Wszechobecny fosfor
Mocz cenniejszy od złota
Fosfor został odkryty w 1669 roku przez alchemika Henninga Branda w Hamburgu. Naukowiec poszukując eliksiru życia, przeprowadził eksperyment, w którym pobrał kilka beczek moczu od żołnierzy i po odparowaniu wody i uprażeniu pozostałego osadu, co prawda nie wynalazł kamienia filozoficznego – ale udało mu się w ten sposób odkryć nowe źródło światła, którym później okazał się fosfor (pod wpływem wysokiej temperatury żarzy się jaskrawym światłem). Później sprzedawał go zainteresowanym w cenie droższej od złota, zyskując niemały majątek.
Zapomniany minerał
Fosfor, jest jednym z podstawowych minerałów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W naszym ustroju krąży około 700 gram tego minerału i podobnie jak w przypadku wapnia, jest głównym składnikiem naszych kości i zębów ale także duże ilości znajdują się w tkance mózgowej. Jednak to nie jedyna funkcja fosforu, bierze także udział chociażby w produkcji energii ATP, w syntezie DNA, enzymów, hormonów, utrzymywaniu stałego pH ustroju, przenoszeniu tlenu przez erytrocyty, tworzeniu błon komórkowych, jest także niezbędny przy metabolizowaniu witamin z grupy B oraz kwasu foliowego. Mimo to praktycznie nigdy się o nim nie wspomina. Tak jak wapń jest kojarzony z kośćmi, magnez czy potas z mięśniami i skurczami, a żelazo z anemią, tak fosfor, który można śmiało postawić na równi z powyższymi minerałami, większości pacjentów a nawet osobom interesującym się prowadzeniem zdrowego trybu życia, nie kojarzy się z niczym i właściwie niewiele osób wie za co dokładnie odpowiada i jak istotny jest dla naszego organizmu.
Gdzie go znaleźć? Wszędzie !!!
Fosfor występuje w większości produktów przez nas spożywanych. Najwięcej jest go w mleku, serach, żółtku jaja kurzego, a także w ziarnach słonecznika, kaszy gryczanej czy w żytnim pieczywie. Wystarczy np. torebka kaszy gryczanej i około 50g pestek słonecznika, by dostarczyć dzienną dawkę tego makroelementu.
Minerał ten można spotkać także w słodyczach czy chociażby w Coca-Coli oraz innych napojach gazowanych, często pod postacią kwasu ortofosforowego (który dodaje się także do środków piorących i nawozów), gdzie jest używany jako regulator kwasowości produkowany poprzez działanie kwasu siarkowego z fosforanem wapnia. Tak więc, jak widać, nie trzeba wcale zdrowej diety, by dostarczyć odpowiednią ilość tego minerału, a nawet większym problemem staje się jego nadmiar w naszej diecie.
Ile więc powinniśmy go dostarczać?
Zapotrzebowanie organizmu na fosfor jest ściśle związane z zapotrzebowaniem na wapń, jako że nasz kościec jest zbudowany głównie z tych makroelementów. Wiele badań wykazuje, że optymalny stosunek wapnia do fosforu w diecie powinien wynosić 1:1. Nasze dzienne zapotrzebowanie na ten składnik mineralny wynosi około 700-1000 mg u dorosłych mężczyzn i kobiet (19 – 50 lat), mniejsze zapotrzebowanie zalecane jest u dzieci do 10 roku życia, większe ilości u dzieci powyżej 10 roku życia, a także u kobiet w ciąży oraz okresie karmienia oraz u osób starszych (Źródło: Instytut Żywności i Żywienia)
Nadmiar i niedobory
Niedobór fosforu (Fosfatemia) może być spowodowany niedożywieniem, zaburzeniami wchłaniania (np. niedobór wit. D), niektórymi zespołami metabolicznymi (np. odstawienie alkoholu, alkaloza, dna moczanowa) oraz nadmiernym wydalaniem z moczem (np. przy spożywaniu dużej ilości produktów zawierających fruktozę). Ze względu na powszechne występowanie fosforu w spożywanych produktach, u zdrowych osób raczej nie spotyka się niedoborów w diecie.
Dużo łatwiej o jego nadmiar i prawdę mówiąc, zmniejszenie ilości fosforu w diecie nie należy do najłatwiejszych zadań, ponieważ jak już wspomniałem występuje w większości produktów żywnościowych. Dlatego ważniejsze od zmniejszenia ilości fosforu w diecie, jest zwiększenie ilości wapnia (przypominam o proporcjach 1:1), gdzie częściej występują niedobory, a także witaminy D3, która wspomaga absorpcję fosforu i wapnia do kośćca.
| Skutki nadmiaru | Skutki niedoboru |
|
– Biegunki, wymioty, nudności – Wypłukiwanie wapnia z kości, a następnie zwapnianie tkanek miękkich – Ograniczanie przyswajania takich minerałów jak cynk, magnez, żelazo, wapń i miedź
|
– Osłabienie mięśni i kości doprowadzające z czasem do osteomalacji (krzywica) – Nudności, wymioty, bóle kości i mięśni – Porażenia, drgawki, zaburzenia świadomości – Obniżenie odporności – Zaburzenie pracy serca i upośledzenie siły mięśni oddechowych – Niedokrwienie narządów |
