Banany na biegunkę – mit czy prawda?

Biegunka z uwagi na wysoką chorobowość jest powszechnym i istotnym problemem klinicznym. Chociaż z pozoru wydaje się być niegroźna, odnotowuje się przypadki śmiertelne. Z jakiego powodu może wystąpić i jak sobie z nią radzić? Czy banany są dobrym produktem przy biegunce?

Biegunka – jak się objawia i jakie są jej rodzaje

Biegunkę obserwujemy kiedy konsystencja stolca ulega zmianie na luźną lub płynną oraz zwiększa się częstotliwość wypróżnień, zwykle powyżej 3 w ciągu doby. [1]

Ze względu na czas trwania wyróżniamy dwa rodzaje biegunek, a mianowicie: biegunkę ostrą, która trwa poniżej 14 dni oraz przewlekłą – trwającą powyżej 14 dni.

Biorąc pod uwagę czynnik wywołujący biegunki wyróżniamy: bakteryjną, wirusową, pasożytniczą, autoimmunologiczną, polekową, alergiczną, poinfekcyjną itp.

Często biegunki klasyfikuje się także ze względu na stopień nasilenia: łagodną, średnio nasiloną oraz ciężką. [1,2]

Epidemiologia

Rocznie na świecie odnotowuje się około 2 miliardy przypadków ostrej biegunki. W krajach rozwiniętych biegunka jest częstą przypadłością, chociaż rzadko prowadzi do śmierci. Co ciekawe, chorobowość od 20 lat utrzymuje się na tym samym poziomie. [3] Z kolei w krajach rozwijających się największą śmiertelność obserwuje się u dzieci poniżej 5. roku życia. W tej grupie odnotowano 1,5-2 mln zgonów na świecie. [4]. Z kolei w Stanach Zjednoczonych największa śmiertelność obserwuje się u osób powyżej 60. roku życia. Ta grupa stanowi aż 85% wszystkich przypadków. [5]

Biegunka – leczenie

U większości chorych wystarczające jest leczenie objawowe i często rezygnuje się z badania stolca. W pierwszej kolejności należy przeprowadzić oględziny oraz wywiad z pacjentem i na jego podstawie ocenić ciężkość choroby, stopień odwodnienia oraz ustalić prawdopodobną przyczynę.

Bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia. W zależności od stanu pacjenta, stosuje się nawadnianie doustne lub dożylne. Głównymi wskazaniami do nawodnienia dożylnego są: znaczne odwodnienie oraz uporczywe wymioty. W większości pozostałych przypadków wystarczy doustnie. Aby utrzymać odpowiednie stężenie elektrolitów oraz nawodnienie, z reguły wystarczy spożywanie wody, soków, zup oraz napojów izotonicznych. [3,6]

Dieta pomocna przy leczeniu biegunki

Kilka diet uznano za klinicznie użyteczne w leczeniu biegunki u dzieci. Są to diety oparte na zbożach, w skład których wchodzą między innymi: ryż, owsianka, kasztany i banany oraz dieta na bazie kurczaka. [7 Nurko i inni 1997]. Wykazano także dobroczynne działanie błonnika w dziecięcych biegunkach. [8 Brown i in 1993] W leczeniu u dzieci poniżej 5. roku życia, zaleca się podawanie cynku, który zmniejsza śmiertelność i ryzyko nawrotów oraz łagodzi przebieg choroby. W przypadku biegunki przewlekłej, zaleca się dwutygodniową kurację preparatami witamin i składników mineralnych, takich jak: magnez, kwas foliowy, witamina A oraz miedź. [3]

Co badania mówią na temat podawania bananów przy biegunce?

W jednym z badań, oceniono terapeutyczny efekt działania bananów lub pektyn u dzieci z przewlekłą biegunką.

W badaniu wzięli udział chłopcy w wieku od 5 miesięcy do 12 miesięcy. Podzielono ich na trzy grupy. Pierwsza grupa otrzymywała przez 7 dni dietę ryżową zawierającą banany. Druga – dietę ryżową z pektynami, natomiast trzecia – samą dietę ryżową.

Oceniano konsystencję stolca, mierzono jego masę oraz częstotliwość wymiotów i wypróżniania.

Wyniki

Okazało się, że już w 3 dniu, widać było pozytywne efekty diety wzbogaconej w banany lub pektyny.

Z grupy otrzymującej pektyny wyzdrowiało 59% dzieci, otrzymującej banany – 55% a na samej diecie ryżowej tylko 15%. Czwartego dnia te proporcje odpowiednio wzrosły. Wyzdrowiało już 78% dzieci, które dostawały dietę ryżową zawierającą banany.

Okazuje się, że banany i pektyny są bardzo przydatne w leczeniu biegunki u dzieci. Przyczyniły się one do zmniejszenia masy kału, częstości wymiotów, ilość roztworu nawadniającego oraz przede wszystkim czasu trwania biegunki.

Warto jeszcze dodać, że przyczyny biegunek u dzieci były różne. Około 60% cierpiało na biegunkę nie będącą wynikiem infekcji. Do pozostałych przyczyn należą: zakażenia rotawirusami, krętkami cholery, Salmonellą lub bakteriami E. coli. Wynika z tego, że banany łagodzą biegunkę niezależnie od jej przyczyny.[7]

Wpływ bananów i pektyn na przepuszczalność jelit

Ci sami autorzy przeprowadzili kolejne badania, widząc potencjał leczenia przewlekłych biegunek bananami. W kolejnych badaniach oceniono wpływ bananów i pektyn na przepuszczalność jelit. Zastosowano trzy warianty diety, dokładnie tak jak w pierwszym badaniu. Przed i po leczeniu podano pacjentom napój laktulozowo-mannitolowy i zmierzono odzysk moczu po 5 godzinach. W ten sposób oceniono przepuszczalność jelit.

Spożywanie bananów znacząco wpłynęło na poprawę przepuszczalności. [8]

Banany – podawanie w warunkach domowych (badanie)

W następnym badaniu sprawdzono skuteczność leczenia biegunek ostrych oraz przewlekłych, bananami w warunkach domowych.

Przebadano dzieci w wielu od 6 do 36 miesięcy. Wszystkie dzieci były przypisane do standardowej opieki oraz podzielone na dwie grupy, gdzie jedna z nich dodatkowo leczyła się poprzez spożywanie bananów.

Rodzice zostali odpowiednio poinstruowani, w jakiej postaci i w jakich ilościach podawać je dzieciom. Dane zbierane były przez 14 dni.

Dzieci z ostrą biegunką leczone bananami miały zdecydowanie wyższy wskaźnik wyleczalności w 3 dniu – 79,9%, w porównaniu do grupy kontrolnej – 53,3%. 7 dnia wyniki kształtowały się następująco: 96,6% i 89,1%. A w przypadku dzieci z biegunką ostrą, leczone bananami miały 10 dnia wskaźnik wyleczalności 79,8% a 14 dnia – 93,6%. Grupa kontrolna wypada słabiej, 10 dnia – 51,9% a 14 dnia – 67,2%.

Wyraźnie widać, że dzieci cierpiące na biegunki zarówno ostre jak i przewlekłe, po zastosowaniu kuracji bananowej o wiele szybciej dochodziły do zdrowia. [9]

Probiotyki

Warto jeszcze wspomnieć o dobroczynnym działaniu probiotyków – żywych mikroorganizmów, które korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Wykazano, że suplementacja szczepów Saccharomyces boulardi, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus rhamnosus GG i Lactobacillus acidophilus u dzieci, skraca biegunkę o jeden dzień. [10] Wyraźnie lepsze efekty stosowania probiotyków widać przy biegunkach wirusowych, niż pasożytniczych czy bakteryjnych. [6]

W jaki sposób banany wpływają na przebieg biegunki

Banany mają wysoką zawartość skrobi odpornej na amylazę. Skrobia ta, jest fermentowana przez mikroflorę jelita grubego na krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, co w konsekwencji zwiększa wchłanianie wody. Jest to szczególnie istotne przy biegunce, ponieważ zapobiega odwodnieniu. [11 Binder 2010].

Działanie przeciwbiegunkowe dojrzałych bananów może wynikać także z występowania w nich naturalnych związków fitochemicznych, takich jak: flawonoidy, fitosterole czy garbniki. [9]

Podsumowanie

Banany można z powodzeniem stosować jako lek w przypadku biegunek u dzieci. Badania pokazują, że są skuteczne niezależnie od przyczyny biegunki oraz jej rodzaju: przewlekła czy ostra. Skracają one czas trwania biegunki, zmniejszają masę kału oraz czas trwania biegunki.

Poza stosowaniem leków, warto zwrócić większą uwagę na dietę przy biegunce. Zbawienna okazuje się być w tym przypadku skrobia odporna na działanie amylazy.

Bibliografia

1. WHO. Diarrhoea. http://www.who.int/topics/ diarrhoea/en/ (dostęp 15.09.20)
2. Guarino, A., Ashkenazi, S., Gendrel, D., Lo Vecchio, A., Shamir, R., Szajewska, H., European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition, & European Society for Pediatric Infectious Diseases (2014). European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014. Journal of pediatric gastroenterology and nutrition, 59(1), 132–152.
3. Farthing M, Salam MA, Lindberg G, et al. (2013) WGO. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. J Clin Gastroenterol. 47(1): 12–20,
4. Black, R. E., Cousens, S., Johnson, H. L., Lawn, J. E., Rudan, I., Bassani, D. G., Jha, P., Campbell, H., Walker, C. F., Cibulskis, R., Eisele, T., Liu, L., Mathers, C., & Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and UNICEF (2010). Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis. Lancet (London, England), 375(9730), 1969–1987.
5. Gangarosa RE, Glass RI, Lew JF, et al. (1992) Hospitalizations involving gastroenteritis in the United States, 1985: the special burden of the disease among the elderly. Am J Epidemiol. 135(3): 281–290,
6. Riddle MS, DuPont HL, Connor BA. (2016) ACG Clinical Guideline: Diagnosis, Treatment, and Prevention of Acute Diarrheal Infections in Adults. Am J Gastroenterol. 111(5): 602–622,
7. Rabbani G. H., Teka T., Saha S. K., Zaman B., Majid N., Khatun M., Wahed M., Fuchs G. (2004) Green banana and pectin improve small intestinal permeability and reduce fluid loss in Bangladeshi children with persistent diarrhea. Dig Dis Sci. 49(3):475-84.
8. Rabbani G. H., Teka T., Zaman B., Majid N., Khatun M., Fuchs G. (2001) Clinical studies in persistent diarrhea: dietary management with green banana or pectin in Bangladeshi children. Gastroenterology, 121(3):554-60.
9. Rabbani G. H., Larson C. P., Islam R., Saha U. R., Kabir A. (2010) Green banana-supplemented diet in the home management of acute and prolonged diarrhoea in children: a community-based trial in rural Bangladesh. Trop Med Int Health, 15(10):1132-9.
10. Szajewska H, Guarino A, Hojsak I, et al. (2014) European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 58(4): 531–539,
11. Binder HJ (2010) Role of colonic short‐chain fatty acid transport in diarrhea. Annual Review of Physiology 72, 297– 313.