Jakie witaminy na serce? Które suplementy mają realny wpływ na układ sercowo-naczyniowy?

Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów na świecie. W 1990 r. odnotowano 12,59 mln zgonów z ich powodu. W 2015 r. liczba ta wzrosła do 17,92 mln. Prognozuje się, że w 2030 roku wzrośnie aż do 23,3 miliona. [6] Na rynku jest coraz więcej suplementów witaminowych, które mają zmniejszać ryzyko ich wystąpienia. Ich stosowanie staje się coraz bardziej powszechne. Pojawia się pytanie, czy ich zażywanie jest faktycznie słuszne? Jeśli tak, jakie preparaty najlepiej wybrać?

Spis treści:

1. Witamina D
2. Witamina C
3. Witamina E
4. Witamina B6
5. Witamina K
6. Kwas foliowy
7. Przegląd badań
8. Bezpieczeństwo suplementów
9. Podsumowanie
10. Bibliografia

Witamina D

Niedobór witaminy D jest obserwowany najczęściej spośród wszystkich witamin. Dotyka prawie miliard ludzi na całym świecie. Witamina D jest znana przede wszystkim z tego, że zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach. Umożliwia jego przedostawanie się do kości. [2]

Jednak receptory witaminy D znajdują się w większości ludzkich komórek i tkanek. To wskazuje na jej znaczenie w funkcjonowaniu całego organizmu. [4] Badania na zwierzętach wykazały, że może również odgrywać rolę w zachowaniu integralności naczyń krwionośnych, regulacji ciśnienia krwi oraz zapobiegać przerostowi komórek mięśniowych.

Ponadto badania obserwacyjne wykazały związek między niedoborem witaminy D a zwiększonym ryzykiem nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i niewydolności serca. Jednak ostatnie badania nie wykazały korzystnego wpływu suplementacji witaminy D na zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Nie powinna być zalecana w celach prewencyjnych. [2, 4]

Witamina C

Przekonanie, że witamina C może korzystnie wpływać na zdrowie serca opiera się na kilku hipotezach.

Po pierwsze, wiele prac udokumentowało korzystny wpływ spożywania owoców i warzyw na zdrowie serca. To doprowadziło do teorii, że może być za to odpowiedzialna właśnie zawarta w nich witamina C.

Po drugie ma silne właściwości przeciwutleniające. Zapobiega utlenianiu cząstek LDL oraz zmniejsza adhezję krążących monocytów do komórek śródbłonka naczyń. Tym samym może zmniejszać ryzyko miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych z nią związanych.

Dodatkowo stymuluje wytwarzanie tlenku azotu w śródbłonku naczyń krwionośnych, co powoduje ich rozszerzanie i obniżenie ciśnienia krwi. Zapobiega również apoptozie komórek mięśni gładkich naczyń, co pomaga w utrzymaniu stabilnych blaszek miażdżycowych.

Mimo to wyniki badań nie są na tyle wystarczające, aby zalecić suplementację witaminy C w celu zmniejszenia ryzyka chorób serca. Niewiele z nich sugerowało korzyści z suplementacji. Niektóre wykazały nawet niewielki wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego. [3]

Witamina E

Witamina E zaliczana jest do przeciwutleniaczy i może zapobiegać oksydacyjnej modyfikacji lipoprotein o małej gęstości (LDL). Zaobserwowano, że spożywanie owoców, warzyw i innych pokarmów bogatych witaminy, a zwłaszcza witaminę E, zmniejsza ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Jednak nie stwierdzono wpływu jej suplementacji na liczbę zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych, zawału mięśnia sercowego lub udaru mózgu. Nie stwierdzono również istotnych różnic w częstości występowania wtórnych powikłań sercowo-naczyniowych. [9]

Witamina B₆

Witamina B₆ jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Odpowiada między innymi za regulację ciśnienia krwi poprzez wpływ na układ renina-angiotensyna i krzepnięcia krwi. Zapewnia integralność śródbłonka i odpowiednią agregację płytek krwi, uczestniczących w tym procesie.

Ponadto niedobór witaminy B6 może powodować wzrost stężenia homocysteiny we krwi, co ma wpływ na rozwój miażdżycy. W niektórych przypadkach jej suplementacja jest wskazana. [5]

Witamina K

Witamina K odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu krążenia poprzez regulację homeostazy wapnia. Aktywuje białko, które zapobiega odkładaniu się wapnia w naczyniach krwionośnych. [6, 8]

Z tego względu suplementacja witaminy K może spowolnić postęp zwapnienia naczyń krwionośnych i zastawek, zmniejszyć częstość występowania choroby wieńcowej oraz śmiertelność spowodowaną chorobami sercowo-naczyniowymi. Autorzy badań wskazują, że skuteczna zalecana dawka witaminy K powinna wynosić 180-360 µg/dzień. [8]

Kwas foliowy

Metaanaliza badań nad wpływem kwasu foliowego na zdrowie układu krążenia wykazała, że jego suplementacja zmniejsza ryzyko udaru mózgu o 10% i chorób sercowo-naczyniowych o 4%. Na ryzyko choroby niedokrwiennej serca suplementacja kwasu foliowego nie miała wpływu.

Mechanizm jego korzystnego wpływu na ryzyko sercowo-naczyniowo nie jest do końca poznany. Prawdopodobnie wiąże się z obniżaniem stężenia homocysteiny we krwi. [7]

Przegląd badań: jak suplementy wpływają na serce i jego pracę?

W profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych wykazano jedynie korzyści z suplementacji kwasu foliowego i witamin z grupy B, ponieważ zmniejszają ryzyko wystąpienia udaru.

Nie zaobserwowano żadnego korzystnego działania powszechnie stosowanych multiwitamin, witaminy D, wapnia i witaminy C, a w przypadku przyjmowania niacyny (witaminy B₃) wraz ze statyną ryzyko śmiertelności wręcz wzrosło. Dlatego nie zaleca się ich stosowania, gdy możliwe jest dostarczenie odpowiedniej ilości witamin wraz z pożywieniem.

USPSTF (ang. United States Preventive Services Task Force) stanowczo odradza również przyjmowanie β-karotenu i witaminy E. Wobec braku wyraźnych korzyści zdrowotnych wynikających z przyjmowania suplementów i z obawy, że nadmierne spożycie niektórych mikroskładników może mieć niepożądane konsekwencje, zaleca się przede wszystkim poprawę nawyków żywieniowych. [1]

Bezpieczeństwo suplementów

Warto zwrócić uwagę na aspekt ogólnego bezpieczeństwa stosowania suplementów diety. W myśl obowiązujących przepisów prawa żywnościowego, definiowane są one jako środki spożywcze.

Stąd też wynika ich powszechna dostępność, a to powoduje wzrost zainteresowania nimi konsumentów dbających o zdrowie. Ich wprowadzanie na rynek nie wymaga tak szczegółowych badań i pozwoleń jak w przypadku leków. Dlatego lepiej wybierać preparaty zawierające witaminy, które są lekiem, a nie suplementem diety. Dodatkowo warto skonsultować ich zażywanie z lekarzem.

Suplementacja diety jest dobrym sposobem na uzupełnienie niedoborów niektórych składników w organizmie człowieka. Jednak nieuzasadnione i nadmierne spożycie tych produktów stwarza możliwość wystąpienia zagrożeń dla konsumenta. [10]

Podsumowanie

Istnieją doniesienia, że suplementacja niektórych witamin może mieć korzystne działanie w prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Należy jednak mieć na uwadze, że nie ma wystarczająco dużo badań, aby to potwierdzić.

Udowodniono jedynie rolę kwasu foliowego i witamin z grupy B w zapobieganiu udarowi mózgu. Największe znaczenie w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych ma dieta. Suplementy diety mogą być jedynie dodatkiem. Ich stosowanie na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem, może okazać się szkodliwe.

Bibliografia:

1. Jenkins, D., Spence, J. D., Giovannucci, E. L., Kim, Y. I., Josse, R. G., Vieth, R., Sahye-Pudaruth, S., Paquette, M., Patel, D., Blanco Mejia, S., Viguiliouk, E., Nishi, S. K., Kavanagh, M., Tsirakis, T., Kendall, C., Pichika, S. C., & Sievenpiper, J. L. (2021). Supplemental Vitamins and Minerals for Cardiovascular Disease Prevention and Treatment: JACC Focus Seminar. Journal of the American College of Cardiology, 77(4), 423–436.
2. Latic, N., & Erben, R. G. (2020). Vitamin D and Cardiovascular Disease, with Emphasis on Hypertension, Atherosclerosis, and Heart Failure. International journal of molecular sciences, 21(18), 6483.
3. Moser, M. A., Chun, O. K. (2016). Vitamin C and Heart Health: A Review Based on Findings from Epidemiologic Studies. International journal of molecular sciences, 17(8), 1328.
4. de la Guía-Galipienso, F., Martínez-Ferran, M., Vallecillo, N., Lavie, C. J., Sanchis-Gomar, F., & Pareja-Galeano, H. (2021). Vitamin D and cardiovascular health. Clinical nutrition (Edinburgh, Scotland), 40(5), 2946–2957.
5. Stach, K., Stach, W., & Augoff, K. (2021). Vitamin B6 in Health and Disease. Nutrients, 13(9), 3229.
6. Wen, L., Chen, J., Duan, L., & Li, S. (2018). Vitamin K‑dependent proteins involved in bone and cardiovascular health (Review). Molecular medicine reports, 18(1), 3–15.
7. Li, Y., Huang, T., Zheng, Y., Muka, T., Troup, J., & Hu, F. B. (2016). Folic Acid Supplementation and the Risk of Cardiovascular Diseases: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Journal of the American Heart Association, 5(8), e003768.
8. Hariri, E., Kassis, N., Iskandar, J. P., Schurgers, L. J., Saad, A., Abdelfattah, O., Bansal, A., Isogai, T., Harb, S. C., & Kapadia, S. (2021). Vitamin K2-a neglected player in cardiovascular health: a narrative review. Open heart, 8(2), e001715.
9. Heart Outcomes Prevention Evaluation Study Investigators, Yusuf, S., Dagenais, G., Pogue, J., Bosch, J., & Sleight, P. (2000). Vitamin E supplementation and cardiovascular events in high-risk patients. The New England journal of medicine, 342(3), 154–160.
10. Krasnowska, G., & Sikora, T. (2011). Suplementy diety a bezpieczeństwo konsumenta. Żywność Nauka Technologia Jakość, 18(4).