Surowce roślinne wspomagające odchudzanie – czy są skuteczne?

Nadwaga i otyłość stanowią poważny problem we współczesnym świecie. Sprawdzoną drogą do utraty nadmiernej masy ciała jest zbilansowana dieta z deficytem kalorycznym, dostosowanym do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz regularna aktywność fizyczna. Osoby które chcą szybciej stracić zbędne kilogramy lub są niechętne do zmiany stylu życia, często szukają łatwiejszej drogi do osiągnięcia celu, sięgając po preparaty wspomagające odchudzanie [1,2].

Roślinne preparaty na odchudzanie mają różną formę. Mogą to być proszki, płyny, herbaty w torebkach, herbaty liściaste, tabletki lub kapsułki. Suplementy mogą zawierać tylko jeden surowiec (są to tzw. monopreparaty) lub mieszanki ziołowe. Warto zwrócić uwagę, że suplementy diety to środki, które mogą wywoływać efekt fizjologiczny, natomiast nie mogą wykazywać właściwości leczniczych [2,3].

Surowce roślinne i suplementy wspomagające redukcję masy ciała

Obecnie w Polsce rynek suplementów diety dynamicznie się rozwija. Jedną z jego gałęzi są właśnie preparaty odchudzające [3, 4].

W internecie możemy znaleźć liczne surowce roślinne oraz suplementy, które mają pomóc w redukcji masy ciała. Do najpopularniejszych należą [5-10]:

• Garcinia cambogia
• Babka śródziemnomorska
• Guarana
• Ekstrakty z zielonej herbaty (jeden z najczęściej wybieranych suplementów wśród Polaków)
• Młody jęczmień
• Senes
• Morwa biała
• Zielona kawa

O wyborze konkretnego preparatu konsumenci decydują najczęściej na podstawie wiadomości znalezionych w internecie oraz opinii znajomych czy rodziny [2].

Aby ocenić skuteczność surowca warto sprawdzić natomiast literaturę naukową. W niniejszym artykule skupiono się na analizie efektywności i ewentualnych zagrożeniach związanych ze stosowaniem wybranych trzech surowców roślinnych: zielonej herbaty, zielonej kawy oraz Garcinia cambogia.

Zielona herbata

Zielona herbata to niefermentowane liście herbaty chińskiej (łac. Camellia sinensis). Surowiec jest znany ze względu na swoją aktywność przeciwutleniającą. Wykazuje również szereg innych właściwości, które mogłyby mieć korzystny wpływ na odchudzanie. Część badań sugeruje, że zwiększa ona wydatek energetyczny, ogranicza absorpcję składników odżywczych, modyfikuje metabolizm tłuszczów oraz hamuje apetyt, jednak działanie to nie zawsze idzie w parze z redukcją masy ciała [11].

Katechiny i kofeina zawarte w zielonej herbacie mogą mieć także efekt termogeniczny (czyli mogą podnosić temperaturę ciała, czemu towarzyszy wzrost spalania kalorii). Podobne działanie przypisywane jest piperynie zawartej w pieprzu [12].

Baladia i wsp. przeprowadzili metaanalizę, mającą na celu sprawdzenie wpływu zielonej herbaty w formie naparu lub ekstraktu na utratę masy ciała, zmianę obwodów (talii, bioder) i zmianę składu ciała. Na podstawie analizy danych pięciu badań naukowych z udziałem ludzi wykazano, że zielona herbata nie miała istotnego wpływu na redukcję masy ciała czy zmniejszenie obwodu talii i bioder. Odnotowano jedynie, że suplementacja surowca sprzyjała redukcji procentowego udziału tkanki tłuszczowej w organizmie (jednak w tak niewielkim stopniu, że działanie określono jako nieistotne z klinicznego punktu widzenia) [12].

Zielona kawa – bogate źródło prozdrowotnego kwasu chlorogenowego

Główna substancja czynna zawarta w ziarnach kawy to kwas chlorogenowy. Podczas palenia kawy następują znaczne straty tego związku, dlatego jego najlepszym źródłem są zielone (niepalone) ziarna kawy. Kwas chlorogenowy jest substancją o popartym badaniami, wielokierunkowym działaniu prozdrowotnym: działa przeciwcukrzycowo, a także wpływa na wszystkie składowe zespołu metabolicznego: ciśnienie krwi, stężenia cholesterolu we krwi, nadmierną masę ciała i insulinooporność [13].

Vinson i wsp. przeprowadzili badanie, w którym sprawdzono wpływ ekstraktu z ziaren zielonej kawy na utratę masy ciała, procentowy udział tkanki tłuszczowej w organizmie i ciśnienie krwi u osób z nadwagą. Wykazano, że po suplementacji ekstraktem z zielonej kawy (6 tygodni w niskiej dawce i 6 tygodni w wysokiej) masa ciała oraz BMI badanych osób zmniejszyły się po około 10 %. Znacznej redukcji uległa też ilość tkanki tłuszczowej w organizmie (aż o 15%) [14].

Podobne badanie zostało przeprowadzone przez Roshan i wsp., jednak tym razem z udziałem osób ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym. Przez 8 tygodni osoby badane stosowały zbilansowaną dietę, a 2 razy w tygodniu przyjmowały po 400 mg ekstraktu z ziaren zielonej kawy (o wysokiej zawartości kwasu chlorogenowego). Suplementacja poprawiła parametry metaboliczne u pacjentów: stężenie glukozy na czczo oraz wartości ciśnienia tętniczego. Zaobserwowano także dwukrotnie większą redukcję masy ciała u osób suplementujących ekstrakt, w porównaniu z grupą badaną (ale wynik był na granicy istotności statystycznej). [13]

Garcinia cambogia

Kolejnym popularnym surowcem roślinnym wchodzącym w skład suplementów odchudzających jest indyjska roślina przyprawowa – Garcinia cambogia. Owoce G. cambogia są źródłem HCA, czyli kwasu hydroksycytrynowego, który hamuje apetyt, modyfikuje metabolizm kwasów tłuszczowych i przyspiesza przemianę materii [4, 15].

Badania dotyczące skuteczności surowca są niejednoznaczne. Część autorów donosi o pozytywnym wpływie owoców lub ekstraktów G. cambogia na masę ciała, zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie, glikemię oraz stężenie cholesterolu i trójglicerydów. W literaturze naukowej możemy znaleźć także szereg badań, które nie potwierdzają skuteczności surowca w redukcji masy ciała. Ponad to nie została ustalona dawka która byłaby jednocześnie skuteczna i bezpieczna [15].

Badania kliniczne często są krótkotrwałe i sprawdzają wpływ na organizm jedynie niskich dawek surowca. Uniemożliwia to wyciągnięcie wniosków dotyczących długotrwałego stosowania preparatów zawierających ekstrakty z Garcinia cambogia. W literaturze można także znaleźć opisy przypadków klinicznych, kiedy to na skutek zażywania preparatów z G. cambogia odnotowano poważne uszkodzenie wątroby [16].

Czy warto wspomagać redukcję masy ciała surowcami roślinnymi?

Często badania naukowe dotyczące skuteczności surowców roślinnych mających wpływ na odchudzanie są niewystarczające lub niejednoznaczne. Produkty takie jak zielona herbata, czy zielona kawa z pewnością mogą wzbogacić naszą dietę o antyoksydanty czy inne substancje o działaniu biologicznym. Warto jednak pamiętać, że u osób które zażywają leki na stałe istnieje zwiększone ryzyko interakcji między suplementami diety a lekami [16].

Podstawową strategią w redukcji masy ciała powinna być zbilansowana dieta i regularne ćwiczenia. Surowce roślinne mogą jedynie wspomóc proces odchudzania. Przed zastosowaniem ziół czy suplementów diety, aby uniknąć wystąpienia interakcji lub efektów ubocznych, warto zasięgnąć rady lekarza czy farmaceuty.

Piśmiennictwo:

1. Grzymisławski M. (2019). Dietetyka kliniczna. Warszawa: PZWL.
2. Bańkowska, P., Bryndal I. (2017). „Zioła odchudzające” w walce z otyłością charakterystyka substancji aktywnych wspomagających odchudzanie oraz badanie ankietowe na temat stosowania preparatów ziołowych. Prace naukowe uniwersytetu ekonomicznego we Wrocławiu, 494, 9-19.
3. Marciniak-Łukasiak, K., Żbikowska, A., Kowalska, M., Gocał-Rosińska, M. (2013). Rynek suplementów diety wspomagających odchudzanie. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 2, 57—60.
4. Kudelska W (2009). Wybrane substancje chemiczne stosowane w preparatach odchudzających. PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 13, 9-15.
5. https://zywienie.abczdrowie.pl/ziolowe-tabletki-na-odchudzanie (dostęp 30.07.2020)
6. https://aptekapomocna24.pl/pol_m_Apteka_Odchudzanie-oczyszczanie_Ziola-na-odchudzanie-279.html (dostęp 30.07.2020)
7. https://www.ofeminin.pl/fitness-i-zdrowie/mlody-zielony-jeczmien-wlasciwosci-odchudzanie-jak-stosowac-skutki-uboczne-w-proszku/171xqmw (dostęp 30.07.2020)
8. https://zywienie.abczdrowie.pl/zielona-herbata-a-odchudzanie (dostęp 30.07.2020)
9. http://www.suzylife.pl/morwa-biala/ (dostęp 30.07.2020)
10. https://10kg.pl/zielona-kawa/ (dostęp 30.07.2020)
11. Rains, T.M., Agarwal, S., & Maki K.C. (2011). Antiobesity effects of green tea catechins: a mechanistic review. The Journal of Nutritional Biochemistry, 22,(1), 1-7.
12. Baladia, E., Basulto, J., Manera, M, Martinez, R. & Calbet D. (2014). Effect of green tea or green tea extract consumption on body weight and body composition; systematic review and meta-analysis. Nutricion Hospitalaria, 29(3):479-490.
13. Roshan, H., Nikpayam, O., Sedaghat, M. & Sohrab, G. (2018). Effects of green coffee extract supplementation on anthropometric indices, glycaemic control, blood pressure, lipid profile, insulin resistance andappetite in patients with the metabolic syndrome: a randomised clinical trial. Br J Nutr, 119(3):250-258.
14. Vinson, J.A., Burnham, B.R. & Nagendran M.V (2012). Randomized, double-blind, placebo-controlled, linear dose, crossover study to evaluate the efficacy and safety of a green coffee bean extract in overweight subjects. Diabetes Metab Syndr Obes, 5: 21–27.
15. Fassina, P., Adami, F.S., Zani, V.T., Machado, I.C.K.,Garavaglia, J., Grave, M.T.Q., Ramos, R. & Bosco S.M.D (2015). The effect of Garcinia Cambogia as coadjuvant in the weight loss process. Nutr Hosp, 32(6):2400-2408.
16. Crescioli, G., Lombardi, N., Bettiol, A., Marconi, E., Risaliti, F., Bertoni, M., Ippolito, F.M., Maggini, V., Gallo E., Firenzuoli, F. & Vannacci, A. (2018). Acute liver injury following Garcinia cambogia weight‑loss supplementation: case series and literature review. Intern Emerg Med, 13(6):857-872.