Kminek zwyczajny. Właściwości prozdrowotne i zastosowanie

Kminek zwyczajny (Carum carvi L.) jest aromatyczną rośliną wykorzystywaną w polskiej kuchni. Jako przyprawa ma wiele właściwości prozdrowotnych i kulinarnych. Kminek jest często mylony z kminem rzymskim (Cuminum cyminum L.), ale to dwie różne rośliny.

Kminek zwyczajny jest uprawiany w Azji, Afryce i Europie. Północna część Polski to najlepsze rejony do jego uprawy w naszym kraju. Wymaga on żyznej i wilgotnej gleby. [1]

Kminek zwyczajny a kmin rzymski – różnice i podobieństwa

Kminek zwyczajny (Carum carvi L.) tak jak kmin rzymski, zaliczane są do rodziny selerowatych (Apiaceae). Natomiast znaczącymi różnicami są smak i wygląd. Kminek zwyczajny jest delikatniejszy i łagodniejszy w smaku. Nasiona kminu rzymskiego są ciemnobrązowe, a kminku jasnobrązowe.

Jak wygląda kminek zwyczajny i do czego jest wykorzystywany?

Kminek zwyczajny wyglądem przypomina koper ogrodowy. Zastosowanie w kuchni oraz fitoterapii znalazły owoc kminku, liście oraz korzeń.

Kminek jest rośliną dwuletnią. Oznacza to, że w pierwszym roku wyrasta rozeta liści oraz gruby korzeń palowy. W drugim roku zaś rozwijają się liście odziomkowe i łodygi kwiatostanowe. 

Roślina ma około 80 cm, drobne kwity w kolorze biały lub jasnoróżowym oraz liście podwójnie- lub potrójniepierzastodzielne. Owoc kminku zwyczajnego to wydłużona rozłupina. [1]

Kwitnie w maju, natomiast owoce kminku są dojrzałe w lipcu. 

Owoce kminku zwyczajnego dzięki zawartości olejków eterycznych m.in.: kawonu i limonenu mają intensywny smak i aromat. Olejki są wykorzystywane do aromatyzowania produktów spożywczych np. konserw mięsnych. Nasion w całości używa się w piekarnictwie do wypieków chleba, natomiast w formie zmielonej wykorzystywane są np. do sałatek. Korzeń kminku, można ugotować i dodać do potraw jak pietruszkę lub marchewkę, lub wykorzystać do przygotowania rosołu. 

Wartości odżywcze – kminek zwyczajny

Nasiona kminku zwyczajnego zawierają białko, tłuszcze i węglowodany, witaminę C, kwas foliowy, witaminę A oraz wiele innych witamin i składników mineralnych. Natomiast nie można tej rośliny traktować jako źródła makroskładników ani wybranych witamin. Kminek jest przyprawą, więc spożywamy go w bardzo małych ilościach. Średnio w daniu znajduje się 1 g kminku zwyczajnego, są to znikome ilości. [2]

Nasiona kminku zwyczajnego

Nasiona kminku charakteryzują się dużą zawartością substancji aktywnych, które wykazują szczególne właściwości prozdrowotne, nawet jeśli są spożywane w bardzo małych ilościach. Wśród nich są polifenole takie jak: kwas galusowy lub kwercetyna. Substancje te zmniejszają ryzyko wystąpienie chorób związanych ze starzeniem się organizmu. Mogą ograniczyć występowanie chorób serca oraz nowotworów. [3]

Za intensywny aromat odpowiadają również owoce kminku, które są bogate w karwon, limonen oraz aldehyd kminkowy. [8]

Olejek kminkowy

Olejek kminkowy często występuje jako substancja aromatyzująca w różnych produktach spożywczych, np. do konserw mięsnych. Jest wykorzystywany również do stosowania zewnętrznego podczas zakażeń bakteryjnych, grzybiczych, pasożytniczych. [10]
Olejek kminkowy usprawnia wydzielanie kwasu żółciowego, poprawia trawienie oraz pobudza apetyt. [8], [9]

Właściwości prozdrowotne kminku zwyczajnego

Kminek zwyczajny wykazuje pozytywne działanie na wiele układów w organizmie człowieka.

Układ pokarmowy

Kminek zwyczajny znalazł zastosowanie w leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych oraz dróg żółciowych. Wykazuje działanie rozkurczowe żołądka i jelit. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego oraz reguluje dopływ żółci do jelit. Łagodzi dolegliwości trawienne związane z nadmierną fermentacją jelitową, czyli wzdęcia, zgagę, biegunki, zaparcia czy ból brzucha. Również owoce kminku zwyczajnego pobudzają apetyt oraz zmniejszają skurcz mięśni gładkich układu pokarmowego. [12]

Ponadto połączenie oleju z mięty z olejkiem kminkowym pomaga w dyspepsji czynnościowej. [12] Wykazano również pozytywne działanie w u pacjentów z IBS. Należy preparat z olejkiem kminku nakładać miejscowo w okolice brzucha. Wykazano szczególną skuteczność wśród pacjentów z postacią biegunkową IBS. [4]

Kminek zwyczajny wykorzystuje się jako przyprawę. Szczególnie często dodawany jest do potraw ciężkostrawnych w celu prewencji dolegliwości po spożyciu tego typu dań np. bigos, grochówka.

Inną formą spożycia kminku jest napar z mielonych nasion (przepis poniżej). W sprzedaży znajdują się herbaty lub preparaty lecznicze (Iberogast) z dodatkiem kminku. Mogą być stosowane w celu zmniejszenia dolegliwości związanych ze spożyciem ciężkostrawnego posiłku.

Układ moczowy

Kminek zwyczajny ma właściwości moczopędne podobne do furosemidu, który jest lekiem zmniejszającym obrzęki oraz obniżającym ciśnienie tętnicze krwi.[3] Najsilniejsze działanie moczopędne wykazuje wodny ekstrakt z nasion kminku zwyczajnego. Przeprowadzono badanie trwające 8 dni, w którym nie stwierdzono toksycznego działania ekstraktu z kminku na nerki, podawanego w dawkach terapeutycznych, czyli 100 mg/kg.[3]

Właściwości przeciwcukrzycowe

Stosowanie olejku z kminku wykazuje działanie przeciwcukrzycowe. Olejki eteryczne z tej rośliny zawierają wiele substancji, jedną z nich jest karweol. Wpływa on na normalizację poziomu glukozy we krwi na czczo oraz po posiłku. [3], [5] Wysoki potencjał przeciwutleniaczy takich jak kwas kawowy, galusowy, chlorogenowy, kumarowy i ferulowy, katechina czy flawon w nasionach kminku odpowiadać za działanie przeciwcukrzycowe kminku. [3], [6], [13]

Czy kminek jest dobry na odchudzanie?

Przeprowadzono badanie, w którym sprawdzono wpływ wyciągu z kminku zwyczajnego na obniżenie masy ciała u kobiet aktywnych fizycznie z nadwagą lub otyłością. Podzielono je na dwie grupy. Pierwsza grupa badana przyjmowała ekstrakt z kminku, a druga grupa kontrolna produkt placebo. Badanie wykazało znaczącą redukcję masy ciała wśród kobiet przyjmujących ekstrakt z kminku. [7]

Ponadto podczas leczenia otyłości przy pomocy ekstraktu z kminku obserwuje się zmniejszenie apetytu na spożycie węglowodanów (np. słodyczy). [3] Podsumowując, wyniki te sugerują potencjał leczenia otyłości przy zastosowaniu fitoterapeutycznego ekstraktu z kminku zwyczajnego.

Czy kobiety w ciąży mogą spożywać kminek zwyczajny?

Nie ma uzasadnionych przeciwwskazań do spożywania kminku w postaci przyprawy przez kobiety w ciąży, a później podczas karmienia piersią. Są bezpieczne ze względu na stosowanie ich w małej ilości. Natomiast nie zaleca się przyjmowanie przez kobiety w ciąży i podczas laktacji dużych ilości owoców kminku zwyczajnego, ekstraktu lub olejku z tej rośliny ze względu na małą ilość badań naukowych. 

Przeciwskazania i działanie uboczne kminku zwyczajnego

Odradza się stosowanie preparatu z olejku kminkowego u osób ze schorzeniami wątroby, zapaleniem dróg żółciowych i innymi chorobami dróg żółciowych. Nie zaleca się podawania oleju z kminku pacjentom z zapaleniem nerek.

Preparaty ziołowe zawierające wyciąg lub ekstrakt z kminku nie należy stosować u osób poniżej 12 r.ż.

Bezpieczna dawka

Bezpieczna dawka kminku zwyczajnego dla człowieka wynosi maksymalnie:

• 400 mg/kg masy ciała dla olejku eterycznego
• 3200 mg/ kg masy ciała dla ekstraktu wodnego
• kulinarne wykorzystanie kminku zwyczajnego w przepisach jak przyprawę jest bezpieczne 

Zastosowanie kulinarne

Kminek w kuchni polskiej zostaje wykorzystywany do przygotowania wielu tradycyjnych dań szczególnie mięsnych. Dodaje się go również do potraw warzywnych np. zasmażana kapusta lub zupa grochowa. Tłuste kawałki mięsa oraz niektóre warzywa są produktami ciężkostrawnymi i mogą powodować wzdęcia, dyskomfort lub ból brzucha po posiłku. [12]

Nasiona kminku zwyczajnego wykorzystuje się w całości w piekarnictwie. Ich obecność sprawia, że pieczywo nabiera charakterystycznego smaku. Dzięki temu można zmniejszyć ilość dodawanej soli. Nasiona przed użyciem najlepiej namoczyć. 

Zmielone nasiona kminku używa się do sałatek, gotowanych warzyw, past warzywnych, zup (szczególnie z dodatkiem strączków), pasztetów mięsnych, mięs oraz sosów.

Ostatnią wykorzystywaną w przemyśle spożywczym formą kminku jest olejek kminkowy. Używa się go do aromatyzowania konserw i sosów. Jest również stosowany w fitoterapii jako suplement wspomagający m.in. pracę układu pokarmowego.

Gdzie kupować nasiona kminku i jak je przechowywać?

Kminek zwyczajny można kupić w większości sklepów spożywczych stacjonarnych, internetowych lub zielarskich. Kosztuje około 2 zł za 20 g. Znajdziemy go w formie całych ziaren lub mielonej.

Po otwarciu opakowania najlepiej go przechowywać w szklanym, ciemnym słoiku lub szczelnie zamkniętym opakowaniu.

Ciekawostka

Kminek zwyczajny jest składnikiem powszechnie znanej i lubianej na całym świecie przyprawy curry.

Przepisy z kminkiem zwyczajnym

Wegański bigos

PRZEPIS

• 1 kg kiszonej kapusty
• 100 g soczewicy
• 1 szt. cebuli
• 200 g pieczarek
• 4 łyżki sosu sojowego
• Olej rzepakowy
• 2 łyżki koncentratu pomidorowego

Przyprawy

• łyżeczka kminku
• 4 ząbki czosnku
• pieprz i sól
• ziele angielskie
• liść laurowy
• łyżeczka pieprzu ziołowego
• łyżeczka cząbru

WYKONANIE:

1. Kiszoną kapustę przepłukać pod bieżącą wodą.
2. Do garnka dodać olej rzepakowy i pokrojoną w kostkę cebulę. Chwilę smażyć i dodać pokrojone pieczarki oraz kiszoną kapustę.
3. Dodać wszystkie przyprawy oraz przeciśnięty przez praskę czosnek.
4. Zalać wodą i gotować przez 30 min.
5. W tym czasie ugotować czerwona soczewice w sposób al’dente.
6. Po 30 min do bigosu dodać soczewicę, sos sojowy, koncentrat pomidorowy i dokładnie wymieszać.
7. Bigos najlepiej smakuje na drugi dzień. Można go podawać z dobrej jakości ciemnym chlebem żytnim.

Chleb z kminkiem

PRZEPIS

• 600 g mąki pszennej typu 550
• 300 g zaczynu żytniego
• 1/2 szklanki otrąb pszennych
• 250 ml wody
• 10 g suchych drożdży
• łyżka oliwy z oliwek
• 1 łyżeczka soli
• 1/2 łyżeczki cukru
• 1 łyżeczka kminku całego
• 1 łyżeczka kminku mielonego

WYKONANIE:

1. Drożdże wymieszać z letnim mlekiem, cukrem i solą. Odstawić na 10 min.
2. Mąkę, otręby i kminek mielony wymieszać.
3. Do suchych składników zaczyn żytni i z drożdży. Wymieszać.
4. Wyrobić ciasto na chleb przy pomocy robota kuchenne lub ręcznie ugniatając przez 8-10 min.
5. Ciasto odstawić pod przykryciem w ciepłym miejscu na 60 min.
6. Po tym czasie ciasto przełożyć do foremki wysmarowanej oliwą z oliwek. Posypać wierzch nasionami kminku. Ponownie ciasto przykryć i odstawić w ciepłe miejsce na kolejne 60 min.
7. Piekarnik nagrzać do 200^oC i piec chleb przez 40 min.
8. Po upieczeniu chleb wyjąć z foremki, żeby nadmiar wilgoci odparował.

Podsumowanie

Kminek zwyczajny jest produktem roślinnym wykorzystywanym w farmakoterapii, fitoterapii oraz przepisach kulinarnych. Stosowany w rozsądnych ilościach jako przyprawa lub suplement diety wykazuje właściwości prozdrowotne.

Badania naukowe udowodniły jego skuteczne działanie przeciwcukrzycowe oraz dyspeptyczne. Ponadto może być istotnym elementem podczas leczenia otyłości. Kminek warto używać w kuchni do przygotowywania dań, szczególnie ciężkostrawnych.

Bibliografia:

1. S. Zwierz, “Technologia uprawy kminku zwyczajnego”. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lublinie (2020): 2-3
2. O. Merah “Biochemical Composition of Cumin Seeds, and Biorefining Study.” Biomolecules 2020, vol. 10, no. 7, (2020): 1054
3. M. Mahboubi, “Caraway as Important Medicinal Plants in Management of Diseases.” Natural Products and Bioprospecting, vol. 9, (2018)
4. M. Mahboubi, “Caraway as Important Medicinal Plants in Management of Diseases.” Natural products and bioprospecting, vol. 9, no. 1, (2019)
5. H. Hajlaoui et al., “Antimicrobial, Antioxidant, Anti-Acetylcholinesterase, Antidiabetic, and Pharmacokinetic Properties of Carum carvi L. and Coriandrum sativum L. Essential Oils Alone and in Combination.” Molecules, no. 12, (2021): 3625
6. M. S. Ahmed, A. U. Khan, L. T. al Kury, and F. A. Shah, “Computational and Pharmacological Evaluation of Carveol for Antidiabetic Potential.” Frontiers in Pharmacology, vol. 11, (2020): 1
7. M. Kazemipoor, C. W. J. B. W. M. Radzi, M. Hajifaraji, B. S. Haerian, M. H. Mosaddegh, and G. A. Cordell, “Antiobesity Effect of Caraway Extract on Overweight and Obese Women: A Randomized, Triple-Blind, Placebo-Controlled Clinical Trial.” Evidence-based Complementary and Alternative Medicine : eCAM, (2013)
8. A. Kędzia and A. W. Kędzia, “Postępy Fitoterapii Borgis” Post Fitoter, vol. 18, no. 2, (2017): 94–99
9. Simic A, Rancic A, Sokovic MD i wsp. „Essential oil composition of Cymbopogon winterianus and Carum carvi and their antimicrobial activities.” Pharma Biol 2008; 46(6):437-41
10. P.Kwiatkowski „Nowe perspektywy w walce z czyrakami – właściwości przeciwbakteryjne olejku kminkowego (Carum carvi L.) wobec Staphylococcus aureus.” V. Pomorskie Spotkania z Mikrobiologią (2015)
11. K. Seidler-Łożykowska, D. Król, and J. Bocianowski, “Content of essential oil and its composition in fruit originated from caraway (Carum carvi L.) collection|” Tom XXXI rośliny oleiste, (2010)
12. J. Li et al., “A Combination of Peppermint Oil and Caraway Oil for the Treatment of Functional Dyspepsia: A Systematic Review and Meta-Analysis,” Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, (2019)
13. Snoussi M, Noumi E, Punchappady-Devasya R, Trabelsi N, Kanekar S, Nazzaro F, Fratianni F, Flamini G, De Feo V, Al-Sieni A. „Antioxidant properties and anti-quorum sensing potential of Carum copticum essential oil and phenolics against Chromobacterium violaceum.” J Food Sci Technol. (2018): 55