Konopie siewne. Wartość dietetyczna nasion i produktów z konopi

Nazwa łacińska konopi – Cannabis pochodzi od słów kane (kene), co oznacza trzcinę oraz bosem (busma), czyli wonna, aromatyczna. Najpopularniejszym gatunkiem konopi są konopie siewne (Cannabis sativa L. var. sativa). Konopie siewne (włókniste) mylone są często z konopiami indyjskimi (Cannabis sativa L. var. indica), które wykazują właściwości halucynogenne. Konopie włókniste i indyjskie różnią się m.in. wyglądem owoców oraz zawartością psychoaktywnego składnika – tetrahydrokannabinolu (THC). Konopie siewne, uprawiane w Polsce, zawierają jedynie około 0,2 % THC, natomiast indyjskie, stosowane jako nielegalne używki, mogą zawierać nawet do 30% tego związku [1, 2].

Konopie siewne (włókniste) – surowiec o ogromnym potencjale

Konopie były znane na terenie Europy już od czasów starożytnych. W Polsce konopie były tradycyjnie wykorzystywane do produkcji włókna oraz jako dodatek do potraw np. zupy siemieniatki, przygotowywanej na Święta Bożego Narodzenia, czy jako farsz do pierogów (tzw. chłodziaków) [1].

Konopie siewne to rośliny o wysokiej użyteczności. Mogą one zostać wykorzystane w przemyśle spożywczym, tekstylnym, jako pasza dla zwierząt lub biopaliwo. Rośliny mogą ponadto znaleźć zastosowanie jako surowiec do produkcji papieru oraz biodegradowalnych tworzyw [3].

Nasiona oraz kwiatostany konopi są wykorzystywane w przemyśle spożywczym oraz do produkcji suplementów diety. Z nasion konopi wytwarzany jest olej konopny, który może być używany do celów spożywczych i kosmetycznych [3]. W wyniku destylacji wiech konopi włóknistych otrzymywany jest także olejek eteryczny o właściwościach antyseptycznych. Olejek konopny jest także źródłem terpenów – limonenu i α-pinenu, które działają odstraszająco na owady [1].

Wartość odżywcza nasion konopi

Nasiona konopi siewnych charakteryzują się przyjemnym, lekko orzechowym smakiem. Są one bogatym źródłem składników odżywczych, takich jak nienasycone kwasy tłuszczowe, pełnowartościowe białko, minerały: wapń, cynk, miedź, żelazo, magnez, fosfor. W nasionach występują także tokoferole (witamina E) oraz witamina K [1, 3].

Nasiona konopi są bogatym źródłem pełnowartościowego białka o wysokiej strawności. Białko zawarte w nasionach dostarcza wszystkich aminokwasów egzogennych. Białkiem charakterystycznym dla konopi jest edestyna (należąca do globulin). Edestyna stanowi około 60-80% białka zawartego w nasionach. 25% białka konopnego stanowią albuminy. Nasiona konopi w przeciwieństwie do nasion roślin strączkowych, dostarczają znaczne ilości aminokwasów siarkowych – cysteiny i metioniny [5]. Białko konopne zawiera także argininę – aminokwas o potencjale kardioprotekcyjnym [3].

Wyniki badań sugerują ponadto, że białko konopne (poddane hydrolizie) wykazuje właściwości hipotensyjne. U podłoża tego zjawiska leży najprawdopodobniej zdolność aktywnych peptydów do hamowania enzymów odpowiadających za regulację ciśnienia krwi – inhibitora konwertazy angiotensyny oraz reniny [3]. Białko konopne może znaleźć zastosowanie jako dodatek do napojów, suplementów diety, żywności funkcjonalnej czy preparatów odżywczych o różnym przeznaczeniu [5].

Nasiona konopi zawierają śladowe ilości substancji antyodżywczych (takich jak kwas fitynowy, taniny oraz inhibitory trypsyny) [5].

Olej konopny

Olej konopny jest bogatym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Zawiera duże ilości kwasu linolowego z rodziny omega-6 oraz kwasu α-linolenowego z rodziny omega-3. Olej z konopi charakteryzuje się korzystnym stosunkiem kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3, który wynosi około 2/3:1. W oleju z konopi występuje także kwas ɣ-linolenowy (GLA) o silnych właściwościach przeciwzapalnych. Zawartość kwasu ɣ-linolenowego w oleju różni się w zależności od odmiany. Najwyższą zawartością GLA (2,46%) charakteryzuje się olej z nasion konopi Novosadska [3].

Olej konopny dzięki wysokiej zawartości związków fenolowych charakteryzuje się wysoka aktywnością przeciwutleniającą. Ze względu na wysoką zawartości witaminy E, przeciwzapalne właściwości i zdolność do pochłaniania UV, olej z konopi znajduje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym (np. jak składnik kremów do opalania). Olej może być też stosowany doustnie w atopowym zapaleniu skóry, trądziku pospolitym i łuszczycy [3, 7].

Konopie siewne w kuchni

Najpopularniejszymi dostępnymi komercyjnie produktami z konopi siewnych są nasiona, mąka oraz olej. W celach spożywczych można także wykorzystać kiełki konopi. Zarówno liście, kwiaty, jak i kiełki rośliny mogą być wykorzystane jako składnik soków lub sałatek [3]. Nasiona konopi mogą być używane jako dodatek do owsianek, kanapek, deserów i batonów [8]. Nasiona dobrze sprawdzą się także do dekorowania potraw np. sałatek czy makaronów [9]. Zastosowanie w kuchni znalazł także olej konopny. Charakteryzuje się on ciemnym kolorem i orzechowym smakiem. Produkt sprawdzi się jako dodatek do sałatek, dań warzywnych, pieczywa lub koktajli [10].

Produktem z konopi o wysokiej wartości odżywczej jest mąka, wytwarzana ze zmielonych ziaren konopi. Mąka konopna jest bogatym źródłem białka (30,7 g/100 g) oraz związków fenolowych. Wykazano, że dodatek do 10% mąki z konopi do mąki pszennej nie wpływa na jakość wypieków, ale podnosi ich wartość odżywczą, wzbogacając produkty o białko i minerały. Dodatek mąki konopnej może także zwiększyć wartość odżywczą produktów bezglutenowych [3]. Mąka może znaleźć zastosowanie w kuchni jako dodatek do naleśników, pieczywa czy makaronów [10].

Na rynku dostępne jest także białko z konopi. Może ono być wykorzystywane jako suplement dla sportowców. Sprawdzi się jako dodatek do jogurtu, naleśników, wypieków, owsianek, kanapek czy sałatek. Dodatek białka nie zmienia smaku potraw, a wzbogaca posiłki i przekąski o cenne składniki odżywcze [8].

Z liści konopi można przygotować herbatę. Ma ona łagodny, słodkawy smak [8].

Składniki aktywne i właściwości prozdrowotne konopi

W konopiach siewnych oprócz THC zidentyfikowano 500 innych składników aktywnych, w tym 80 kannabinoidów m.in. kannabidiolu (CBD). Zawartość kannabidiolu w konopiach siewnych znacznie przewyższa zawartość THC. THC i CBD różnią się nieznacznie budową chemiczną, ale wykazują odmienne działanie na układ nerwowy. Kannabidiol nie wykazuje działania psychoaktywnego i działa antagonistycznie do THC, zmniejszając jego halucynogenne właściwości [2]. Potencjał zdrowotny konopi warunkuje także obecność związków fenolowych – flawonoidów oraz kwasów karboksylowych (m.in. kwasu hydroksycynamonowego) [11].

Nasiona konopi prawdopodobnie mogą znaleźć zastosowanie w przyszłości w terapii wspomagającej zespołu metabolicznego, chorób sercowo-naczyniowych, chorób neurologicznych czy chorób skóry. Potencjał prozdrowotny nasion konopi jest jeszcze słabo poznany i potrzebne są dalsze badania w celu dokładnego poznania ich działania [11].

Podsumowanie

Konopie włókniste są często mylnie utożsamiane z konopiami indyjskimi, wykorzystywanymi jako nielegalne używki. Konopie siewne są surowcem, który może zostać wykorzystany jako wartościowy składnik diety. Produkty z konopi – nasiona, mąkę czy olej warto włączyć do codziennej diety ze względu na wysoką zawartość białka oraz składników aktywnych.

Bibliografia:

1. Kaniewski, R., Pniewska, I., Kubacki, A., Strzelczyk, M., Chudy, M. i Oleszak, G. (2017). Konopie siewne(Cannabis sativa L.) – wartościowa roślina użytkowa i lecznicza. Post Fitoter, 18(2), 139-14.
2. Siudem, P., Wawer, I. i Paradowska, K. (2015). Konopie i kannabinoidy. FARMACJA WSPÓŁCZESNA, 8, 1-8.
3. Cerino, P., Buonerba, C., Cannazza, G., D’Auria, J., Ottoni, E., Fulgione, A., Di Stasio, A., Pierri, B. & Gallo, A. (2020). A Review of Hemp As Food and Nutritional Supplement. Cannabis and Cannabinoid Research, DOI: 10.1089/can.2020.0001
4. https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/170148/nutrients (dostęp: 03.09.2020)
5. Wang Q. & Xiong, Y.L. (2019). Processing, Nutrition, and Functionality of Hempseed Protein: A Review. Comprehensive Reviewsin. Food Science and Food Safety, 18, 936 – 952.
6. https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/519457/nutrients (dostęp: 03.09.2020)
7. Przybylak, Z. i Kordus, K. (2018). Świadomość społeczeństwa na temat wykorzystania oleju konopnego. Kosmetologia Estetyczna, 7(4), 385-389.
8. https://ekogram.pl/pl/blog/aktualnosci/konopia-siewna (dostęp: 03.09.2020)
9. http://www.smilingspoon.pl/10-pomyslow-jak-wykorzystac-nasiona-konopi-w-kuchni/ (dostęp: 03.09.2020)
10. https://kuchnia.wp.pl/konopie-siewne-niedoceniana-roslina-wraca-do-lask-6397854968333953a (dostęp: 03.09.2020)
11. Leonard, W., Zhang, P., Ying, D. & Fang, Z. (2020). Hempseed in food industry: Nutritional value, health benefits, and industrial applications. Compr Rev Food Sci Food Saf, 19, 282–308.