rumianek jest znany ze swojego działania uspokajającego oraz regulującego zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jednak może być również świetnym remedium na bóle miesiączkowe [3].
Czy naukowcy stwierdzili skuteczność rumianku w łagodzeniu bólu miesiączkowego?
Zdecydowanie tak! Już w 2010 roku badacze z Toyserkan Azad University w zachodnim Iranie zrealizowali półeksperymentalne badanie na grupie 80 studentek. Jego celem było zbadanie wpływu stosowania herbaty rumiankowej na bolesne miesiączkowanie. Studentki zostały losowo podzielone na dwie grupy – jedna grupa otrzymywała napar rumiankowy, natomiast druga grupa była grupą kontrolną i nie przyjmowała niczego. Zaobserwowano, że w grupie studentek stosujących napar z rumianku, po pierwszym miesiącu badania, wystąpiła statystycznie istotna różnica w doświadczaniu bólu menstruacyjnego, niepokoju i lęku w porównaniu z grupą kontrolną, nieprzyjmującą herbaty rumiankowej. Po trzech miesiącach różnica w redukcji występowania powyższych dolegliwości była jeszcze większa. Udowodniono, że napar z rumianku jest skuteczną metodą łagodzenia bólu menstruacyjnego i wynikających z niego problemów psychospołecznych [4].
Z kolei 2 lata później, uczeni Kurdyjskiego Uniwersytetu Medycznego przeprowadzili wśród studentek podwójnie zaślepioną, randomizowaną próbę kontrolowaną, w celu porównania skuteczności krwawnika pospolitego (łac. Achillea millefolium) i rumianku lekarskiego w leczeniu bólu menstruacyjnego. Badanie obejmowało 50 studentek mieszkających w akademiku. Studentki zostały losowo podzielone na dwie grupy – osoby z grupy A przyjmowały kapsułki 250 mg rumianku, a osobom z grupy B podawano kapsułki hydroalkoholowe (zawierające ekstrakt wodno-alkoholowy) 150 mg krwawnika. Zauważono, że średnie nasilenie bólu w pierwszym cyklu miesiączkowym w trakcie leczenia w przypadku obu grup istotnie się zmniejszyło. Odnotowano również, że średnie nasilenie bólu było niższe w grupie B, jednak różnica ta nie była znacząca. Stwierdzono, że obie kapsułki z krwawnikiem i rumiankiem zmniejszają nasilenie bólu, ale kapsułka z krwawnika, ze swoim długotrwałym działaniem uspokajającym, okazała się bardziej pomocna w zmniejszaniu nasilenia bólu menstruacyjnego [5].
Następnie w 2020 roku naukowcy z Arak University of Medical Sciences przeprowadzili randomizowane badanie kliniczne, w którym wzięło udział 200 studentek. Celem badania było porównanie skuteczności działania rumianku z wpływem kwasu mefenamowego na pierwotne bolesne miesiączkowanie. Studentki zostały losowo przydzielone do dwóch grup – grupa A przyjmowała 250 mg kwasu mefenamowego w postaci kapsułek, a grupa B przyjmowała saszetkę z 5000 mg rumianku z miodem (dodatek miodu stosowany był jako środek smakowy). Wyniki testu Friedmana wykazały istotne zmniejszenie nasilenia bólu zarówno po jednym, jak i po dwóch miesiącach od leczenia w grupie A i w grupie B. Stwierdzono, że silny ból w ciągu dwóch miesięcy po interwencji wystąpił u 6,3% studentek zarówno z grupy A, jak i u studentek z grupy B, co dowodzi, że rumianek jest równie skuteczny w łagodzeniu nasilenia bólu miesiączkowego, jak kwas mefenamowy [6].
Jak dawkować rumianek, aby rzeczywiście pomagał łagodzić bóle menstruacyjne?
Stosując kapsułki z rumiankiem, warto zwrócić uwagę, aby zawierały 250 mg rumianku. Należy przyjmować je co 8 godzin przez pierwsze trzy dni miesiączki, w dwóch kolejnych cyklach. [5]
Według badaczy, 1 ml olejku rumiankowego stosowany miejscowo znacznie zmniejsza nasilenie bólu podczas miesiączki. Wystarczy przez 10 minut masować olejkiem okolice nadłonowe (obszar podbrzusza), a następnie postawić na skórze bańkę. Należy powtarzać powyższą czynność przez trzy kolejne cykle, gdy pojawi się ból [9].
Wreszcie — coś, co większość z nas zapewne ma w swojej kuchni – herbata rumiankowa! Naukowcy twierdzą, że wystarczą 2 filiżanki naparu rumiankowego dziennie, przyjmowanego na tydzień przed krwawieniem menstruacyjnym oraz dodatkowo w trakcie pierwszych pięciu dni cyklu miesiączkowego przez okres trzech miesięcy. [4]
Inni badacze dowiedli, że jeśli stosujemy suszone kwiaty rumianku, to pomocna może okazać się saszetka z 5000 mg rumianku z miodem, przyjmowana przez dwa dni przed wystąpieniem krwawienia do pierwszych trzech dni menstruacji, trzy razy dziennie, w dwóch kolejnych cyklach.
Zawartość saszetki gotujemy w szklance wody przez trzy minuty, filtrujemy, dodajemy łyżkę miodu, a następnie spożywamy. [6]
Które substancje odpowiadają za dobroczynne działanie rumianku?
W skład olejku eterycznego rumianku wchodzą takie związki jak: chamazen, alfa-bisabolol, farnezen, mircen i kadinen [1].
Oprócz olejku eterycznego, rumianek posiada też spiroeter, flawonoidy (pochodne apigeniny, luteoliny, kwercetyny), kumaryny i związki śluzowe [1].
Spiroeter, flawonoidy oraz kumaryny zawarte w rumianku wykazują właściwości przeciwskurczowe, dzięki czemu zmniejszają natężenie skurczów, złuszczających warstwy powierzchniowe błony śluzowej macicy podczas krwawienia [8].
Ekstrakt z rumianku hamuje ekspresję genów kodujących cyklooksygenazę i lipooksygenazę; w ten sposób zatrzymując produkcję prostaglandyn i leukotrienów, będących przyczyną bolesnego miesiączkowania [8].
Formy preparatów rumianku
Rumianek może być stosowany np. w formie herbatki. Klasyczny napar z rumianku przygotowuje się z 3 gramów kwiatów rumianku, zalanych 150 mililitrami wrzątku. Herbatka powinna być parzona przez około 5-10 minut. [7]
Nalewki z rumianku sporządza się z suszonych kwiatów rumianku zanurzonych w mieszance alkoholu etylowego i wody w proporcji 1:5. Mogą służyć np. do płukania gardła. [7]
Rumianek występuje również w formie wyciągu, czyli ekstraktu alkoholowego. Aby go uzyskać, suszone kwiaty rumianku należy dodać do mieszanki wykonanej z etanolu i wody w proporcji 1:1. Powstały płyn powinno się odparować do powstania skoncentrowanej, lepkiej cieczy. Rumianek w takiej postaci dodawany jest do żeli, maści lub kremów. Suche wyciągi stosowane są do produkcji tabletek, kapsułek oraz pigułek rumiankowych. [7]
W procesie tworzenia olejku eterycznego z rumianku wykorzystuje się destylację parą wodną lub metodę hydrodestylacji. Kwiaty rumianku poddaje się działaniu wysokiego ciśnienia, temperatury oraz pary wodnej. Gotowy produkt stosuje się np. do aromaterapii, przy użyciu specjalnego dyfuzora. Można też po prostu skropić olejkiem kawałek materiału np. ściereczkę, ręcznik lub pościel, albo dodać kilka kropli do naczynia z gorącą wodą i powoli wdychać. Innym zastosowaniem produktu jest masaż skóry połączeniem niewielkiej ilości olejku z rumianku z olejem bazowym np. oliwą z oliwek lub olejem słonecznikowym. Innym pomysłem na zastosowanie olejku rumiankowego jest dodanie go do kąpieli. [7]
Podsumowanie i wnioski
W dzisiejszych czasach wiele kobiet zamieszkujących kraje zachodnie prowadzi intensywny tryb życia, przez co częściej sięga po leki przeciwbólowe, dające natychmiastową ulgę niż po naturalne, nieinwazyjne metody leczenia bólu. Leki przeciwbólowe należące do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych są z reguły tanie i łatwo dostępne. Odgrywają one znaczącą rolę w tłumieniu stanu zapalnego i obniżaniu poziomu prostaglandyn, jednak mogą nieść za sobą powikłania ze strony układu pokarmowego, będące zagrożeniem dla zdrowia.
Obecnie obserwuje się również wzrost popularności diety typu zachodniego, obfitującej w czerwone mięso, słodycze, produkty bogato tłuszczowe oraz żywność wysoko przetworzoną typu „fast food”, a ubogiej w witaminy, składniki mineralne i błonnik. Taki sposób żywienia może indukować stan zapalny w organizmie, tym samym zwiększając ryzyko nasilenia bólu menstruacyjnego.
W krajach wschodnich, w codziennej diecie występuje przewaga produktów roślinnych, niskotłuszczowych i pełnoziarnistych oraz małe spożycie cukru. Badania prowadzone w tych rejonach świata wykazują pozytywny wpływ stosowania m.in. rumianku w leczeniu bolesnego miesiączkowania, bez występowania działań niepożądanych.
Przeprowadzone liczne badania naukowe dowodzą, że popularne, łatwo dostępne i niedrogie produkty pochodzenia naturalnego np. rumianek, stosowane w odpowiedniej dawce przez określony czas mogą być równie skuteczne lub skuteczniejsze w leczeniu bólu menstruacyjnego niż syntetyczne leki przeciwbólowe.
Bibliografia:
- Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., (2007). Fitotrapia i leki roślinne. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- Grys A., Kania M., Baraniak J., (2014). Rumianek – pospolita roślina zielarska o różnorodnych właściwościach biologicznych i leczniczych. Postępy Fitoterapii 2.
- https://www.spandidos-publications.com/mmr/3/6/895
- Jenabi E., Ebrahimzadeh, S., (2010). Chamomile Tea for Relief of Primary Dysmenorrhea. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility.
- https://doi.org/10.9734/jpri/2018/v25i330101
- https://doi.org/10.2174/18749445-v15-e2205190
- https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=YNPhAwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=different+formulations+chamomile+preparations&ots=LSBxkFcDX7&sig=off1pCFmXfpBiH16ZXgH7FDLtPk&redir_esc=y#v=onepage&q=different formulations chamomile preparations&f=false
- https://doi.org/10.30476/ijcbnm.2021.87219.1417
- https://jtim.tums.ac.ir/index.php/jtim/article/view/870
