Tłuszcze MCT. Czym są trójglicerydy średniołańcuchowe?

Tłuszcze są jednym z podstawowych składników naszej diety. Są niezbędne do produkcji błon komórkowych i przyswajania niektórych witamin. Wpływają także na prawidłowe działanie układu nerwowego. Często kojarzą nam się źle — z tyciem, chorobami układu krążenia, nadwagą. Okazuje się jednak, że mogą oferować nam wiele dla zdrowia. Ten artykuł jest dla Ciebie, jeśli chcesz się dowiedzieć:

• jak dzięki jedzeniu tłuszczów schudnąć?
• jak przyspieszyć przemianę materii?
• jak poprawić swoje wyniki badań?

Czym są tłuszcze MCT?

Jeśli śledzisz na bieżąco nowinki ze świata zdrowego odżywiania, określenie „tłuszcze MCT” może brzmieć dla ciebie znajomo. To skrót od angielskiej nazwy medium-chaintriglycerides — czyli trójglicerydy średniołańcuchowe. Opisuje grupę kwasów tłuszczowych o podobnej budowie i właściwościach. Ich strukturę można porównać do łańcucha, którego oczka są ze sobą połączone różnego rodzaju wiązaniami. Oczka to atomy węgla — od ich ilości, czyli długości łańcucha zależą właściwości chemiczne związku.

I tak na przykład kwas tłuszczowy posiadający 16 atomów węgla w swojej strukturze będziemy opisywać jako C16.

Tłuszcze MCT mają od 8 do 10 atomów węgla. Czasami zalicza się do nich także kwas laurynowy, który ma ich dwanaście. Różni się on jednak od innych związków z tej grupy. Właściwościami zbliżony jest do długołańcuchowych kwasów tłuszczowych. W efekcie nie tylko trawi się inaczej, ale także nie posiada tylu korzystnych cech co MCT. Ale do tego jeszcze wrócimy.

Co wyróżnia tłuszcze MCT?

Zacznijmy od analizy procesu trawienia tłuszczów. Związki lipidowe, potocznie zwane po prostu tłuszczami, mogą być metabolizowane w różny sposób.

Pierwszy etap trawienia lipidów odbywa się w żołądku. Tam część związków ulega wstępnemu rozkładowi. Uczestniczy w tym enzym — lipaza żołądkowa. Co istotne, aby mogła ona zadziałać, lipidy muszą być w formie zemulgowanej. Oznacza to, że tłuszcze rozbite są na bardzo drobne kropelki. Naturalnie taka sytuacja ma miejsce na przykład w żółtkach jajek.

Inne tłuszcze trawione są dopiero w jelicie cienkim. Tam żółć produkowana w wątrobie działa jak emulgator. Dzięki niej kolejny enzym — lipaza trzustkowa — może skutecznie strawić związki tłuszczowe. Nazwa enzymu pochodzi od miejsca jego produkcji.

Większość kwasów tłuszczowych transportowanych jest w postaci chylomikronów — kompleksów tłuszczowo-białkowych. Okazuje się jednak, że tłuszcze MCT relatywnie dobrze rozpuszczają się w wodzie. Dzięki temu ich trawienie nie wymaga obecności żółci i lipazy.

Mogą bezpośrednio wchłaniać się do krwiobiegu. W efekcie ich trawienie jest szybsze. Sam proces podnosi przemianę materii, sprzyjając redukcji masy ciała.

A co z olejem kokosowym?

Kilka lat temu obserwowaliśmy wielki boom na olej kokosowy. Lista jego korzyści miała nie mieć końca, a sam produkt był niemal synonimem określenia superfood. Polecano go również z uwagi na wysoką zawartość MCT i wynikające z tego właściwości zdrowotne.

Zwróćmy uwagę jednak na jego skład i procentową zawartość poszczególnych kwasów tłuszczowych. Prawie połowę wszystkich kwasów tłuszczowych w oleju kokosowym stanowi kwas laurynowy. Jak wcześniej wspomnieliśmy, różni się on znacząco od innych kwasów MCT. Musimy też pamiętać, że olej kokosowy pod wieloma względami zachowuje się jak klasyczne źródło tłuszczów nasyconych. [1]

Stosowany w nadmiarze może podnosić poziom frakcji LDL, czyli złego „cholesterolu” [2]. Jeśli zależy nam na zdrowotnych właściwościach tłuszczów MCT, to olej kokosowy nie jest najlepszym wyborem.

Właściwości prozdrowotne tłuszczy MCT

Tłuszcz na… odchudzanie?

Badania wskazują, że tłuszcze MCT mogą mieć wpływ na redukcję masy ciała. Naukowcy wykazali, że zastąpienie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (LCT) tymi średniołańcuchowymi, może zwiększać utratę zbędnych kilogramów. [3] MCT wpływają także na ilość zjadanego pokarmu [4].

W jednym badaniu uczestników podzielono na dwie grupy. Jedna dostawała przed posiłkiem porcję LCT. Druga otrzymywała MCT. Na podstawie ilości spożywanego jedzenia, a także poziomu leptyny — czyli hormonu sytości — wykazano hamujące apetyt właściwości średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych.

Zatem jeśli zależy nam na zrzuceniu nadprogramowej masy ciała — włączenie produktów z MCT może okazać się trafionym pomysłem.

Redukcja stężenia triglicerydów

Kolejną zaletą średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych, jest korzystny wpływ na ilość triglicerydów obecnych w naszym osoczu. [5] Ich podwyższone stężenie zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, a w bardziej drastycznych przypadkach, także raka trzustki.

Wykazano, że 71 gramów kwasów MCT obniża stężenie trójglicerydów o 15 procent. Z kolei podanie takiej samej ilości oleju rzepakowego podwyższa je o 47 procent. Trwają badania nad ustaleniem długotrwałego wpływu MCT na triglicerydy.

Działanie przeciwzapalne

Okazuje się, że kwasy tłuszczowe MCT mogą także wspierać naszą odporność. Cytokiny — białka będące częścią układu immunologicznego — odpowiadają między innymi za reakcje zapalne. Możemy wyróżnić zarówno cytokiny przeciwzapalne, jak i te, które stan zapalny zaostrzają.

Badania wykazały, że spożycie MCT pobudza wytwarzanie tych pierwszych, a hamuje drugich. [6] Takie właściwości wykazano przede wszystkim u kwasu kaprylowego (C8) i kaprynowego (C10).

Dieta ketogeniczna a tłuszcze MCT

Przy okazji każdej dyskusji o tłuszczach, prędzej czy później pojawi się temat diety ketogenicznej. Jest to specyficzny sposób odżywiania, w którym głównym źródłem energii są tłuszcze. Towarzyszy temu maksymalna redukcja spożywanych węglowodanów — nawet do kilkudziesięciu gramów dziennie.

Ideą stojącą za tym modelem odżywiania ma być pobudzenie produkcji ciał ketonowych. Działają one jak zastępcze paliwo dla mózgu. Powstają w procesie ketozy, czyli utleniania kwasów tłuszczowych. Dzieje się tak w przypadku niedoboru glukozy. Jest ona podstawowym pokarmem dla naszego mózgu i innych komórek.

Z dietą ketogeniczną wiąże się wiele kontrowersji, zarówno jeśli chodzi o jej skuteczność, jak i w ogóle zasadność stosowania. To, co jest dobrze ugruntowane badaniami naukowymi, to jej wykorzystanie w leczeniu padaczki lekoopornej [7].

Udowodniono, że gdy do takiego modelu żywienia włączymy tłuszcze MCT, efekty będą jeszcze lepsze. Znany jest także przypadek 43-letniego mężczyzny, który po włączeniu do jego regularnej diety tłuszczów MCT zaobserwował spadek liczby ataków epilepsji o 96% [8].

Przyrost masy noworodków

Okazuje się, że tłuszcze MCT mają zastosowanie również w przypadku terapii zbyt wcześnie urodzonych dzieci. Co ciekawe, mają pozytywne działanie nie tylko w przypadku podania doustnego. Naukowcy sprawdzili wpływ masaży z wykorzystaniem tych kwasów tłuszczowych [9].

Noworodki podzielono na 3 grupy. U pierwszej wykonywano masaże z użyciem MCT, u drugiej masaże bez dodatkowych substancji, a trzecia nie była masowana w ogóle. Dzieci z grupy MCT nabierały masy szybciej niż z dwóch pozostałych. 

Podwyższona termogeneza

Termogeneza poposiłkowa to wzrost wytwarzania energii cieplnej po jedzeniu. Dzięki niej rośnie wydatek energetyczny, co może pomóc w redukcji masy ciała. Naukowcy dowiedli, że olej MCT połączony z kapsaicyną (substancja obecna na przykład w ostrej papryce) znacznie podwyższa termogenezę poposiłkową. [10] Porównywano działanie tej mieszanki do kapsaicyny z olejem słonecznikowym. Tutaj również zaobserwowano intensywniejsze wytwarzania ciepła w grupie MCT.

Biegunka u dzieci

Podawanie oleju MCT dzieciom z ostrą biegunką skutkowało szybszym przyrostem masy ciała. Co istotne, nie powodował on odwodnienia, lub nietolerancji tłuszczu [11]. 

Choroby neurodegeneracyjne

🔎 Przegląd badań [12] sugeruje, że suplementacja trójglicerydami średniołańcuchowymi (MCT) może wspierać metabolizm mózgu u osób z chorobą Alzheimera i łagodnym zaburzeniem poznawczym poprzez zwiększenie poziomu ketonów we krwi. Brak jest jednak spójnych dowodów na ogólną skuteczność kliniczną. Z uwagi na różnice w metodologii badań i ryzyko stronniczości, konieczne są dalsze badania przed zaleceniem MCT jako opcjonalnej terapii objawowej dla pacjentów z demencją.

Źródła tłuszczy MCT

Najlepszym źródłem tych kwasów będą specjalnie przygotowane preparaty. Składają się one prawie wyłącznie z kwasu kaprylowego C8 i kaprynowego C10. Najczęściej występują w formie oleju, jednak można też znaleźć suplementy w postaci proszku.

Obie formy mają swoje wady i zalety — oleje mają niemal stuprocentową zawartość MCT. Dla niektórych mogą być mniej przyjemne do spożycia. Proszek natomiast zawiera mniej kwasów MCT. Jednak często dodawany jest do niego na przykład błonnik, który zwiększa poziom sytości.

Podsumowanie

Jedzenie czy suplementacja kwasami MCT niesie ze sobą wiele korzyści. Warto rozważyć włączenie ich w swój jadłospis. Ich unikatowe właściwości mogą zdziałać wiele dobrego dla naszego zdrowia.

Bibliografia:  

1. Eyres, L., Eyres, M. F., Chisholm, A., & Brown, R. C. (2016). Coconut oil consumption and cardiovascular risk factors in humans. Nutrition Reviews, 74(4), 267–280. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuw002
2. Sankararaman, S., & Sferra, T. J. (2018). Are We Going Nuts on Coconut Oil? Current Nutrition Reports, 7(3), 107–115. https://doi.org/10.1007/s13668-018-0230-5
3. Tsuji, H., Kasai, M., Takeuchi, H., Nakamura, M., Okazaki, M., & Kondo, K. (2001). Dietary Medium-Chain Triacylglycerols Suppress Accumulation of Body Fat in a Double-Blind, Controlled Trial in Healthy Men and Women. The Journal of Nutrition, 131(11), 2853–2859. https://doi.org/10.1093/jn/131.11.2853
4. St-Onge, M.-P., Mayrsohn, B., O’Keeffe, M., Kissileff, H. R., Choudhury, A. R., & Laferrère, B. (2014). Impact of medium and long chain triglycerides consumption on appetite and food intake in overweight men. European Journal of Clinical Nutrition, 68(10), 1134–1140. https://doi.org/10.1038/ejcn.2014.145
5. Calabrese C, Myer S, Munson S, Turet P, Birdsall TC. A cross-over study of the effect of a single oral feeding of medium chain triglyceride oil vs. canola oil on post-ingestion plasma triglyceride levels in healthy men. Alternative Medicine Review : a Journal of Clinical Therapeutic. 1999 Feb;4(1):23-28. PMID: 9988780.
6. Yu, Go & Kim. (2019). Medium Chain Triglyceride (MCT) Oil Affects the Immunophenotype via Reprogramming of Mitochondrial Respiration in Murine Macrophages. Foods, 8(11), 553. https://doi.org/10.3390/foods8110553
7. Liu, Y.-m., & Wang, H.-S. (2013). Medium-chain Triglyceride Ketogenic Diet, An Effective Treatment for Drug-resistant Epilepsy and A Comparison with Other Ketogenic Diets. Biomedical Journal, 36(1), 9. https://doi.org/10.4103/2319-4170.107154
8. Azzam, R., & Azar, N. J. (2013). Marked Seizure Reduction after MCT Supplementation. Case Reports in Neurological Medicine, 2013, 1–2. https://doi.org/10.1155/2013/809151
9. Liao YC, Wan YH, Chen PH, Hsieh LY. Efficacy of medium-chain triglyceride oil massage on growth in preterm infants: a randomized controlled trial: A CONSORT-compliant article. Medicine (Baltimore). 2021 Jul 30;100(30):e26794. doi: 10.1097/MD.0000000000026794. PMID: 34397733; PMCID: PMC8322543.
10. Clegg, M. E., Golsorkhi, M., & Henry, C. J. (2012). Combined medium-chain triglyceride and chilli feeding increases diet-induced thermogenesis in normal-weight humans. European Journal of Nutrition, 52(6), 1579–1585. https://doi.org/10.1007/s00394-012-0463-9
11. Tanchoco CC, Cruz AJ, Rogaccion JM, Casem RS, Rodriguez MP, Orense CL, Hermosura LC. Diet supplemented with MCT oil in the management of childhood diarrhea. Asia Pac J Clin Nutr. 2007;16(2):286-92. PMID: 17468085.
12. Meer N, Fischer T. Medium-Chain Triglycerides (MCTs) for the Symptomatic Treatment of Dementia-Related Diseases: A Systematic Review. J Nutr Metab. 2024 Apr 12;2024:9672969. doi: 10.1155/2024/9672969. PMID: 38715705; PMCID: PMC11074881.

• Data pierwotnej publikacji: 30.01.2022
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 5.11.2024