Mleko matki – najlepszy pokarm dla dziecka

Karmienie piersią dla świeżo upieczonej mamy jest jedną z najnaturalniejszych, ale i często jedną z najtrudniejszych rzeczy. Wiadome jest, że naturalne karmienie mlekiem matki jest najlepszym rozwiązaniem dla noworodka, również dla wcześniaka. W ten sposób oprócz podstawowych składników pokarmowych dostarczane są także składniki immunologiczne, modulujące układ odpornościowy noworodka i niemowlaka. Dziecko dostaje wraz z mlekiem matki wytworzone przez nią przeciwciała, dające odporność na bakterie i wirusy, łatwo wchłanialne postaci żelaza czy wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Według statystyk dzieci karmione piersią zdecydowanie rzadziej chorują i rzadziej są hospitalizowane. W życiu dorosłym mniejsze jest u nich ryzyko astmy, cukrzycy i otyłości (1,2,3,5).

Rodzaje mleka

Podczas laktacji można wyróżnić kilka rodzajów mleka: przedporodowe, siarę, mleko przejściowe i dojrzałe. Mleko przedporodowe produkowane jest już na początku ciąży, od około 16 tygodnia. Może wydzielać się w postaci żółtawych kropelek. Siara produkowana jest w ciągu kilku dni po porodzie. W porównaniu z mlekiem dojrzałym zawiera mniej tłuszczu a więcej laktozy, sodu, potasu, białka, witamin A, D, E i K, minerałów, laktoferryny, przeciwciał. Siara ułatwia oczyszczenie jelit noworodka oraz usprawnia ich rozwój. Mleko przejściowe produkowane jest do dwóch tygodni po porodzie. Zawiera mniej przeciwciał, białka i witamin A, D, E, K, więcej natomiast tłuszczu i witamin rozpuszczalnych w wodzie (3).

Mleko dojrzałe

Mleko dojrzałe wytwarzane jest od około 21 dnia laktacji. W około 87% składa się z wody, dlatego kobieta karmiąca musi pamiętać o dobrym nawodnieniu. Na drugim miejscu pod względem zawartości występuje tłuszcz (około 6%), przede wszystkim są to triacyloglicerole, fosfolipidy, kwasy tłuszczowe. Białka wynoszą około 0,9% zawartości, a wśród nich można wyróżnić kazeinę, albuminę, przeciwciała, laktoferrynę, glikoproteiny, lizozym. Głównym cukrem mlecznym produkowanym podczas laktacji jest laktoza, śladowe ilości glukozy i galaktozy. Sacharydy obecne w mleku kobiecym wspomagają kolonizację jelit dziecka przez Lactobacillus bifidus, przez co rozwija się prawidłowa mikrobiota jelit.

Mleko kobiece zawiera szereg mikro i makroelementów, witamin, hormonów oraz enzymów, dzięki czemu poszczególne składniki pokarmu wspomagają rozwój dziecka (3). Wytwarzanie mleka przez gruczoły mleczne kobiety jest zmienne (650 ml – 850 ml), zarówno w ciągu całego okresu karmienia piersią, jak i rytmu doby. Największe ilości produkowane są w drugim miesiącu karmienia piersią. Zmienny jest również skład jakościowy, który jest odzwierciedleniem potrzeb pokarmowych dziecka i jest dla nich optymalny.

dziecka (3). Wytwarzanie mleka przez gruczoły mleczne kobiety jest zmienne (650 ml – 850 ml), zarówno w ciągu całego okresu karmienia piersią, jak i rytmu doby. Największe ilości produkowane są w drugim miesiącu karmienia piersią. Zmienny jest również skład jakościowy, który jest odzwierciedleniem potrzeb pokarmowych dziecka i jest dla nich optymalny.

Co oznacza laktacja dla matki?

Laktacja jest także wyzwaniem dla organizmu pod względem energetycznym, bowiem w ciągu pierwszego półrocza na wytworzenie pokarmu potrzeba nawet 700 kcal, później około 400 kcal. W celu zapewnienia najlepszego pokarmu, zawierającego odpowiednie ilości mikro i makroelementów, kobieta powinna odżywiać się w sposób racjonalny i urozmaicony oraz pamiętać o niezbędnej suplementacji i piciu odpowiedniej ilości płynów (2,4,5).

Zalecana suplementacja podczas laktacji:

• Witamina D: 1500-2000IU/ dzień
• Kwasy DHA: 200mg/ dzień, lub w przypadku diety ubogiej w ryby 400-600 mg/dzień
• Żelazo: 20 mg/dzień
• Jod: 200 µg/ dzień (4).

W sytuacji złego odżywiania kobiety najpierw zmniejsza się ilość produkowanego pokarmu oraz zmniejsza zawartości tłuszczu. Pozostały skład jakościowy pozostaje bez zmian, ponieważ laktacja dla organizmu jest ważniejsza niż szlaki metaboliczne w organizmie kobiety. Dopiero w sytuacji gdy zapasy witamin i soli mineralnych u matki będą na wyczerpaniu, zmniejszy się ich zawartość w produkowanym mleku. Karmienie piersią nowo narodzonego dziecka nie zawsze jest możliwe. Wówczas do karmienia używane są preparaty mlekozastępcze i mleko modyfikowane, a ich wybór zawsze powinien być konsultowany z neonatologiem lub pediatrą (1,2).

Piśmiennictwo:

1. Breastfeeding. A Position Paper by the Polish Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition; Szajewska H., Horvath A., Rybak A., Piotr Socha P., Standardy Medyczne/Pediatria 2016 T. 13 9-24.
2. Dzbuk E, Bakalczuk G, Padała O, Orzeł A, Putowski M, Piróg M, Podgórniak M, Wdowiak E, Wdowiak A.; Wiedza w zakresie karmienia piersią wśród kobiet po porodzie. Med Og Nauk Zdr. 2016; 22(3): 260–263. doi: 10.5604/20834543.1227606.
3. Florea M.; Laktacja i karmienie piersią; Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 3, 165-170, 2014.
4. Makowska-Donajska M., Hirnle L.; Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas laktacji; Pielęgniarstwo XXI wieku 2018; 10.2478/pielxxiw-2018-0014.
5. Młodawska M., Młodawski J., Pazera G., Rokita W.; Breast is the best — czyli co każdy ginekolog o karmieniu piersią wiedzieć powinien; Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2019;4(1):23-33.