Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) nazywany jest owocem pięciu smaków. Jest to roślina wykorzystywana w medycynie chińskiej od tysięcy lat. Zaledwie przed paru laty gatunek ten został wprowadzony do oficjalnego wykorzystania jako roślina stosowana w lecznictwie europejskim, w tym polskim [1].
Ekstrakt z owoców cytryńca chińskiego wykazuje m.in. działanie hepatoprotekcyjne, przeciwnowotworowe oraz antyoksydacyjne [2]. Oprócz tego coraz częściej występuje w składzie kosmetyków. To zaś ze względu na potwierdzone badaniami działanie regenerujące i rozjaśniające [2].
Czym jest cytryniec chiński i jak wygląda?
Cytryniec chiński to dwupienne pnącze, które osiąga nawet 5-15 m długości [2]. Liście stanowią element dekoracyjny, a po roztarciu wydzielają przyjemny zapach. Roślina wytwarza ciekawie wyglądające, skupione w gronach owoce- niewielkie czerwone jagody o cytrynowym zapachu [1,3].
Schisandra chinensis swoje naturalne stanowiska posiada m.in. w Chinach, Korei, Japonii czy Rosji [2]. Właśnie z tych terenów prowadzony jest także import tej rośliny na potrzeby przemysłu kosmetycznego oraz farmaceutycznego. Natomiast na terenie Europy czy Ameryki Północnej cytryniec chiński sadzony jest najczęściej jako roślina ozdobna w parkach, czy ogródkach.
Uprawa
Cytryniec chiński kwitnie od maja do czerwca. W Europie owoce dojrzewają na przełomie września i października [2]. Roślina preferuje stanowiska ciepłe, słoneczne lub lekko zacienione. Rośnie na glebach żyznych i wilgotnych. Co ciekawe, jest mrozoodporna, ale mało wytrzymała na suszę.
Zastosowanie
Cytryniec chiński jest rośliną o szerokim zastosowaniu, m.in. znany jest jako:
- roślina lecznicza– surowiec zielarski
Owoce cytryńca zawierają fitosterole, witaminy (C i E), kwasy organiczne (kwas cytrynowy, kwas fumarowy, kwas jabłkowy, kwas winowy). Oprócz tego są źródłem sacharydów (glukoza, fruktoza, galaktoza). W składzie znajdziemy też ważne makro- i mikroelementy. Wśród nich wapń, magnez, mangan, żelazo, cynk i miedź [3].
- roślina ozdobna– sadzona w parkach czy ogrodach
- roślina owocowa– drzewo owocowe we wschodniej Azji
- roślina jadalna– z owoców można sporządzić dżemy, konfitury czy soki. Z kory i liści sporządza się napar, zastępujący herbatę.
Cytryniec chiński — owoc „pięciu smaków”
Stosowany od tysięcy lat w starożytnej medycynie chińskiej owoc cytryńca chińskiego nazywany jest owocem o „pięciu smakach” [2,3]. Ciekawe jest, że poszczególne części owocu charakteryzują się słodkim, słonym, kwaśnym, cierpkim i gorzkim smakiem. Okrywa owocu jest słodka, miąższ kwaśny, nasiona gorzkie i cierpkie. Natomiast wytwarzany lek nabiera słonego smaku wraz z upływem czasu przechowywania [9].
Co więcej, każdemu ze smaków w medycynie chińskiej przypisywano odpowiednie właściwości lecznicze [3]. Uważano i wierzono, że smak kwaśny i słony pozytywnie wpływa na funkcjonowanie wątroby i gonad męskich. Natomiast gorzki i cierpki poprawia pracę serca oraz płuc. Smak słodki oddziałuje na żołądek [2,3].
Właściwości prozdrowotne
W tradycyjnej medycynie chińskiej owoce cytryńca chińskiego stosowane były do leczenia chorób przewodu pokarmowego czy objawów astmy. Oprócz tego usprawniały funkcjonowanie wątroby i zapobiegały stanom zapalnym. Pozytywnie wpływały także na układ krążenia. Ekstrakty z owoców leczyły bezsenność, znosiły zmęczenie czy zmniejszały głód [3].
Z właściwości leczniczych cytryńca chińskiego korzystała również medycyna rosyjska. Owoce tej rośliny stosowano jako środek opóźniający proces starzenia czy zmniejszający pragnienie. Co więcej, według tradycyjnego zastosowania rosyjskiego roślina ta miała także wpływ na poprawę zdrowia psychicznego [3].
Współczesna fitoterapia opiera się przede wszystkim na założeniach i osiągnięciach medycyny chińskiej i rosyjskiej. Nadal prowadzonych jest wiele badań dotyczących działania farmakologicznego ekstraktów z owoców cytryńca chińskiego [3]. Udowodniono m.in. silne działanie hepatoprotekcyjne oraz antyoksydacyjne. Wykazano również pozytywny wpływ tej rośliny na choroby metaboliczne czy układ krążenia. Oprócz tego dokładniej opisano działanie przeciwzapalne i przeciwwirusowe [3].
Lignany i ich wpływ na układ nerwowy
Aktywność biologiczna ekstraktów z owoców cytryńca chińskiego uwarunkowana jest głównie występowaniem lignanów [2]. Do najważniejszych z nich należą: schizandryny, schizandrole czy gomisyny A, J, N.
Jest to ciągle intensywnie badana grupa metabolitów wtórnych charakteryzująca się zróżnicowanym i specyficznym wpływem na organizm człowieka. Wykazano ich pozytywny wpływ na układ nerwowy. Najnowsze badania dowodzą, że ekstrakty z owoców cytryńca i wyizolowane z nich lignany chronią przed neuronalną śmiercią komórki. Mogą być także stosowane jako środek pomocniczy w chorobie Alzheimera lub Parkinsona [2].
Wpływ na komórki nowotworowe
Pomimo dostępności zaawansowanych metod leczenia nowotworów, stanowią one nadal ważny problem dla zdrowia ludzkiego. Dlatego konieczne jest ciągłe badanie i odkrywanie bardziej skutecznych leków przeciwnowotworowych.
W jednym z doświadczeń naukowcy z Korei skupili swoją uwagę na badaniu właściwości prozdrowotnych naturalnych produktów. Wykazano, że cytryniec chiński może posłużyć jako skuteczny i bezpieczny lek przeciwnowotworowy [4]. Dzięki obecności składników chemicznych m.in. lignanów czy gomizyny J owoce cytryńca wykazują działanie przeciwnowotworowe.
Spowodowane jest to poprzez hamowanie wzrostu czy apoptozę opornych komórek rakowych. Wyniki badań wskazały, że ekstrakty z owoców mogą być stosowane jako skuteczny środek w leczeniu różnych typów komórek nowotworowych [4].
Kolejne badanie z 2013 roku dowodzi działanie przeciwnowotworowe na raka jelita grubego. Oprócz tego wykazano pobudzenie apoptozy, czyli „śmierci”, rozpadu komórek nowotworowych wątroby [5].
Choroby układu krążenia
Ekstrakt z owoców cytryńca chińskiego jest stosowany w medycynie orientalnej w leczeniu chorób układu krążenia. W celu dokładniejszego sprawdzenia wpływu tej rośliny na organizm człowieka przeprowadzono badanie. Naukowcy z Korei potwierdzili terapeutyczne skutki Schisandra chinensis i jej bioaktywnych składników- lignanów w chorobach sercowo-naczyniowych. Wykazali, że ekstrakty z owoców mają działanie zapobiegające zawałom serca. Oprócz tego mogą redukować podwyższone ciśnienie krwi [3,6].
Oprócz tego cytryniec chiński jest składnikiem preparatów stosowanych w leczeniu schorzeń układu krążenia. Może być pomocnym środkiem w zastoinowej niewydolności serca czy nagłych spadków ciśnienia krwi. Naukowcy twierdzą, że ochronne działanie cytryńca na układ krążenia związany jest z obecnością schizandryny B, która ma właściwości przeciwutleniające [9].
Właściwości antyoksydacyjne cytryńca chińskiego
Za działanie przeciwutleniające cytryńca chińskiego odpowiedzialne są związki polifenolowe- flawonoidy, kwasy fenolowe oraz lignany [8]. W najnowszym badaniu z 2021 roku naukowcy potwierdzili, że związki aktywne cytryńca mogą bezpośrednio neutralizować reaktywne formy tlenu. Oprócz tego związki zawarte w owocach aktywują system obrony antyoksydacyjnej. Działają korzystnie na organizm człowieka w stanach chorobowych. W ten sposób hamują szlak powstawania stanu zapalnego i chronią zdrowe komórki przed apoptozą [8].
Co więcej, wykazano, że przetwory owocowe S. chinensis są dobrze tolerowane przez organizm człowieka. Nie powodują poważnych działań niepożądanych. Dlatego mogą być stosowane jako środki stosowane w łagodzeniu chorób wywołanych przez stres oksydacyjny jak schorzenia układu nerwowego [8].
Liście cytryńca chińskiego a aktywność przeciwdrobnoustrojowa
Z kolei w innym badaniu opublikowanym w czasopiśmie Molecules analizowano skład polifenoli. Obserwowano także aktywność przeciwutleniającą i przeciwdrobnoustrojową liści oraz owoców cytryńca chińskiego [7]. Przeprowadzone badania wykazały, że liście są cennym źródłem flawonoidów. Natomiast analiza owoców cytryńca ujawniła, że zawierają one niższy poziom polifenoli niż liście [7]. Nie oznacza to jednak, że ekstrakty z owoców cytryńca chińskiego nie wykazują działania antyoksydacyjnego.
Co więcej, w tym samym doświadczeniu testy przeciwdrobnoustrojowe potwierdziły skuteczne działanie przeciwbakteryjne ekstraktu z liści S. chinensis [7]. Hamował on wzrost badanych szczepów bakterii, szczególnie dla gatunku Listeria monocytogenes, który wywołuje listeriozę. Choroba ta może objawiać się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych czy zapaleniem płuc.
Wyniki powyższych badań jednoznacznie wykazują, że liście i owoce cytryńca chińskiego są doskonałym źródłem flawonoidów. Wykazują one ważne działanie antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe [7].
Choroby metaboliczne
Owoce cytryńca chińskiego mają także wpływ na choroby metaboliczne, w tym otyłość.
Oprócz tego ekstrakty z owoców wykazują korzystne działanie na mikroflorę jelitową.
Wykazano to w badaniach klinicznych [10]. W jednym z nich przez 12 tygodni analizowano florę bakteryjną jelit. Sprawdzano także próbki krwi kobiet z nadwagą. Badane zostały podzielone na dwie grupy, jedna- placebo, a druga poddana była działaniu owoców cytryńca.
Wyniki badań nie różniły się znacząco między grupami. Jednak u kobiet spożywających owoce S. chinensis zaobserwowano większy spadek obwodu talii, tkanki tłuszczowej.
Zauważalne było również obniżenie stężenia glukozy we krwi na czczo i triglicerydów w porównaniu do grupy placebo [10]. Oprócz tego podawanie cytryńca chińskiego spowodowało modulację składu mikroflory jelitowej u kobiet z nadwagą. Ostatecznie regularne spożywanie owoców tej rośliny nie wywołało istotnych zmian parametrów związanych z otyłością w porównaniu z grupą placebo [10].
Metabolizm węglowodanów i lipidów
Jak wiadomo, cytryniec chiński to roślina o wysokim potencjale korzystnych efektów zdrowotnych, potwierdzonych badaniami klinicznymi. Oprócz wcześniej opisanych prozdrowotnych właściwości, wpływa także na metabolizm węglowodanów i lipidów.
Metabolizm węglowodanów
Cytryniec chiński posiada udowodniony naukowo potencjał przeciwcukrzycowy wsparty działaniem hipoglikemicznym. Dieta bogata w owoce tej rośliny poprawia funkcje trzustki i stymuluje wydzielanie insuliny [11]. Dlatego cytryniec chiński może być skutecznym środkiem w leczeniu m.in. cukrzycy typu II.
Wpływ na cukrzycę typu II
Jedną z głównych cech cukrzycy typu II jest przewlekłe podwyższenie poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemia poposiłkowa. Po spożyciu posiłku glukoza jest uwalniana z węglowodanów w przewodzie pokarmowym. Całą reakcję katalizuje α-amylaza oraz α-glukozydaza, powodująca uwalnianie glukozy z di- i oligosacharydów. Dlatego naukowcy uważają, że hamowanie aktywności tych enzymów powinno być pierwszym celem terapeutycznym do kontrolowania poziomu glukozy we krwi.
W celu potwierdzenia tych doniesień badacze sprawdzili potencjał hamujący dwóch ekstraktów polifenolowych cytryńca chińskiego, miąższu owoców i nasion. Wykazali, że ekstrakty są silnymi inhibitorami α-amylazy trzustkowej u zwierząt i α-glukozydazy jelitowej u gryzoni [11].
Takie właściwości zostały dodatkowo potwierdzone w badaniach in vivo. Preparat cytryńca chińskiego obniżał poziom glukozy we krwi gryzoni po doustnym podaniu roztworu sacharozy. Skuteczność była wyższa niż obserwowana w przypadku działania akarbozy. Jest to inhibitor α-glukozydazy wystepujący w lekach diabetologicznych [11].
Transportery glukozy — GLUT i SGLT
Na poziom glukozy we krwi wpływa także jej transport i wchłanianie w jelicie cienkim oraz reabsorbcja w nerkach. W tych procesach udział biorą transportery:
- zintegrowane z błoną, znane jako transportery glukozy (GLUT)
- kotransportery sodu i glukozy (SGLT), gdzie:
- SGLT1 zaangażowany jest w jelitowym wchłanianiu glukozy
- SGLT2 i SGLT1- udział w reabsorbcji nerkowej przefiltrowanej glukozy z moczu pierwotnego [11].
U pacjentów z cukrzycą dochodzi do zwiększonego wchłaniania zwrotnego glukozy w nerkach, co prowadzi do hiperglikemii. Spowodowane jest to podwyższonym poziomem wydzielania SGLT2.
Dlatego naukowcy twierdzą, że inhibitory transporterów SGLT2 mogą być skutecznym lekiem na cukrzycę [11].
Przeprowadzone badania wykazały, że frakcja uzyskana z ekstraktu owoców cytryńca chińskiego wzbogaconego lignanami hamowała zwrotne wchłanianie glukozy przez SGLT2. Eliminowało to nadmiar glukozy z moczem. W konsekwencji prowadziło do zmniejszenia poziomu glukozy we krwi [11].
Transportery glukozy (GLUT) także odpowiedzialne są za wchłanianie monosacharydów. Wśród nich GLUT4 jest głównym białkiem transportującym glukozę do tkanek wrażliwych na insulinę. U pacjentów z cukrzycą typu II ekspresja GLUT4 w komórkach jest zmniejszona. Wskazuje to na mniejszą zdolność przetwarzania glukozy.
W jednym z badań odkryto, że frakcja polisacharydowa wyizolowana z cytryńca chińskiego zwiększa wydzielanie GLUT4 w fibroblastach pochodzenia wątrobowego. Co więcej, poprawia wychwyt glukozy [11].
Funkcjonowanie trzustki
W kolejnym badaniu sprawdzającym wpływ cytryńca chińskiego na metabolizm węglowodanów główną uwagę poświęcono komórkom beta trzustki.
Odpowiedzialne są one za wydzielanie insuliny i odgrywają kluczową rolę w homeostazie glukozy. Co więcej, są także bardzo wrażliwe na stres oksydacyjny. Wywołuje go podwyższony poziom glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych. Spowodowane jest to niskim poziomem i minimalną aktywnością enzymów antyoksydacyjnych [11].
W związku z tym naukowcy zauważyli, że właściwości przeciwutleniające i zdolność ekstraktów z cytryńca chińskiego odgrywają ważną rolę w ochronie komórek beta przed ich dysfunkcją. Dzięki działaniu antyoksydacyjnym wolne rodniki są neutralizowane [13].
Oprócz tego w doświadczeniu zaobserwowano, że u gryzoni z cukrzycą suplementacja ekstraktów z cytryńca poprawia funkcjonowanie komórek β trzustki. Dzieje się tak dzięki regulowaniu aktywności enzymów antyoksydacyjnych, mi.in. katalazy i dysmutazy ponadtlenkowej [11].
Ze względu na hiperglikemię i stres oksydacyjny naukowcy zauważają, że następuje upośledzenie uwalniania insuliny przez komórki β [14]. Dlatego wyniki tych analiz są bardzo istotne i ważne w kontekście skutecznego leczenia cukrzycy.
Metabolizm lipidów
W wielu badaniach klinicznych wykazano, że związki zawarte w owocach cytryńca chińskiego mogą pomóc w leczeniu otyłości. Schorzenie to charakteryzuje się nagromadzeniem tłuszczu w tkankach tłuszczowych. Jej rozwój następuje wraz z różnicowaniem preadipocytów w adipocyty, czyli komórki magazynujące tłuszcz w tkance podskórnej. Dzieje się dzięki zwiększonej zdolności adipocytów do akumulacji triacyloglicerolu w cytozolu komórek lipidowych [11].
W jednym z doświadczeń zauważono, że schizandryna B- związek wyizolowany z cytryńca chińskiego zmniejszała zawartość lipidów. Zwiększała także utlenianie kwasów i lipolizę, czyli enzymatyczny proces rozkładu triacylogliceroli za pomocą enzymów- lipaz [11].
W tym samym badaniu wykazano wpływ schizandryny na podskórne adipocyty u gryzoni. Właściwości tego związku spowodowały głównie zmniejszenie rozmiaru podskórnych adipocytów. Oprócz tego obniżyła się masa podskórnej tkanki tłuszczowej oraz masa ciała u gryzoni [11].
Kolejne doświadczenia przeprowadzono na zwierzętach leczonych dietą wysokotłuszczową. Analizy wykazały, że ekstrakt z cytryńca chińskiego zmniejszał spożycie pokarmu. Co więcej, obniżał masę ciała i tkanki tłuszczowej. Oprócz tego zapobiegał insulinooporności, stanom zapalnym oraz stłuszczeniu wątroby [11].
Przytoczone wyżej badania wskazują, że cytryniec chiński jest rośliną o dużym potencjale. Z pewnością można wykorzystać go w leczeniu otyłości. Zapobiega on akumulacji lipidów oraz różnicowaniu preadipocytów.
Wpływ na ostre uszkodzenie wątroby
Cytryniec chiński już w tradycyjnej medycynie chińskiej stosowany był jako recepta na hepatoprotekcję. Obecne badania wykazały, że związane jest to z występującymi w tej roślinie lignanami i polisacharydami.
W jednym z badań chińscy naukowcy zbadali wpływ polisacharydu cytryńca na uszkodzenie wątroby wywołane etanolem [15]. Podczas trwania doświadczenia obserwowano poziomy enzymów aminotransferazy alaninowej (ALT) oraz aminotransferazy asparaginianowej (AST) w surowicy gryzoni. Analizowano także zmiany patologiczne w wątrobie. Badano aktywność enzymu dysmutazy ponadtlenkowej w surowicy, w tkankach i komórkach wątroby.
Ostatecznie zauważono, że ekstrakt z cytryńca chińskiego obniżył poziomy AST i ALT w uszkodzonej wątrobie. Poprawiły się także zmiany hepatopatologiczne. Jednocześnie zwiększyła się aktywność enzymu dysmutazy w tkankach i komórkach wątroby indukowanych przez etanol [15].
Naukowcy stwierdzili, że cytryniec chiński i związki z niego wyizolowane mają działanie ochronne na wywołane etanolem uszkodzenie wątroby u gryzoni. Co więcej, zaobserwowano również łagodzenie uszkodzeń spowodowanych stresem oksydacyjnym wywołanym przez etanol [15].
Łagodzenie objawów menopauzy
Naturalne ekstrakty cytryńca chińskiego znajdują również ważne zastosowanie w łagodzeniu różnych objawów menopauzy. W celu potwierdzenia tych właściwości S.chinensis przeprowadzono doświadczenie.
Do badania zakwalifikowano kobiety w wieku 40-70 lat, które zauważyły u siebie objawy menopauzy. Pacjentki losowo przydzielono do leczenia ekstraktem z cytryńca lub placebo. Przez pierwsze 6 tygodni poddawane były leczeniu, a przez kolejne 12- obserwowane.
Wyniki wykazały, że stopień nasilenia objawów menopauzy był niższy w grupie, której podawano ekstrakt z cytryńca w porównaniu do placebo [16]. Jednoznacznie stwierdzono, że cytryniec chiński może być bezpiecznym i skutecznym lekiem łagodzącym objawy menopauzy. Szczególnie w przypadku silnych uderzeń gorąca, pocenia się czy odczuwania kołatania serca [16].
Cytryniec chiński w kosmetyce
Cytryniec chiński to roślina, która coraz częściej pojawia się w składzie różnych kosmetyków. Do użytku kosmetycznego został dopuszczony przez Komisję Europejską. Pod różnymi postaciami znajdziemy go również w bazie Cosmetic Ingredient Database. Występuje tam m.in. jako:
- świeży owoc,
- ekstrakt z owoców,
- ekstrakt z nasion,
- hydrolat z owoców,
- olejek eteryczny z owoców [3].
Na rynku europejskim, także polskim, głównie dostępne są produkty firm pochodzenia koreańskiego i rosyjskiego, które bazują one na ekstraktach z owoców cytryńca chińskiego [2].
Działanie cytryńca chińskiego w kosmetologii
Ze względu na liczne właściwości biologiczne oraz bogaty skład chemiczny owoce cytryńca chińskiego stały się atrakcyjnym i ciekawym elementem wielu kosmetyków. Co więcej, dzięki temu wykazują bardzo korzystny wpływ na kondycję skóry [1]. Tradycyjnie można przypisać im takie działanie, jak:
- tonizujące,
- nawilżające,
- przyspieszające gojenie ran,
- zwężające rozszerzone naczynka krwionośne.
Nie dziwi więc dlaczego cytryniec chiński coraz częściej stosowany jest do produkcji kosmetyków. Nie tylko znakomicie oczyszczają skórę twarzy, ale przede wszystkim wzmacniają barierę ochronną, łagodząc podrażnienia [1].
Ekstrakty S.chinensis wykazują także działanie przeciwstarzeniowe i rewitalizujące, co jest szczególnie pożądane w wielu kosmetykach. Co ważne wszystkie właściwości potwierdzono badaniami naukowymi [1,17].
Zastosowanie w kuchni i przemyśle
Owoce cytryńca można spożywać na surowo, ale także po wysuszeniu lub przetworzeniu. Co ciekawe można z nich sporządzić dżemy, konfitury, soki, syropy, nalewki czy herbaty. W cukiernictwie mogą być również doskonałym składnikiem nadzienia do cukierków.
Sok z owoców cytryńca może znaleźć zastosowanie w produkcji win. Szczególnie w przypadku nadawania mniej wytwornym winom owocowym przyjemnego, orzeźwiającego zapachu cytrynowego [9].
Nalewka z cytryńca chińskiego
Przepis na leczniczą nalewkę z cytryńca chińskiego
Składniki:
- 1 szklanka dojrzałych owoców cytryńca
- ½ szklanki cukru
- 1 szklanka spirytusu
- 1 szklanka wody
Przygotowanie: Cukier należy zalać wodą, następnie zagotować i odstawić do ostudzenia. Przygotowanym roztworem zalać owoce cytryńca. Potem dodać spirytus. Na koniec zakręcony szczelnie słój należy odstawić na około 4-6 tygodni od czasu do czasu wstrząsając.
Ciekawą alternatywą będzie dodanie do owoców cytryńca i spirytusu laski wanilii, goździków, gwiazdki anyżu oraz kilku liści cytryńca. Dzięki temu uzyskamy charakterystyczny korzenno-cytrynowy smak i aromat.
Konfitury z cytryńca chińskiego
Konfitura z cytryńca chińskiego
Składniki:
- 500 g owoców cytryńca
- 1 kg owoców gruszki
- 1 kg cukru
Przygotowanie: Na początku należy obrać gruszki, które kroimy w kostkę. Po tym dodajemy umyte owoce cytryńca oraz cukier. Następnie owoce należy smażyć na wolnym ogniu przez około 2 godziny, mieszając co jakiś czas. Gotową konfiturę przelewamy do słoików, następnie pasteryzujemy.
Konfitura będzie doskonałym dodatkiem do herbaty, ciast, naleśników czy pieczywa.
Herbata z liści cytryńca chińskiego
Z liści i kory cytryńca chińskiego sporządza się napar, który z pewnością może zastąpić zwykłą herbatę. Przygotowany napar działa pobudzająco na organizm [7].
Przeciwwskazania
Owoce cytryńca są dobrze tolerowane przez ludzi i bezpieczne. Działania niepożądane pojawiają się bardzo rzadko. Jednak wyciągi z owoców mogą w nielicznych przypadkach powodować niestrawność, brak apetytu lub wysypkę [1].
Z reguły spożywanie cytryńca chińskiego, jego owoców i ekstraktów nie wywołuje skutków ubocznych. Istnieje jednak grupa osób, która nie powinna ich spożywać. Są to osoby z:
- nadpobudliwością nerwową,
- zmagające się z bezsennością,
- nadciśnieniem tętniczym,
- zaburzeniami pracy serca.
Oprócz tego przeciwskazaniem do przyjmowania preparatów z cytryńca (szczególnie nalewki z nasion lub całych owoców) jest epilepsja i ciąża [9].
Podsumowanie
Cytryniec chiński jest bardzo wartościową rośliną leczniczą o szerokim zastosowaniu. Wykorzystywany jest zarówno w medycynie, jak też w ogrodnictwie czy kuchni. Z jego niezwykłych właściwości prozdrowotnych ludzie korzystają od tysięcy lat.
W tradycyjnej medycynie chińskiej roślina ta stosowana była w terapii i leczeniu wielu schorzeń, m.in. układu krążenia czy nerwowego. Pomocna była także u osób narażonych na stres psychiczny i fizyczny oraz cierpiących na bezsenność. Natomiast we współczesnej fitoterapii cytryniec chiński wciąż poznawany jest na nowo. Oczywiście z wykorzystaniem osiągnięć tradycyjnej medycyny orientalnej.
Za korzystny wpływ cytryńca chińskiego na organizm człowieka odpowiadają przede wszystkim związki biologicznie czynne obecne w owocach i nasionach.
Dzięki prowadzonym badaniom nad aktywnością biologiczną ekstraktów z owoców tej rośliny mamy pewność, że jej działanie jest skuteczne. Najnowocześniejsze doświadczenia udowadniają nie tylko możliwości zastosowania cytryńca w lecznictwie, lecz także w kosmetologii.
Oprócz tego Schisandra chinensis doskonale sprawdza się również jako składnik dżemów, konfitur, soków czy nalewek.
Najczęstsze pytania na temat cytryńca
Cytryniec chiński to roślina o szerokim zastosowaniu. Ze względu na właściwości prozdrowotne jest uznawany za roślinę leczniczą. Z owoców sporządza się przetwory: soki, dżemy czy nalewki. Oprócz tego cytryniec znany jest jako roślina ozdobna sadzona w parkach czy drzewo owocowe.
Roślina ta preferuje stanowiska ciepłe, słoneczne lub lekko zacienione. Rośnie na glebach żyznych i wilgotnych. Kwitnie od maja i czerwca, a owoce dojrzewają na przełomie września i października.
Spożywanie owoców cytryńca chińskiego u większości osób nie wywołuje skutków ubocznych. Ekstrakty z owoców są bezpieczne i dobrze tolerowane przez organizm człowieka. Jednak przeciwwskazaniem do przyjmowania preparatów z cytryńca jest epilepsja i ciąża, a także nadciśnienie tętnicze, zaburzenia pracy serca, bezsenność oraz nadpobudliwość nerwowa.
Owoc cytryńca chińskiego nazywany jest owocem o pięciu smakach. Okrywa owocu jest słodka, miąższ kwaśny, nasiona gorzkie i cierpkie, a wytwarzany z owoców lek z upływem czasu nabiera słonego smaku. Co ciekawe w medycynie chińskiej poszczególnym smakom przypisywano właściwości lecznicze:
– smak kwaśny i słony wpływa na funkcjonowanie wątroby,
– smak gorzki poprawia pracę serca i płuc,
– smak słodki oddziałuje na żołądek.
Napar, który może zastępować zwykłą herbatę, sporządzany jest z liści i kory cytryńca chińskiego. Ma on głównie działanie pobudzające na organizm człowieka.
Bibliografia:
- Szopa, A., Ekiert, R. & Ekiert, H. (2012). Chinese magnolia vine (Schisandra chinensis), a new pharmacopoeial plant species: Chemical studies, biological activity, medicinal uses, cosmetic values, analytical methods and bio… Farmacja Polska, 68(12): 832-843
- Szopa, A., Klimek, M. & Ekiert, H. (2016). Cytryniec chiński (Schisandra chinensis)- znaczenie lecznicze i kosmetyczne. Polish Journal of Cosmetology, 19(4): 274-284
- Szopa, A., Warzecha, A., Klimek- Szczykutowicz, M., … & …, Ekiert, H. (2018). Cytryniec chiński (Schisandra chinensis (Turcz.) Baill.)- z tradycyjnej medycyny chińskiej do współczesnej fitoterapii. Herbalism, 1(4)
- Jung, S., Kim, S., … & …, Lee, S. M. (2019). Anticancer activity of gomisin J from Schisandra chinensis fruit. Oncology Recports, 41(1): 711-717
- Zhao, T., Mao, G., Mao, R., … & …, Wu, X. (2013). Antitumor and immunomodulatory activity of a water-soluble low molecular weight polysaccharide from Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. Food and Chemical Toxicology, 55: 609-16
- Chun, N. J., Cho, M., So, I. & Jeon, H.J. (2014). The protective effects of Schisandra chinensis fruit extract and its lignans against cardiovascular disease: A review of the molecular mechanisms. Fitoterapia, 94: 224-233
- Mocan, A., Crisan, G., Vlase, L., … & …, Tilea, I. (2014). Comparative Studies on Polyphenolic Composition, Antioxidant and Antimicrobial Activities of Schisandra chinensis Leaves and Fruits. Molecules, 19(9): 15162-15179
- Kopustinskiene, M. D. & Bernatoniene, J. (2021). Antioxidant Effects of Schisandra chinensis Fruits and Their Active Constituents. Antioxidants, 10(4), 620
- Dobros, N. (2013). Owoce mniej znanych gatunków roślin użytkowych jako cenny surowiec dla przetwórstwa. Postępy Nauki i Technologii Przemysłu Rolno-Spożywczego, 68(2)
- Song, Y.M., Wang, H.J., Eom, T. & Kim, H. (2015). Schisandra chinensis fruit modulates the gut microbiota composition in association with metabolic markers in obese women: a randomized, double- blind placebo-controlled study. Nutrition Research, 35(8): 655-663
- Nowak, A., Zakłos- Szyda, M., … & …, Zhang, B. (2019). Potential of Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. in Human Health and Nutrition: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Nutrients, 11(2): 333
- Liu, H., Wu, C., Wang, S., … & …, Guo, P. (2015). Extracts and lignans of Schisandra chinensis fruit alter lipid and glucose metabolism in vivo and in vitro. Journal of Functional Foods, 19: 296-307
- Jo, S.H., Ha, K.S., Moon, K.S., … & …, Kwon, Y.I. (2011). In vitro and in vivo anti-hyperglycemic effects of omija (Schizandra chinensis) fruit. Int. J. Mol. Sci., 12, 1359–1370
- Park, S., Hong, S.M., Ahn, I.S., Kim, Y.I. & Lee, J.B. (2009). Huang-Lian-Jie-Du-Tang supplemented with Schisandra chinensis Baill. and Polygonatum odoratum druce improved glucose tolerance by potentiating insulinotropic actions in islets in 90% pancreatectomized diabetic rats. Biosci. Biotechnol. Biochem., 73, 2384–2392
- Yuan, R., Tao, X., Liang, S., … & …, Wang, Ch. (2018). Protective effect of acidic polysaccharide from Schisandra chinensis on acute ethanol- induced liver injury through reducing CYP2E1- dependent oxidative stress. Biomedicine & Pharmacotherapy, 99: 537-542
- Park, Y. J. & Kim. H. K. (2016). A randomized, double- blind, placebo- controlled trial of Schisandra chinensis for menopausal symptoms. Climacteric, 19(6)
- Gopaul, R., Kern, G.D., Knaggs, H. E. & Lephart, J. F. (2013). Narcissus Tazetta and Schizandra Chinensis to Regulate ‘Youth Gene Clusters’—An In vitro Analysis. Cosm. Toil, 446-448
