Co jeść, a czego unikać przy chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz WZJG

Osoby, które usłyszały diagnozę chorób zapalnych jelit, zastanawiają się, co mogą spożywać, a jakich produktów unikać. W tym artykule odpowiem na pytanie dotyczące wpływu spożycia mięsa, ryb, jaj, soi oraz mleka i jego przetworów na IBD (choroby zapalne jelit).

Spis treści:

1. Mięso a choroby zapalne jelit
2. Ryby a choroby zapalne jelit
3. Soja a choroby zapalne jelit
4. Jaja a choroby zapalne jelit
5. Mleko i jego przetwory a choroby zapalne jelit 

Mięso a choroby zapalne jelit

Mięso jest dobrym źródłem białka, witaminy B12 oraz żelaza, ale dostarcza również tłuszczy nasyconych [1].

W badaniu przeprowadzonym w 2017 r. [2] w grupie ponad 400 pacjentów wykazano, że dostarczanie do organizmu nasyconych kwasów tłuszczowych, w tym kwasu mirystynowego było związane z większym ryzykiem zaostrzenia choroby zapalnej jelit.

Warto zaznaczyć, że mięso i jego przetwory zawierają także siarkę organiczną oraz dodatki do żywności, w których w skład wchodzi siarka. Dostarczanie ich może powodować wzrost ilości siarkowodoru produkowanego przez mikroorganizmy. Wspomniany siarkowodór, a także amoniak negatywnie wpływają na nabłonek oraz mikroflorę w okrężnicy [1].

Siarkowodór przyczynia się do zmiany zapachu gazów wydalanych przez człowieka. Charakterystyczny zapach gazów określany jako „zapach zgniłych jaj” zawdzięczamy temu związkowi.

W przeglądzie publikacji z 2021 r. [1] dokonano analizy wielu badań, w których stwierdzono:

• Wysokie spożycie białka (głównie zwierzęcego) było związane ze zwiększonym ryzykiem chorób zapalnych jelit.
• Im większe spożycie mięsa, tym większe ryzyko zaostrzenia choroby. Jednak nie u wszystkich. Leczenie lekami anty-TNF (np. Infliksimab) zmniejszało tę korelację.

U ponad 60% badanych osób z remisją choroby Leśniowskiego-Crohna, które spożywały ≥2 porcji mięsa na tydzień przez okres 20 tygodni, stwierdzono nawrót choroby. Natomiast u osób na diecie z ograniczeniem mięsa do maksymalnie 1 porcji na miesiąc, zaostrzenie wystąpiło u ok. 40% badanych. Warto zaznaczyć, że w grupie osób na diecie z ograniczoną ilością mięsa, to zalecenie żywieniowe było znacznie mniej przestrzegane. Osoby spożywały więcej porcji mięsa, niż zakładano oraz jadły duże ilości słodyczy. Wiązało się to z niedokładnymi wynikami. Można przypuszczać, że gdyby zalecenia w grupie osób na diecie z ograniczeniem mięsa były przestrzegane, różnica byłaby bardziej znacząca.

• Dieta zawierająca drób, przetworzone i czerwone mięso wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju WZJG.  
• Czerwone mięso i przetworzone mięso wykazuje najsilniejszy związek z ryzykiem nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
• Osoby na diecie semiwegetariańskiej (ryba raz w tygodniu, mięso raz na 2 tygodnie) przez 2 lata w większości utrzymały remisję choroby (15/16 uczestników badania). Natomiast u osób niestosujących żadnej diety remisja utrzymała się tylko u 2 na 6 badanych.

Czytając ten fragment artykułu, można czuć się zakłopotanym. Wiele osób może zadać pytanie „Co w takim razie mam jeść, jeżeli mam wyeliminować mięso z diety?”.

To pytanie nie powinno zaskakiwać, ponieważ zazwyczaj dieta takiej osoby do tej pory opierała się głównie na produktach pochodzenia zwierzęcego. Kanapki z wędliną na śniadanie, obiad to porcja mięsa i dodatki np. ziemniaki, a kolacja to np. parówki, kiełbaski.

Zmiana diety w takiej sytuacji to nie lada wyzwanie. Ważne, aby osoba miała świadomość trudności, jakie mogą wystąpić podczas procesu zmiany odżywiania.

Przykładowo:

• nieznajomość smaków nowych produktów/potraw,
• konieczność poświęcenia większej ilości czasu na przygotowywanie nowych posiłków,
• nieumiejętność przyprawiania dań, które do tej pory nie były spożywane.

Trudności, które wymieniłam wyżej, są zazwyczaj tymczasowe. 

Ryby a choroby zapalne jelit

EPA (kwas eikozapentanowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy) to kwasy tłuszczowe zawarte w oleju rybim, które wykazują właściwości przeciwzapalne, również w chorobach zapalnych jelit.

W badaniach opisanych w przeglądzie Campmans-Kuijpers [1] możemy przeczytać o sprzecznych danych. Z jednej strony badania kliniczne wykazują korzystny wpływ oleju rybiego na choroby zapalne jelit. Z drugiej strony przegląd statystyczny nie jest już tak jednoznaczny.

Sprzeczne wyniki badań mogą być związane np. ze spożyciem różnych gatunków ryb o zmiennym stopniu zanieczyszczenia np. metalami ciężkimi. Warto pamiętać, że ryby to źródło białka zwierzęcego, którego spożycie, tak jak pisałam we fragmencie dotyczącym mięsa, ma udokumentowane zwiększone ryzyko wystąpienia chorób zapalnych jelit [1].

W opisywanej przeze mnie diecie w jednym z artykułów (Dieta dla dłuższej remisji w WZJG oraz Chorobie Leśniowskiego-Crohna ) zalecane jest spożycie raz w tygodniu ryb. Może to być rozwiązanie pośrednie, ponieważ dostarczamy korzystnych kwasów tłuszczowych pochodzących z ryb, ale jednocześnie nie spożywamy ryb w nadmiarze.

Soja a choroby zapalne jelit

Soja może stanowić alternatywne źródło wapnia dla osób, które eliminują produkty mleczne z diety. Dodatkowo produkty sojowe np. napój sojowy (tzw. mleko roślinne) mogą wykazywać działanie przeciwzapalne. Jest ono związane ze zwiększaniem ilości korzystnych bakterii jelitowych w organizmie człowieka [3].

W przeglądzie badań [1] wykazano, że zastąpienie  białka zwierzęcego, białkiem roślinnym (soja i groch) zmniejszyło aktywność choroby zapalnej jelit u badanych zwierząt.

Jaja a choroby zapalne jelit

Jaja to produkt o działaniu bioaktywnym. Dzięki zawartości licznych związków np. fosfolipidów, cholesterolu, zeaksantyny, luteiny, karotenoidów, są one produktem korzystnie wpływającym na zdrowie. Przykładowo owotransferyna i lizozym mogą wykazywać działanie przeciwzapalnie [4].

W specjalistycznej diecie opracowanej dla osób z chorobą Crohna (CDED), wymagane jest spożycie 2 jaj dziennie [1].

Jaja to bardzo dobre źródło pełnowartościowego białka. Osoby, które ograniczają spożycie mięsa, powinny w szczególności dodać je do diety.

Mleko i jego przetwory a choroby zapalne jelit

Mleko i jego przetwory to źródło białka, witaminy B2, wapnia, ale również laktozy. Laktoza, która nie jest trawiona ze względu na niedobór enzymu laktaza, może powodować wzdęcia czy biegunkę u osób z nietolerancją laktozy.

Wymienione objawy bardzo często współistnieją z chorobami zapalnymi jelit, czyli IBD. Osoby chorujące na tę chorobę powinny zwrócić uwagę na samopoczucie po spożyciu produktów zawierających laktozę. Jeżeli ww. objawy się nasilają, warto omówić je z lekarzem oraz zastanowić się nad ograniczeniem mleka i produktów mlecznych.

W diecie CDED eliminuje się produkty mleczne. W innych dietach przeznaczonych dla osób z IBD ich spożycie jest ograniczane.

W przeglądzie badań [1] można przeczytać, że:

• Mleko sojowe było lepiej tolerowane w porównaniu do produktów mlecznych.
• Jogurt był bardziej akceptowany niż mleko. Prawdopodobnie dzięki działaniu probiotycznemu.
• Kefir u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna wykazywał większe działanie przeciwzapalne w porównaniu do osób ze WZJG.
• Ser Mozzarella di Bufala (czyli wykonany z mleka bawolego), może być korzystny dla zdrowia. Peptyd obecny w mleku bawolim może przyczyniać się do zmniejszania stanu zapalnego w jelitach.

Podsumowanie

Analizując badania naukowe oraz współpracując z osobami chorymi na choroby zapalne jelit, widzę, jak ważna jest zmiana sposobu odżywiania.

Dieta dopasowana do indywidualnych potrzeb osoby chorej wspiera proces powrotu do zdrowia lub utrzymania remisji choroby.

To, co warto zmienić w diecie, to ograniczyć spożycie mięsa oraz mleka i jego przetworów. Jednocześnie dobrze jest wprowadzić do diety jaja (z dobrego źródła), białko roślinne oraz w odpowiedniej ilości ryby.

Bibliografia:

1. Campmans-Kuijpers, M., & Dijkstra, G. (2021). Food and Food Groups in Inflammatory Bowel Disease (IBD): The Design of the Groningen Anti-Inflammatory Diet (GrAID). Nutrients, 13(4), 1067. https://doi.org/10.3390/nu13041067
2. Barnes, E. L., Nestor, M., Onyewadume, L., de Silva, P. S., Korzenik, J. R., & DREAM Investigators (2017). High Dietary Intake of Specific Fatty Acids Increases Risk of Flares in Patients With Ulcerative Colitis in Remission During Treatment With Aminosalicylates. Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association, 15(9), 1390–1396.e1. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2016.12.036
3. Sadeghi, O., Milajerdi, A., Siadat, S. D., Keshavarz, S. A., Sima, A. R., Vahedi, H., Adibi, P., & Esmaillzadeh, A. (2020). Effects of soy milk consumption on gut microbiota, inflammatory markers, and disease severity in patients with ulcerative colitis: a study protocol for a randomized clinical trial. Trials, 21(1), 565. https://doi.org/10.1186/s13063-020-04523-8
4. Rondanelli, M., Lamburghini, S., Faliva, MA., Peroni, G., Riva, A., Allegrini, P., Spadaccini, D., Gasparri, C., Iannello, G., Infantino, V., Alalwan, TA., Perna, S., Miccono, A. (2021). A food pyramid, based on a review of the emerging literature, for subjects with inflammatory bowel disease. Endocrinol Diabetes Nutr (Engl Ed). 68(1):17-46.