Liść laurowy – zwyczajna przyprawa czy produkt o właściwościach leczniczych?

Liść laurowy (Laurus nobilis, liść bobkowy) należy do wieloletnich roślin z rodzaju wawrzynowatych. Od tysięcy lat służy zarówno w celach kulinarnych jak i terapeutycznych. Najprawdopodobniej pochodzi z regionów południowej Azji, z której w pierwszej kolejności rozprzestrzenił się do Azji Centralnej, by następnie zyskać popularność na całym świecie [1].

Największe zbiory liścia laurowego to regiony morza Egejskiego i wschodniej części morza Śródziemnomorskiego. Zawiera między innymi związki takie jak taniny, flawony, flawonoidy, alkaloidy, eugenol i antocyjany a ich zawartość różni się w zależności od warunków w jakich rośnie. Wyrazisty gorzki smak zależy od zawartości olejków eterycznych w liściach i innych częściach rośliny. Na aromatyczność oraz właściwości Laurus nobilis znacząco wpływają zawarte w nim substancje takie jak: eugenol, elemycyna i metyloeugenol. Liść laurowy znajduje swoje zastosowanie w kuchni do nadania odpowiedniego smaku potrawom takim jak zupy, mięsa, dania jednogarnkowe. Jednocześnie cechuje się właściwościami prozdrowotnymi [1].

Według USDA’a Nutritional Database szczypta pokruszonych liści laurowych waży zaledwie 0,6g i zawiera 0,45g węglowodanów, 0,05g białka i 0,2g błonnika pokarmowego. Pomimo tego, że jest spożywany w niewielkich ilościach, jest doskonałym źródłem antyoksydantów, minerałów i błonnika pokarmowego.  Pierwotnie był używany na problemy żołądkowo jelitowe takie jak nieprawidłowe trawienie, wzdęcie, odbijanie. Znajduje swoje zastosowanie w przeziębieniach, bólach gardła. Okłady z liści laurowych mogą być stosowane do leczenia zmian reumatycznych, wysypek i innych zmian skórnych oraz neuralgii. Dzięki swojemu przeciwzapalnemu działaniu i zawartości witamin A, E, C należących do antyoksydantów ma działanie wspomagające na układ odpornościowy [1,2].

Jak wygląda liść laurowy? 

Jest wielogałęziowym, liściastym drzewem sięgającym do 6-8 m, o średnicy 15-40 cm. Ma gładką, cienką korą w kolorze brązowym. Liście o łagodnie lub ostro zakończonych brzegach mają zazwyczaj po 4,8- 4,9 cm długości, 1,7-1,8 cm szerokości i są ułożone naprzemianlegle. Kwiaty liścia laurowego są białe lub żółte, czteropłatkowe i pachnące [1].

Owoce wawrzynu przypominają czarne jagody. W Polsce liść laurowy może rosnąć jedynie jako roślina doniczkowa, natomiast naturalnie występuje w krajach takich jak Indie, Pakistan, Australia, kraje południowej Azji, kraje basenu morza śródziemnego. Optymalne warunki do wzrostu to wilgotne, piaszczyste tereny z dużą zawartością wody w powietrzu.

Historia liścia laurowego

Liść laurowy, inaczej zwany wawrzynem szlachetnym od czasów starożytności miał duże znaczenie kulturowe. Poza swoim zastosowaniem jako element dekoracyjny, najczęściej w formie wieńca z ostro zakończonymi liśćmi i owocami był uznawany jako symbol zwycięstwa, sławy, wolności, pokoju i prawdy [3].

Wieniec jako symbol chwały po raz pierwszy pojawił się w starożytnej Grecji i był wykorzystywany chociażby podczas igrzysk olimpijskich w Delfach, jednak to w Rzymie rozpoczęto zwyczaj noszenia wieńca przez cesarzy, wybitnych wodzów, poetów [4].

W literaturze pojawia się również wątek religijny związany z liściem laurowym. Izraelici postrzegają liść Wawrzyńca jako symbol zwycięstwa. Mieszkańcy regionów śródziemnomorskich wierzyli, że drzewo ma właściwości ochronne i zasadzali je niedaleko domu, by chronić się przed piorunami podczas burzy. Szanowani greccy poeci, księża i artyści nosili liście laurowe jako nakrycie głowy, wierząc, że „spanie w liściu laurowym na głowie uczyni poetę ze zwykłego mężczyzny” [1].

Pochodzenie i uprawa

Najlepsze warunki do uprawy liścia laurowego to wilgotne, piaszczyste tereny niedaleko wybrzeża. Na cieplejszych terenach Wawrzyniec ma czarne owoce i żółto-białe kwiaty. Zbyt wysoka temperatura może spalić liście, natomiast temperatury poniżej -2 stopni Celsjusza (28 F) mogą spowodować śmierć rośliny. W Polsce liść laurowy może być jedynie uprawiany jako roślina pokojowa. Naturalnie liść laurowy rośnie w krajach takich jak: Indie, Pakistan i inne kraje południowej Azji, okolice wybrzeża morza Śródziemnomorskiego, Meksyk, Wyspy Kanaryjskie [1].

Zbiory Nobilis Laurus mogą trwać cały rok od osiągnięcia dojrzałości przez roślinę. Świeże liście charakteryzują się cierpkim i gorzkim smakiem. Po zebraniu powinno jak najszybciej się poddać je procesowi suszenia na 48-72 h, gdyż tak osiągną najlepsze walory smakowe [1].

Według danych z 2009 roku 2500 ton liścia laurowego pochodzi z Nepalskiego handlu, skąd 86% jest eksportowanych do Indii, i z wielkością rynku ocenianą na 1470 ton stanowią głównego konsumenta przypraw. W Nepalu i Indiach w największej ilości zachodzi również obróbka liścia laurowego do olejku eterycznego, czy proszku (5).

Formy występowania liścia laurowego, jego obróbka i zastosowanie

Liść laurowy ze względu na swoje liczne zastosowania występuje w wielu formach: jako świeże liście, w postaci proszku czy olejku eterycznego. Liście mogą być zamrożone w celu ich wykorzystania w późniejszym czasie. Bardzo ważnym procesem w obróbce liścia bobkowego jest jego suszenie. Najlepsze walory smakowe obserwuje się, gdy jest on poddany temu procesowi niezwłocznie po zebraniu, a zebranie plonów nie wystąpiło, gdy liście były mokre np. po deszczu. Wyróżniamy kilka metod suszenia. Jedno z nich, najbardziej tradycyjne to suszenie na słońcu przez 10-12 dni. Wiąże się to jednak z pewnymi stratami takimi jak utrata koloru czy niewielkich ilości olejku eterycznego. Metoda suszenia gorącym powietrzem w 60 stopniach Celsjusza jest uznawana za najlepszą pod kątem ograniczenia strat olejku eterycznego z liścia [1].

Liść laurowy może być połączony z innymi przyprawami np. czosnek, tymianek, pietruszka, papryka, pieprz w celu nadania potrawom odpowiedniego smaku.  Dodatkowo- pieczenie zmniejsza cierpkość i nadaje przyprawie ostrzejszego smaku.

Laurus nobilis może być wykorzystywany w mięsnych potrawach, zupach, daniach jednogarnkowych, pieczeniach, rybach, kiełbasach. Przyprawy oraz olejki eteryczne na bazie liścia laurowego ze względu na swoje właściwości przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne mogą przedłużyć trwałość produktów. Według badań, liść laurowy działa jako naturalny konserwant hamuje rozwój mikroorganizmów w produkcie. Poza analizą mikrobiologiczną w badaniu Ficicilar BB i wsp. zbadano również wartości sensoryczne produktów po dodaniu liścia laurowego i wykazano, że jego dodatek pozwala na zachowanie intensywniejszej barwy produktu. Liść laurowy znajduje zastosowanie nie tylko w kuchni, ale również w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym [1,6].

Jak wybierać liście laurowe?

Liść laurowy jako przyprawa jest pozyskiwana z drzewa Laurus Nobilis z regionu Śródziemnomorskiego. Na rynku pojawia się dużo zamienników produktu jak: cynamonowiec (Cinnamomum tamala), Syzygium polyanthum, wawrzyn kalifornijski (Umbellularia californica). Ze względu na swoje podobieństwo w smaku, zapachu i wyglądzie jest często mylony z prawdziwym liściem laurowym. Stosowanie niektórych z zamienników liścia laurowego może być niebezpieczne dla zdrowia i nie powinny być stosowane zamiast przyprawy pozyskiwanej z Laurus Nobilis.

Wartość odżywcza w 1 łyżeczce pokruszonych liści laurowych (0,6 g) i w 100 g

Wpływ liścia laurowego na zdrowie w świetle badań dietetycznych

Liść laurowy a gospodarka lipidowa 

Dyslipidemią nazywamy zaburzenie, charakteryzujące się podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi, zwłaszcza frakcji LDL, trójglicerydów oraz obniżenia frakcji HDL cholesterolu. Liść laurowy, między innymi poprzez zawarte w nim flawonoidy, kwercetynę i niacynę może wpłynąć pozytywnie na poprawę profilu lipidowego. Pomaga w obniżeniu całkowitego stężenia cholesterolu, LDL i TG oraz w zwiększeniu stężenia frakcji HDL [7].

Ostatnimi czasy, wzrosła liczba incydentów hiperlipidemii, która często związana z cukrzyca typu II zwiększa ryzyko miażdżycy, innych chorób sercowo-naczyniowych i zgonu. Według badania Al.-Samarrai i wsp. opublikowanego w Tikrit Journal of Pure Science liść laurowy, a właściwie zawarte w nim flawonoidy i glikozydy dają duże możliwości terapeutyczne w leczeniu hiperlipidemii, charakteryzującej się podwyższonym stężeniem lipidów: całkowitego cholesterolu i TG [8].

Nadciśnienie

Odsetek ludzi z nadciśnieniem rośnie z roku na rok. Według danych epidemiologicznych w Polsce przeprowadzonych w latach 1997-2017 nadciśnienie tętnicze dotyczy 29% (NATPOL PLUS) do 45% (WOBASZ II) dorosłej populacji. Według danych dotyczących osób starszych odsetek ten sięga aż 75%. Wiąże się to z niezdrową dietą, brakiem aktywności fizycznej, palenia papierosów, nadużycia alkoholu czy otyłością. Liść laurowy może stanowić dobrą naturalną alternatywę do redukcji nadciśnienia tętniczego. Wykazano, że picie wody, w której gotowano liście laurowe ma terapeutyczne właściwości w leczeniu nadciśnienia [9].

Antyoksydant

W literaturze naukowej często mówi się o stresie oksydacyjnym i zwiększeniu częstości jego występowania w ciągu ostatnich 20 lat, między innymi na skutek zwiększenia częstości chorób takich jak cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca. Stres ten jest skutkiem przewagi substancji tworzących wolne rodniki tzw. oksydantami nad procesami antyoksydacyjnymi. W badaniach naukowych wykazano, że liść laurowy ma znaczące właściwości antyoksydacyjne i jest doskonałą alternatywą antyoksydantów dla syntetycznych substancji jako naturalny składnik w diecie. Jest bogaty w związki fenolowe takie jak eugenol, taniny i flawonoidy które mają przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne właściwości. Ich antyoksydacyjne działanie polega na wiązaniu wolnych rodników hamując procesy prowadzące do wystąpienia stresu oksydacyjnego [9].

Zdrowe zęby, a liść laurowy?

Liścia laurowego można wyekstrahować eugenol, będącym substancją z grupy terpenów i znajdujący szerokie zastosowanie w stomatologii. Od wieków ze względu na swoje przeciwbólowe i przeciwbakteryjne właściwości był wykorzystywany w higienie jamy ustnej jak i w farmakologii leczenia bólu zęba. W połączeniu z tlenkiem cynku eugenol jest również wykorzystywany do wypełnień dentystycznych (10). Według badania opublikowanego w Dental Journal płukanie jamy ustnej 60% roztworem z liścia laurowego może zmniejszyć nagromadzenie się płytki nazębnej [11].

Działanie gastroprotekcyjne

Od wieków liść laurowy był znany ze swojego działania na układ pokarmowy i był stosowany do leczenia problemów gastrycznych takich jak niestrawność czy wzdęcia. Wykazano, że dzięki antyoksydacyjnym właściwościom flawonoidów i polifenoli  liść laurowy ma działanie protekcyjne na ubytki i wrzody śluzówki układu pokarmowego [12].

Ponadto roztwór z L.nobilis wykazuje działanie przeciwbiegunkowe. Wiąże się to z obecnością alkaloidów, flawonoidów i tanin zawartych w liściach laurowych (13). Liść laurowy jest również bogaty w błonnik pokarmowy, który jest niezbędny do zachowania prawidłowych funkcji układu pokarmowego regulując czas pasażu jelitowego, zwiększając objętość stolca i regulując procesy fermentacyjne w jelicie grubym [1].

Ekstrakt z liścia laurowego ma działanie protekcyjne na wątrobę i chroni przed toksycznym działaniem leków (badanie przeprowadzone na paracetamolu) [15].

Przeciwbakteryjne i przeciwzapalne właściwości

Od wieków przyprawy były dodawane do żywności zarówno w calach smakowych jak i ze względu na swoje działanie przeciwko mikroorganizmom i patogenom namnażających się w żywności. Właściwości te zależą od rodzaju przyprawy, składu chemicznego, zawartości olejków eterycznych, jak i rodzaju mikroorganizmów które zwalczają. W badaniu przeprowadzonym przez  Saeed i wsp. (14) wykazano że liść laurowy hamuje aktywność mikrobiologiczną mikroorganizmów między innymi Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae.

Badania naukowe wskazują na przeciwzapalne działanie liścia laurowego. W badaniu Hasan i wsp. potwierdzono, że liść laurowy, prawdopodobnie przez zawartość flawonoidów zmniejsza stan zapalny, co zostało zaobserwowane po obniżeniu CRP i MPO, będących markerami toczącego się stanu zapalnego. Ponadto olejek eteryczny ekstrahowany z L.nobilis bogaty w eugenol, katechiny i kwas kawowy posiada właściwości chroniące przed wystąpieniem wielu rodzajów nowotworów, jak i wykazuje działanie cytotoksyczne na komórki nowotworowe. W badaniu Abu-Dahab i wsp. wykazano, że liść laurowy może stanowić dobrą naturalną alternatywę w leczeniu raka piersi [14-16].

Cukrzyca

Liść laurowy działa profilaktycznie, jak i terapeutycznie w cukrzycy typu I i II. Wykazano, że spożycie 3g liści na dzień przez 30 dni zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy oraz chorób sercowo naczyniowych. Ponadto mówi się w literaturze naukowej o korzystnym działaniu dla osób z cukrzycą typu I, gdyż zaobserwowano, że konsumpcja L.nobilis poprawia gospodarkę glukozową i  redukcje stężenia glukozy we krwi zmniejszając ryzyko hiperglikemii, poprawia profil lipidowy zmniejszając LDL i TG zwiększając HDL oraz obniża całkowite stężenie cholesterolu [19].

Liść laurowy, a płodność?

Wykazano, że olejek eteryczny z liścia laurowego ma pozytywny wpływ na parametry reprodukcyjne zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Poprzez regulację hormonów takich jak testosteron u mężczyzn i estrogeny u kobiet zwiększa popęd seksualny. Ponadto udowodniono, że regularne dodawanie liścia laurowego do diety polepsza jakość nasienia i ruchliwość plemników u mężczyzn oraz tworzenie się komórki jajowej, co znacząco wpływa na płodność [20].

Inne zastosowania liścia laurowego

W aptece są dostępne olejki, napary i żele z liści laurowych, ale w bardzo prosty sposób można przygotować je w domu. Wystarczy 5 g pokruszonych liści L.nobilis zalać wrzątkiem i ostudzić. Taki napar przygotowany z liścia laurowego można stosować w pielęgnacji skóry trądzikowej do tonizowania skóry. W medycynie tradycyjnej liście laurowe znane ze swoich oczyszczających, przeciwbakteryjnych i detoksykujących właściwości były stosowane do łagodzenia zmian skórnych, punktowo na wypryski albo przyspieszenia gojenia się ran. Można również wykorzystać taki napar jako płukanka do włosów, w celu wzmocnienia cebulek, zmniejszenie wypadaniu włosów i likwidacji łupieżu. 

Żeby samodzielnie przygotować olejek z liści laurowych- należy zalać 20g rozdrobnionych liści 200ml oleju np. słonecznikowego i odstawić w ciemnym miejscu na około 10 dni. Warto pamiętać, że wawrzyn szlachetny nie składa się tylko z liści, ale i owoców, z których możemy otrzymać olej laurowy bogaty w przeciwutleniacze, olejki eteryczne i nienasycone kwasy tłuszczowe. Olejek taki może być stosowany dla skóry ze skłonnością do trądziku i nadprodukcji sebum, czy też w leczeniu grzybicy ze względu na swoje bakteriobójcze właściwości. Olejek może pomóc w zmniejszeniu bólów reumatycznych, czy przy zwichnięciach i skręceniach ze względu na swoje przeciwzapalne i rozgrzewające działanie.

Bibliografia

1. Batool S, Khera RA, Hanif MA, Ayub MA (2019).Bay leaf. Medicinal Plants of South Asia. 63-74.
2. Sharangi AB Guha S.(2013) Wonders of Leafy Spices: Medicinal Properties Ensuring Human Health. Science International. 1, 312-317.
3. M Zawartko-Laskowska.(2006). Botaniczna wędrówka po salach Zamku Królewskiego: reflekscje na temat niekonwencjonalnych form udostępnienia zbiorów muzealnych z okazji sesji „Od lauru zwycięstwa po liść bobkowy: botanika w kontekście kulturowym”. Kronika zamkowa. 1-2, 243-252.
4. H Galera. (2007).Klasycystyczne motywy roślinne w dekoracjach Zamku Królewskiego w Warszawie. Wiadomości Botaniczne. 51, 15-26.
5. Choudhary D Kala S, Todaria N, Dasgupta S, Kollmair M. (2012).Marketing of Bay Leaf in Nepal and Nothern India: Lessons for Improving Terms of Participation of Small Farmers in Markets. Small-scale Forestry. 12, 289-305.
6. Ficicilar BB Genccelep H, Ozen T.(2018). Effects of bay leaf (Laurus nobilis) and green tea (Camellia sinensis) extracts on the physicochemical properties of the marinated anchovies with vacuum packing. Journal of Food. 16, 848-858.
7. AR Narita Ekanada.(2015). Bay leaf in dyslipidemia therapy. Lampung University.4.
8. Al-Samarrari OR Naji NA, Hameed RR. (2017).Effect of Bay leaf (Laurus nobilis L.) and its isolated (flavonoids and glycosides) on the lipids profile in the local Iraqi female rabbits. Tikrit Journal of Pure Science .22.
9. Samidah I Murwati. (2015).Effect of Bay leaves boiled water on reducing blood pressure in hypertention Patients at Sidorejo Public Health Center PHC in Lubuklinggau. International Seminar on Promoting Local Resources for Food and Health. 12-13, 123-126.
10. Deepa G Ayesha S, Nishtha K, Thankamani M. (2013).Comperative evaluation of various total antioxidant capacity assays applied to phytochemical compounds of Indian culinary spices. International Food Research Journal . 20, 1711-1716.
11. Lauritano D Pazzi D, Iapichino A, Gaudio RM, Muzio MD, Russo LO, Pezzetti F. (2016).EVALUATION OF THE EFFICACY OF A NEW ORAL GEL CONTAINING CARVACROL AND THYMOL FOR HOME ORAL CARE IN THE MANAGEMENT OF CHRONIC PERIODONTITIS USING PCR ANALYSIS: A MICROBIOLOGICAL PILOT STUDY. Journal of Biological Regulators & Homeostatic agents. 30, 129-134.
12. Avriliyanti F Suparwitri S, Alhasyimi AA. (2017).Rinsing effect of 60% bay leaf aqueous decoction on the accumulation of dental plaque during fixed orthodontic treatment. Dental Journal. 50 (1), 1
13. Speroni E Cervelatti R, Acqua SD, Guerra MC, Greco E, Gavoni P, Innocenti G. (2011).Gastroprotective Effect and Antioxidant Properties of different Laurus nobilis L.Leaf Extracts. Journal of Medicinal Food. 14, 499-504.
14. Qnais EY Abdulla FA, Kaddumi EG, Abdalla SS. (2012). Antidiarrheal Activity of Laurus nobilis L.Leaf Extract in Rats. Journal of Medicinal Food. 15, 51-57.
15. Ravindran CA Murugaiyah V, Khiang PK, Xavior R. (2013).Hepatoprotective Activity of Leaf of Methanol extract of Laurus Nobilis L. against paracetamol induced hepatotocity in rats. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Reserch . 6, 153-157.
16. Saeed F Kanwal N, Nadeem SG, Hakim ST. (2013).Bactericidal Activity of Black Pepper, Bay leaf, Aniseed &Coriander Against Clinical Isolates. Department of Microbiology Junnah University for Woman, Karachi, Pakistan. 4, 30-35.
17. Hasan R Lindarto D, Siregar GA, Mukhtar Z. (2020).The effect of bay leaf extract Syzygium polyanthum (Weight) Walp on C-reactive protein (CRP) and myeloperoxidase (MPO) level in the heart of rat model of myocardial infarction. Med Glas. 17, 41-45.
18. Dahab RA Kasabri V, Afifi FU. (2014).Activity of Laurus nobilis L. (Lauraceae) on Breast Cancer Cell Line Models. Rec.Nat.Prod.8, 136-147.
19. A Aljamal. (2010).Effects of Bay Leaves on Blood Glucose and Lipid Profiles on Patients with Type I Diabetes. International Journal of Medical Health, Biomedical, Bioengineering and Pharmaceutical Engineering. 4.
20. Mahbuba&Mustafa. (2020). Effect of Bay leaf (Laurus nobilis L.) Powder and Oil Additives on Reproductive Performance and some hormones Indicators of Quails. Tikrit Journal for Agricultural Sciences . 20, 49-57.
21. https://www.politykazdrowotna.com/45058,raport-nfz-nadcisnienie-tetnicze-w-polsce-i-na-swiecie
22. https://www.i-apteka.pl/Lisc-laurowy-i-jego-wspaniale-wlasciwosci-blog-pol-1567169442.html