IMO. Na czym polega i jak się objawia zespół rozrostu metanogenów w jelitach?

IMO (intestinal methanogen overgrowth) to zespół rozrostu metanogenów w jelitach.

Metanogeny to archeony — mikroorganizmy prokariotyczne, produkujące metan.

IMO jest stanem klinicznym. Powodowany jest przerostem archeonów i zbyt dużym wytwarzaniem metanu w jelicie cienkim i okrężnicy.

Metanogenom do wytwarzania metanu niezbędny jest wodór. Skąd go czerpią? 

W jelicie cienkim zachodzi fermentacja węglowodanów, którą przeprowadzają bakterie. W wyniku tego procesu powstaje wodór. Wykorzystywany jest on przez archeony do metanogenezy.

U ludzi przeważającym metanogenem w jelicie jest Methanobrevibacter smithii. [1]

Dlaczego IMO, a nie SIBO?

Jeszcze do niedawna, nadmierna produkcja metanu, była klasyfikowana pod nazwą SIBO lub Metan-SIBO. SIBO (small bacterial intestinal overgrowth) oznacza przerost bakteryjny jelita cienkiego. Uznano, że nie był to trafny termin. Za IMO odpowiadają archeony, a nie bakterie, jak sugerowała nazwa SIBO. Według aktualnych wytycznych przerost metanogenów w jelicie definiowany jest osobno, jako IMO. [2]

Szkolenie SIBO, IMO, SIFO dla zaawansowanych

Jeśli potrzebujesz poznać więcej informacji, zapraszamy do e-kursu premium na naszej platformie szkoleniowej. Aby poznać szczegóły, kliknij w poniższy obrazek:

Jakie objawy może wywołać IMO?

Nadmierna ilość metanu w jelicie może wpływać niekorzystnie na samopoczucie i znacząco obniżać komfort życia. Związane jest to najczęściej z pojawianiem się dokuczliwych objawów takich jak:

Zaparcia

Zaparcia uważane są za podstawowy objaw IMO i są przykrym następstwem upośledzonej ruchliwości jelita przez metan. Wiele badań wykazało ścisły związek wydzielania tego gazu z występowaniem przewlekłych zaparć. Zaobserwowano również, że stopień nasilenia tych dolegliwości był zależny od poziomu stężenia metanu. Tym większy, im większa była ilość wyprodukowanego metanu u danej osoby. [3]

Wzdęcia

Wzdęcia to kolejny, typowy objaw przerostu archeonów. Jest on naturalną konsekwencją nadmiernego gromadzenia się gazu w jelitach. 

Obniżenie motoryki jelit

Metan wpływa spowalniająco na ruchliwość jelita cienkiego. Zwiększając kurczliwość jelita, działa hamująco na jego tranzyt. [4]

Otyłość

Dowiedziono, że przerost metananogenowy istotnie wpływa na wyższe BMI wśród osób otyłych. Dlaczego tak się dzieje? Archeony usuwając wodór, przyspieszają fermentację węglowodanów. To powoduje zwiększoną produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które stają się dodatkowym źródłem energii.

Spowolnienie motoryki jelit przez mutageny może być drugim czynnikiem, który wpływa na przyrost masy ciała. Upośledzony tranzyt wydłuża czas wchłaniania składników odżywczych. [5]

Obniżenie tętna

Choć dla wielu może być to zaskoczeniem, przerost metanogenowy rzutuje na układ sercowo-naczyniowy. U osób z IMO zauważono obniżenie tętna spoczynkowego. Im wyższe jest stężenie metanu w organizmie pacjenta, tym niższe jest jego tętno. [6]

Utrata masy ciała, niedożywienie i niedobory

IMO może być przyczyną niedoborów w organizmie człowieka. U „producentów metanu” wykryto niedobory witaminy B12. [7] Ostry stan przerostu archeonów przyczynia się do utraty masy ciała i niedożywienia pacjenta. [8] 

U kogo może wystąpić IMO?

IMO jest następstwem innej choroby lub zaburzenia, upośledzającego motorykę jelita cienkiego. Obecność metanu wykryto u osób z zespołem jelita drażliwego z przewagą zaparć [9] oraz przewlekłą rzekomą niedrożnością jelit [10].

U pacjentów z IMO dość często diagnozowane jest także SIBO, czyli przerost bakteryjny jelita cienkiego. Spowolniony pasaż jelitowy sprzyja nie tylko namnażaniu metanogenów. Są to również dogodne warunki do rozwoju bakterii.

Przeprowadzono badania, które to potwierdziły. Przebadano 1461 pacjentów. Wykonano im testy oddechowe. U prawie połowy wykryto nadmiar mikroorganizmów w jelicie cienkim. Spośród nich u prawie połowy osób wykazano wyłącznie przerost bakteryjny, a u prawie 40% – wyłącznie archeonów. U ponad 11% przebadanych dowiedziono, przerost zarówno jednych, jak i drugich mikroorganizmów. Zatem borykali się oni jednocześnie z IMO i z SIBO. [11]

Wskazuje się jeszcze inny czynnik predysponujący do IMO. Złe warunki środowiskowe. Życie bez zachowania odpowiedniego poziomu higieny sprzyja rozrostowi bakterii i archeonów w jelitach. Dowiedziono tego na przykładzie dzieci żyjących w slumsach. [12]

Wiele wskazuje na to, że również zaawansowany wiek przyczynia się do rozwoju metanogenezy. Jest to zrozumiałe, gdyż pasaż jelitowy u ludzi starszych jest osłabiony. [13]

Diagnostyka IMO

Powszechnie stosowanym, nieinwazyjnym i niedrogim narzędziem do diagnostyki IMO jest test oddechowy metanowo – wodorowy. Wykorzystuje się w nim założenie, że komórki organizmu człowieka nie produkują ani wodoru, ani metanu. Wodór wytwarzany jest przez bakterie, a metan przez archeony.

Prawidłowa fermentacja składników odżywczych skutkuje całkowitym wchłonięciem tych gazów w jelicie cienkim. W przypadku zaburzeń działania tego mechanizmu dochodzi do wytwarzania nadmiaru gazów. Obecność w wydychanym powietrzu wodoru oznacza przerost bakteryjny jelita cienkiego, obecność metanu — przerost archeonów.

Wykonanie testu na obecność IMO polega na tym, że osobie badanej podaje się węglowodany. Najczęściej w postaci glukozy lub laktulozy. Cukier ten jest szybko fermentowany przez bakterie, w wyniku czego powstaje wodór. Ten staje się substratem dla archeonów, do wytwarzania metanu. Wynik stężenia metanu ≥ 10 ppm (części na milion) wskazuje na obecność przerostu metanogenów.

Do wykonania testu oddechowego trzeba odpowiednio się przygotować. Cztery tygodnie wcześniej nie stosować antybiotyków i przez co najmniej 1 tydzień nie stosować środków przeczyszczających. Na dzień przed badaniem trzeba unikać spożywania pokarmów fermentowanych, które zawierają węglowodany złożone. Zaleca się również, by na 8 – 12 godzin przed badaniem być na czczo. [14]

Koszt testu wodorowo-metanowego wynosi na rok 2022 ok. 320 zł.

Jak leczyć IMO?

Antybiotykoterapia

Za najskuteczniejszą terapię w leczeniu IMO uważana jest antybiotykoterapia. Najlepszy efekt uzyskuje się przy połączeniu dwóch antybiotyków – ryfaksyminy i neomycyny. Badania wykazały 87% skuteczności tej terapii. Powodowała obniżenie stężenia metanu do poziomu niewykrywalnego. Niestety, chociaż jest ona skuteczna, po jej zakończeniu, przerost mutanogenów z różnym czasem nawraca. [15]

Lowastatyna

Obiecującą terapeutyczną alternatywą do antybiotykoterapii wydają się statyny. Są to leki dość powszechnie stosowane do obniżania cholesterolu. Zauważono jednak, że jeden z – lowastatyna (ściśle jej prolekowa forma laktonu), skutecznie hamuje produkcję metanu. [16]

Terapia ziołowa

Skuteczność terapii ziołowej może być porównywalna z działaniem ryfaksyminy. [17] Efekt terapeutyczny udowodniono w leczeniu SIBO. Wiemy jednak, że ryfaksymina stosowana jest w również w leczeniu IMO. Możemy zatem przypuszczać, że zastosowanie ziołoterapii i w tym przypadku przyniesie pozytywny efekt.

Na rynku dostępnych jest wiele substancji pochodzenia naturalnego o działaniu przeciwdrobnoustrojowym. Mogą być one pomocne w łagodzeniu dolegliwości związanych z IMO. Są to m.in.: allicyna, olejek z oregano, miodła indyjska (neem) czy berberyna.

Istnieją również suplementy zawierające kompleksy ziół. Przykładem takiego medykamentu jest Atrantil, będący połączeniem mięty pieprzowej, quebracho i ekstraktu z drzewa konkerowego. Wykazuje on skuteczność w łagodzeniu objawów u pacjentów z zespołem jelita drażliwego z zaparciami. Borykających się z dolegliwościami związanymi z nadmiarem metanu. [18]

Pomimo pozytywnych efektów stosowania ziołoterapii, należy ją traktować raczej wspomagająco.

Dieta elementarna 

Dieta elementarna jest skuteczną metodą leczenia IMO. Polega na dostarczeniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w łatwo dostępnej i wstępnie strawionej formie. (sproszkowanej lub płynnej). Składniki te, w przeważającej ilości, wchłaniane są w pierwszej części jelita. Powoduje to ograniczenie dostarczania pożywki mikroorganizmom w dalszej części jelita cienkiego.

Dietę elementarną stosuje się zwykle poprzez spożywanie gotowych preparatów. Ich samodzielne przygotowanie jest możliwe, jednak dość trudne i czasochłonne. Kuracja trwa 2 lub 3 tygodnie, w zależności od indywidualnych potrzeb. Wymaga ona konsultacji lekarza lub dietetyka. Podczas jej trwania wyklucza się jedzenie innych stałych pokarmów. [19] [20]

Niestety dieta elementarna ma kilka mankamentów. Jest wymagająca, restrykcyjna i droga. Koszt 14- dniowej diety to ok. 2500-3000 zł.

Dieta low FODMAP 

Dieta low FODMAP jest dość często wiązana z leczeniem IMO. Charakteryzuje ją niska zawartość krótkołańcuchowych węglowodanów, fermentowanych przez bakterie.

Źródłem tych składników jest głównie żywność pochodzenia roślinnego, czyli warzywa, owoce, ziarna i orzechy. Poprzez ich eliminację, ograniczamy produkcję substratów wykorzystywanych przez bakterie, a w dalszej konsekwencji przez archeony. Mechanizm działania tej diety wydaje się zrozumiały. Jednak wyniki badań nie są jednoznaczne.

Zalecenia diety wiążą się zwykle z niską zawartością błonnika, co przy długofalowym stosowaniu nie jest korzystne. Zaobserwowano jednak, że obniżenie produktów fermentowanych łagodzi objawy u pacjentów z zespołem jelita drażliwego z zaparciami. A przypomnijmy, że schorzenie to łączone jest z przerostem archeonów. [21]

Probiotyki 

Niedawne badania wykazały, że osoby przyjmujące probiotyki w testach oddechowych odznaczały się zwiększoną produkcję metanu. Z wyjątkiem jednego szczepu. Lactobacillus reuteri obniża produkcję tego gazu oraz łagodzi objawy przewlekłych zaparć. [22]

Podsumowanie

Naukowcy wciąż zajmują się zgłębianiem wiedzy na temat ogólnoustrojowego działania przerostu metanogenowego. Jak sugerują, jest jeszcze wiele do zrobienia. Musimy pamiętać, że IMO jest skutkiem innej choroby, anatomicznych defektów lub stanów pooperacyjnych. Jego leczenie ma zatem raczej charakter doraźny. Jeśli chcemy, żeby było naprawdę skuteczne, należy skupić się na znalezieniu źródła przyczyny.

Tu konieczna jest konsultacja u specjalisty lekarza lub lekarza i dietetyka. Z pewnością nie powinniśmy działać na własną rękę. Wystrzegajmy się także korzystania z samozwańczych „znawców problemu”, którzy oferują wątpliwe terapie, obiecując cuda. W najlepszym przypadku narażamy się na utratę pieniędzy, gorszym — ryzykujemy zdrowie.

Bibliografia:

1. Basseri, R. J. Basseri, B., Piemental, M., Chong, K., Youdim, A., Low, K., Hwang, L., Soffer, E., Chang, C. i Mathur, R. (2012). Intestinal Methane Production in Obese Individuals Is Associated with a Higher Body Mass Index. Gastroenterology and Hepatology, 8(1), 22-28. Pobrano z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3277195/
2. Chedid, V., Dhalla, S., Clarke, J. O., Roland, B. C., Dunbar, K. B., Koh, J., Justino, E., Tomakin, E. i Mullin, G. E. (2014). Herbal therapy is equivalent to rifaximin for the treatment of small intestinal bacterial overgrowth. Global advances in health and medicine, 3(3), 16-24. Pobrano z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24891990/
3. Haworth, V. (2020). Treatments for Methane Production. The Functional Gut Clinic. Pobrano z https://thefunctionalgutclinic.com/blog/news/treatments-for-methane-production/
4. Khan, M. Z., Lyu, R., McMichael, J. i Gabbard, S. (2022). Chronic Intestinal Pseudo-Obstruction Is Associated with Intestinal Methanogen Overgrowth. Digestive Diseases and Sciences, 10.1007/s10620-021-07343-1. Pobrano z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35001241/
5. Lyu, Z. (2021). Back to the Source: Molecular Identification of Methanogenic Archaea as Markers of Colonic Methane Production. Digestive Diseases and Sciences, 66, 3661-3664. Pobrano z https://link.springer.com/article/10.1007/s10620-021-06839-0
6. Medigan, K. E., Bundy, R. i Weinberg R. B. (2021). Distinctive Clinical Correlates of Small Intestinal Bacterial Overgrowth with Methanogens. Clinical Gastroenterology  and Hepatology. Pobrano z https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1542356521010491
7. Mello, C. S., Tahan, S., Melli, L. C. F. L., Rodrigues, M. S., de Mello, R. M., Scaletsky, I. C. i de Morais, M. B. (2012). Methane production and small intestinal bacterial overgrowth in children living in a slum. World Journal of Gastroenterology, 18(41), 5932-5939. Pobrano z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3491601/
8. O’Dwyer, D. (2021). Homemade Elemental Diet to Treat Intestinal Methanogen Overgrowth: A Case Report. Integrative Medicine 20(2), 32-41. Pobrano z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34377092/
9. Pimentel, M., Constantino, T., Kong, Y., Bajwa, M., Rezaei, A. i Park, S. (2004). A 14 – Day Elemental Diet Is Highly Effective in Normalizing the Lactulose Breath Test. Digestive Diseases and Sciences, 49, 73-77. Pobrano z https://link.springer.com/article/10.1023/B:DDAS.0000011605.43979.e1
10. Pimentel, M., Lin, H. C., Enayati, P., Van Den Burg, B., Lee, H. R., Chen, J.H., Park, S., Kong, Y. i Conklin, J. (2006). Methane, a gas produced by enteric bacteria, slows intestinal transit and augments small intestinal contractile activity. American Journal of Physiology. Gastrointestinal and Liver Physiology, 290(6), G 1089-95. Pobrano z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16293652/ 
11. Pimentel, M., Saad, R. J., Long, M. D. i Rao S. S. C. (2020). ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. The American Journal of Gastroenterology, 115, 165-178. Pobrano z https://journals.lww.com/ajg/Fulltext/2020/02000/ACG_Clinical_Guideline__Small_Intestinal_Bacterial.9.aspx?fbclid=IwAR3-oJUiZrcZd_IdqIYRQ1IW5aKkFmPnNaxZugI0h5wtpWpPYh0wFb3zVIs
12. Rao, S. S. C. i Bhagatwala, J. (2019). Small intestinal Bacterial Overgrowth: Clinical Features and Therapeutic Management. Clinical and Translational Gastroenterology, 10(10), e00078. Pobrano z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6884350/
13. Suri, J., Kataria, R., Malik, Z. Parkman, H. P. i Schey, R. (2018). Elevated methane levels in small intestinal bacterial overgrowth suggests delayed small bowel and colonic transit. Medicine 97(21), e10554. Pobrano z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6393144/
14. Takakura, W., Chang, C., Hosseini, A., Wang, J., Kowalewski, E., Mathur, R., Rezaie, A. i Pimentel, M. (2020). S0462 The Vital Gut Microbe: The Effect of Methane on the Host’s Vital Sign. The Journal of Gastroenterology, 115, 232-233. Pobrano z https://journals.lww.com/ajg/Fulltext/2020/10001/S0462_The_Vital_Gut_Microbe__The_Effect_of_Methane.463.aspx