Nadciśnienie. Zalecenia żywieniowe diet polecanych przez dietetyków

Nadciśnienie tętnicze jest głównym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jest to związane z tym, że z powodu wysokiego ciśnienia, siła, z jaką krew napiera na ściany naczyń krwionośnych prowadzi do ich uszkodzeń, a w następstwie prowadzi to do rozwoju chorób. Nadciśnienie tętnicze może prowadzić do powikłań również poza układem krążenia t.j. udar mózgu czy niewydolność nerek.

Czynniki ryzyka

Do czynników sprzyjających nadciśnieniu zalicza się palenie papierosów, spożywanie alkoholu, nieodpowiedni tryb życia, nadmiar sodu w diecie oraz nadmierną masę ciała. Stres oksydacyjny jest również jednym z czynników wpływających na rozwój chorób cywilizacyjnych, w tym nadciśnienia tętniczego. Taki stres prowadzi do zwiększenia w organizmie wolnych rodników, które wykazują szkodliwe działanie. Aby temu zapobiec należy spożywać produkty będące źródłem polifenoli oraz antyoksydantów, ponieważ charakteryzują się one zdolnością zmiatania wolnych rodników. Ponadto wyższe spożycie takich produktów już o 100 mg/dzień zmniejsza ciśnienie o 1-2%. U badanych ponad 50% spożytych polifenoli pochodziło z herbaty i kawy, a następnie warzyw i owoców [1].

U osób z nadwagą i z nadciśnieniem I stopnia zastosowano kilka wzorów żywienia, ale redukcję ciśnienia skurczowego i rozkurczowego oraz poprawę stosunku sodu do potasu zaobserwowano podczas większego spożycia nasion, orzechów, ryb [2]. U pacjentów, którzy stosowali prewencyjnie dietę bogatą w warzywa, owoce, nasiona i awokado zaobserwowano obniżone ciśnienie tętnicze [3].

Co mówią badania?

Stare, dobre diety

Gdy porównano działanie obniżające ciśnienie tętnicze po zastosowaniu kilku diet okazało się, że najbardziej efektowną była dieta DASH, a nie diety niskowęglowodanowe, niskotłuszczowe, niskosodowe czy wysokobiałkowe [4]. Dieta DASH i śródziemnomorska zostały potwierdzone w wielu badaniach jako wzór żywienia prozdrowotnego dla ludzi. Potwierdzono także ich wpływ na obniżenie ciśnienia skurczowego o około 4mmHg, a rozkurczowego o  około 2 mmHg [5]. W grupach stosujących dietę śródziemnomorską z orzechami bądź oliwą extra virgin w porównaniu z dietami z niską zawartością tłuszczu wykazano zmniejszone ciśnienie skurczowe o około 4mmHg i rozkurczowe o około 2 mmHg [6].  W badaniu, w którym wzięło udział ponad 80 000 osób sprawdzano wpływ stosowania diety DASH na ryzyko wystąpienia nadciśnienia. Wyższe spożycie białka roślinnego, potasu, magnezu oraz błonnika było związane ze zmniejszeniem ciśnienia. Natomiast wzrost  ciśnienia obserwowano podczas zwiększonego spożycia białka zwierzęcego oraz sodu. Na końcu porównano wszystkich badanych pod względem stosowania diety DASH. Osoby, które wykazywały największe przystosowanie do tej diety charakteryzowały się 34% mniejszym ryzykiem nadciśnienia, a u osób, które stosowały tą dietę w mniejszym stopniu ryzyko było niższe o 7% [7].

Warzywa i owoce przy nadciśnieniu

W badaniach sprawdzono także wpływ większego spożycia kilka grup produktów na  spadek ciśnienia. Korzystny efekt widoczny był w grupie warzyw, owoców, pełnoziarnistych zbożowych, orzechach. Natomiast spożycie przetworzonego i czerwonego mięsa było związano ze wzrostem ciśnienia [7]. Zwiększenie spożycia potasu z dietą również wpływa korzystnie na zmniejszenie ciśnienia skurczowego, rozkurczowego oraz częstości występowania nadciśnienia [8].

Już 200 g warzyw i owoców na dzień zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej oraz chorób układu krążenia. Szczególnie zależność obserwowano podczas spożycia zielonych warzyw liściastych,  warzyw krzyżowych, gruszek oraz jabłek [9]. Spożycie więcej niż 7 porcji na dzień owoców i warzyw w porównaniu do spożycia tylko jednej było związane z mniejszym rozwojem nadciśnienia.  Znaczny spadek był również obserwowany podczas spożycia awokado i czarnych porzeczek. Ponadto mniejsze ryzyko występowało podczas spożycia brokułów oraz marchewki [10]. W innym badaniu zauważono, że spożycie błonnika z warzyw i płatków jest związane ze zmniejszeniem ryzyka nadciśnienia [11]. Zwiększenie spożycia pełnoziarnistych produktów zbożowych o 30 g/dzień zmniejsza ryzyko nadciśnienia o 30%, a spożycie 28 g/dzień orzechów zmniejszało ryzyko o 15%.  Z kolei każde spożycie 100 g/dzień mięsa czerwonego nasila ryzyko nadciśnienia o 14%.  Mięso przetworzone również wykazuje taki efekt odnośnie nadciśnienia, natomiast wzrasta ryzyko z każdą 50 g porcją takiego mięsa na dzień [12].

Podsumowanie

Podsumowując, należy profilaktycznie sprawdzać wartość ciśnienia tętniczego, ponieważ długo nieleczone nadciśnienie tętnicze ma negatywny wpływ na wiele narządów. Natomiast jeśli już ono występuje to należy wprowadzić do jadłospisu dietę DASH, której działanie zostało potwierdzone w badaniach. Można na początku wprowadzić kilka zmian, a następnie stopniowo następne, ponieważ każdy z grup produktów wymienionych wcześniej został przebadany również osobno w celu potwierdzenia działania obniżającego ciśnienie tętnicze.

Źródła:

1. Waśkiewicz A., Zujko M.E., Szcześniewska D. i wsp.: Polyphenols and dietary antioxidant potential, and their relationship with arterial hypertension: A cross-sectional study of the adult population in Poland (WOBASZ II). Adv Clin Exp Med 2019. doi: 10.17219/acem/91487.
2. Ndanuko R.N., Tapsell L.C., Charlton K.E. i wsp.: Associations between dietary patterns and blood pressure in a clinical sample of overweight adults. J Acad Nutr Diet 2017, 117, 228–239.
3. Mark L. D.Whole Fruits and Fruit Fiber Emerging Health Effects. Nutrients 2018, 10, 1833.
4. Schwingshackl L., Chaimani A., Schwedhelm C. i wsp.: Comparative effects of different dietary approaches on blood pressure in hypertensive and pre-hypertensive patients: A systematic review and network meta-analysis. Crit Rev Food Sci Nutr 2018, 1-14. doi: 10.1080/10408398.2018.
5. Ndanuko R.N., Tapsell L.C., Charlton K.E. i wsp.: Dietary patterns and blood pressure in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Adv Nutr 2016, 7, 76–89.
6. Doménech M., Roman P., Lapetra J. i wsp.: Mediterranean diet reduces 24-hour ambulatory blood pressure, blood glucose, and lipids: one-year randomized, clinical trial. Hypertension 2014, 64, 69-76.
7. Lelong H., Blacher J., Baudry J. I wsp.: Individual and Combined Effects of Dietary Factors on Risk of Incident Hypertension: Prospective Analysis From the NutriNet-Santé Cohort. Hypertension 2017, 70, 712-720.
8. Danika K., Jonas E.,Gert B. i wsp.: Dietary Acid Load and Potassium Intake Associate with Blood Pressure and Hypertension Prevalence in a Representative Sample of the German Adult Population. Nutrients 2018, 10,103.
9. Aune D., Giovannucci E., Boffetta P. i wsp.: Fruit and vegetable intake and the risk of cardiovascular disease, total cancer and all-cause mortality-a systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. Int J Epidemiol 2017, 46, 1029-1056.
10. Lea B., Isao M., Ambika S. i wsp.: FRUIT AND VEGETABLE CONSUMPTION AND THE INCIDENCE OF HYPERTENSION IN THREE PROSPECTIVE COHORT STUDIES. Hypertension 2016, 67, 288–293.
11. Baoqi S., Xiaoyan S., Tong W. i wsp.: Exploration of the Association between Dietary Fiber Intake and Hypertension among U.S. Adults Using 2017 American College of Cardiology/American Heart Association Blood Pressure Guidelines: NHANES 2007–2014. Nutrients 2018, 10, 1091.
12. Schwingshackl L., Schwedhelm C., Hoffmann G. i wsp.: Food Groups and Risk of Hypertension: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Prospective Studies. Adv Nutr 2017, 8, 793-803.