Olejek z geranium (anginki, pelargonii pachnącej) i jego właściwości

Pelargonia pachnąca czyli Pelargonium Graveolens bywa potocznie nazywana również geranium, anginowcem lub anginką. Są to jednak nazwy zwyczajowe. Należy do rodziny bodziszkowatych. Roślinę tą charakteryzują pokryte meszkiem liście o świeżym cytrusowym zapachu. Oryginalnie wywodzi się z południowej i wschodniej Afryki, gdzie jako półkrzew może dorastać do 1 metra. W Polsce uprawiana jest jako popularna roślina doniczkowa, często spotykana w szkołach. Roślina ta bardzo rzadko zakwita głównie po okresie spoczynku, a jej kwiaty mają jasnoróżowy odcień.

Spis treści:

1. Medycyna ludowa
2. Zastosowanie kulinarne geranium
3. Olejek – właściwości prozdrowotne
4. Jak stosować olejek?
5. Uprawa pelargonii pachnącej
6. Jak zrobić olejek z geranium w domu?
7. Skutki uboczne
8. Bibliografia

Właściwości lecznicze geranium w medycynie ludowej

Warto zwrócić uwagę na lecznicze właściwości geranium. Wedle medycyny ludowej wywar, czy olejek z liści stosuje się przy infekcjach. Picie naparu z geranium popularne jest także przy stanach lękowych. Wdychanie olejków eterycznych poleca się przy leczeniu dróg oddechowych. Anginka regulować ma także nasz układ odpornościowy i pomaga w leczeniu reumatyzmu. Wiele z cennych właściwości pelargonii dostrzegli producenci kosmetyków. Na bazie olejków z liści anginowca tworzone są kremy, mydełka i perfumy. 

Zastosowanie geranium w kuchni

Jest ona także rośliną jadalną, o czym nie każdy wie. W gastronomii jest chętnie stosowana z uwagi na niebanalny wygląd i wyjątkowy smak. Co istotne anginka charakteryzuje się zróżnicowanym zapachem. Istnieje około 400 odmian tej rośliny. Roślina ta ma szereg różnych zapachów. Kilka jej odmian wydziela woń cytrusów. Przez to idealnie nadają się do sałatek, czy lodów. Liście o aromacie róży do deserów. Zdarzają się także i odmiany o zapachu cynamonu, czy brzoskwini. Duże zróżnicowanie w zapachu pozwala na jej zastosowanie w wielu potrawach. Warto spróbować dodać ją do deseru, czy ugotować z niej krem z owocami. Drobno posiekane liście idealnie nadadzą się do glazurowania mięsa.

Olejek eteryczny geranium i jego właściwości prozdrowotne

Trzeba zrozumieć, czym jest olejek eteryczny, by zrozumieć, jak działa olejek z geranium. Są to ciekłe, wonne i lepkie mieszaniny. Powstają poprzez wydzielenie z roślin związków chemicznych – najczęściej terpenów (wydzielają zapach). Najważniejszymi składnikami olejków eterycznych są estry, aldehydy, ketony, tlenki, laktony i alkohole alifatyczne.

Olejki eteryczne mają wszechstronne zastosowanie, z racji swojego intensywnego zapachu. Często stosowane są do neutralizacji nieprzyjemnych zapachów, lecz nie jest to ich jedyne zastosowanie. Działają one także:

1. Przeciwbakteryjnie
2. Odkażająco
3. Przeciwzapalnie
4. Przeciwwirusowo
5. Pobudzają układ odpornościowy
6. Poprawiają krążenie
7. Działają przeciwbólowo 

Pozyskiwanie i przechowywanie olejków eterycznych

Olejki eteryczne pozyskuje się z różnych części rośliny i na kilka różnych sposobów. Najpopularniejszą metodą jest destylacja oparów. Para przepuszczana jest przez zbiornik, w którym znajdują się części roślin np. liście.

Aromatyczne związki parują z rośliny, by dzięki chłodzeniu w osobnym zbiorniku zamienić się w ciecz. Istnieją też inne metody tworzenia olejków. Tłoczenie na zimno stosowane jest do olejków z cytrusów. Ekstrakcja rozpuszczalnikami stosowana jest do reszty związków aromatycznych z rośliny.

Bardzo ciekawym i starszym sposobem pozyskiwania olejków jest metoda enfleurage. Metoda ta polega na moczeniu kwiatów w tłuszczu zwierzęcym i wymienianiu ich po kilku dniach. W dawnych czasach,  dzięki temu ludzie mogli pozyskać olejek z tak delikatnych kwiatów, jak jaśmin czy kwiaty pomarańczy.

Należy pamiętać, by olejki eteryczne należy przechowywać szczelnie zamknięte w chłodnym i ciemnym miejscu. Najlepiej w ciemnej szklanej buteleczce, gdyż łatwo ulegają utlenieniu, tracąc swoje cenne właściwości.

Zastosowanie

Olejki eteryczne powszechnie stosuje się w aromaterapii. Należy jednak pamiętać, że stosowanie olejków nie jest bezpieczne dla każdego m.in. u kobiety w ciąży, czy dzieci. Inhalacja olejkami to dobry sposób na pozbycie się wielu dolegliwości jak np. kataru. Substancje chemiczne z olejków po przedostaniu się do mózgu działają na nasz układ limbiczny tym samym na nas, relaksując. Kąpiel z dodatkiem olejków uspokaja i wygładza skórę. Możemy stosować je także w formie okładów np. na trądzik, czy bóle głowy.

Olejek z geranium

Pelargonia jest jedną z najczęściej hodowanych roślin do produkcji olejków eterycznych. Prosta w uprawie a jej ulistnienie jest bujne. Zawiera ono wiele cennych substancji:  

1. Geraniol
2. Citronelol
3. Linalool
4. Menton
5. Kwas walerianowy
6. Kwas pelargonowy
7. Eudesmol
8. Sekswiteroen

Właściwości olejku z geranium

Właściwości antybakteryjne

Wiele badań naukowców na całym świecie skupia się na potencjale olejku eterycznego z geranium. Badacze [2] University Lucian Blaga wykazali, iż olejek eteryczny z geranium jest w stanie zahamować wzrost bakterii. Szczególnie dotyczy to szczepów gram-ujemnych np. e.coli oraz gram-dodatnich np. paciorkowiec kałowy (Enterococcus faecalis). Ponadto według badań [1] przeprowadzonych przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi stwierdzono, że olejek geraniowy ma silne właściwości przeciwbakteryjne. Głównie wobec izolatów gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), posiadającego zdolność wielolekooporności. Wnioski te potwierdza też Center of Innovative and Applied Bioprocessing (CIAB), mówiąc o tym, jak olejek z geranium ma wyjątkowo silne działanie przeciwdrobnoustrojowe [3]. Szczególnie mocne działanie potwierdzono przy bakteriach:

• gronkowca (S.aureus)
• paciorkowca (Streptococcus)
• wywołujących listeriozę (Listeria monocytogenes)
• Pałeczka ropy błekitnej (Pseudomonas aeruginosa)
• Salmonelli (Salmonella enteritidis)

Właściwości przeciwgrzybicze

Olejek eteryczny z geranium wykazuje także dużą skuteczność przeciwko grzybom. Szczególnie przeciwko gatunkom wywołującym kandydozę (Candida albicans) i kryptokokozę (Cryptococcus neoformans). Wykazano także w badaniach [3], iż jeden z głównych składników olejku – cytronellol ma jedne z najskuteczniejszych właściwości grzybobójczych.

Właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniającym

Dostępne na rynku leki przeciwzapalne mogą wywoływać skutki uboczne. Dlatego poszukiwanie nowych środków przeciwzapalnych jest priorytetem przemysłu farmaceutycznego. Interesującym badaniem dotyczącym możliwości olejku z geranium jako środku przeciwzapalnego jest to przeprowadzone przez Département des Sciences Naturelles z Algierii [4]. Wykazano w nim, iż wydestylowany olejek z geranium może zostać potencjalnie użyty jako środek przeciwzapalny zarówno w zapobieganiu, jak i w leczeniu ostrych czy przewlekłych zapaleniach. Daje to nadzieje na rozwój nowych, udoskonalonych i bezpiecznych leków przeciwzapalnych.

Właściwości przeciwneurozapalne

Przeprowadzone badania wykazały korzystne działanie olejku z geranium w redukcji zaburzeń neurodegeneracyjnych. Do właśnie takich zaburzeń należy choroba Alzheimera. Jest ona konsekwencją zapalenia nerwów i śmierci komórek nerwowych wywołanych produkcją czynników prozapalnych, takich jak tlenek azotu.

Badania [5] opublikowane w Journal of Functional Foods wykazały, iż zastosowanie olejku geraniowego ma hamujący wpływ na produkcję tlenku azotu. Według naukowców olejek eteryczny z geranium może przynosić korzyści osobą z chorobami neurodegeneracyjnymi takimi, właśnie jak choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, czy choroba Parkinsona.

Trądzik i stany zapalne skóry

Badania z RPA [6] wykazały zastosowanie olejku z geranium dzięki jego właściwościom antybakteryjnym i antyseptycznym. Ma korzystny wpływ na zmniejszenie stanu zapalnego skóry. Może być zatem stosowany w przypadku podrażnień skóry, infekcji oraz trądziku. Dotyczy to zewnętrznego, miejscowego stosowania preparatu.

Menopauza

Kobiety w okresie menopauzalnym doświadczają spadku wydzielania estrogenów. Istnieje wiele badań o wpływie olejków eterycznych na skuteczne łagodzenie objawów menopauzy. Badanie [7] przeprowadzone przez Nagasaki University i Aroma Environment Association of Japan sprawdzało, czy ekspozycja węchowa na olejek eteryczny zwiększy stężenie estrogenów w ślinie. Po przetestowaniu działania kilku olejków wykazano silny wzrost tego hormonu po ekspozycji na geranium i różę otto. Dzięki temu wiemy, iż olejek z geranium pozytywnie wpływa na łagodzenie objawów menopauzy. Dotyczy to np. problemów ze snem czy wahaniem nastrojów.

Stres, lęk i depresja

Wspomaganie leczenia stosowaniem aromaterapii jest coraz bardziej popularne. Badanie [8], dotyczące kobiet, rodzących po raz pierwszy, wykazało, że olejek z geranium ma działanie uspokajające. Pozwoliło to kobietom zmniejszyć niepokój związany z porodem.

Praca badawcza (Phytotherapy Research) przeprowadzona na zwierzętach [9] analizowała wpływ olejku z geranium na stany depresyjne. Eksperyment wykazał działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne olejku. Tak wyjątkowe działanie ma olejek eteryczny z pelargonii różanej (Pelargonium roseum willd).

Cukrzyca

Olejek z geranium od wielu lat stosowany jest w Tunezji jako tradycyjny środek zmniejszający hiperglikemię. Badanie [10] przeprowadzone na szczurach przez Université de Sfax daje pewne nadzieje dla chorych na cukrzycę. Wykazało ono, że podawanie olejku z anginki może być pomocne w zapobieganiu powikłaniom cukrzycowym.

Obecnie przeprowadzone są badania na zwierzętach, ale wykorzystanie uzyskanych wyników do wdrożenia tego sposobu leczenia ludzi będzie mogło przynieść efekty dopiero w przyszłości. Obecnie przeprowadzenie aromaterapii jest jedynym bezpiecznym sposobem uzyskania efektu terapeutycznego w ograniczeniu hiperglikemii.

Jak stosować olejek z geranium?

Pierwszym sposobem jest zastosowanie tego olejku w aromaterapii, czyli terapii przy pomocy olejków eterycznych wdychanych. Wykorzystywane są tu osobnicze właściwości olejków eterycznych do łagodzenia różnych schorzeń. W aromaterapii wykorzystywany jest mechanizm wpływania odczuwanych zapachów na działanie komórek mózgowych odpowiadających między innymi za funkcje emocjonalne. Można zakupić odpowiedni dyfuzor do aromaterapii, jeśli chcemy, by olejek był rozpylony w powietrzu. Olejkiem można skropić także kawałek szmatki, by zapach był bardziej odczuwalny punktowo.

Chcąc zastosować olejek do masażu, należy połączyć go z olejem nośnikowym np. oliwą z oliwek. Wystarczającą ilością na początek będzie 16 kropli na 100 ml olejku. Należy jednak pamiętać, że dla dzieci ta ilość będzie dwukrotnie mniejsza.

Można go także zaaplikować punktowo na wyprysk trądzikowy, czy swędzącą skórę. Należy, jednakże podkreślić, iż nie jest dopuszczalne spożywanie olejków eterycznych!

Uprawa

Uprawa anginowca nie jest wymagająca, warto zwrócić jednak uwagę na kilka zasad, by rosło zdrowe. Bardzo dobrze rośnie w temperaturze pokojowej. Jest rośliną lubiącą słońce, w cieniu nie będzie się rozwijać i niepuści kwiatów. Potrzebuje ziemi przepuszczalnej i żyznej. Nie lubi nadmiaru wody w podłożu, lepiej ją przesuszyć.

Należy pamiętać o systematycznym przycinaniu wierzchołków pędu, anginka wtedy ładniej się rozkrzewi. Podczas pielęgnacji liści najlepsze efekty przynosi delikatne ich odkurzanie pędzelkiem. Podlewajmy roślinkę co około 8-9 dni, by cieszyć się jej leczniczymi właściwościami.

Jak zrobić samemu olejek z pelargonii?

Jeśli posiadasz tę roślinę w domu i chcesz zadbać o zdrowie, zachęcam do zrobienia własnoręcznie olejku z liści geranium. Olejek należy wykorzystać do roku od zabutelkowania.

Skutki uboczne i przeciwwskazania

Ogromne korzyści ze stosowania olejków z geranium zachęcają do jego częstego wykorzystywania. Olejek z geranium uważany jest za bezpieczny dla większości ludzi. Jednakże, jak każdy produkt, może nieść za sobą niebezpieczeństwo nietolerancji. Niektóre osoby mogą doznać alergicznego odczynu na skórze w postaci wysypki czy  odczuwać nieprzyjemne pieczenie skóry. Przed skorzystaniem z dobrodziejstwa olejków eterycznych należy skonsultować się z lekarzem. Pamiętajmy, nie każdy na dany produkt zareaguje tak samo. Dbajmy o swoje zdrowie. 

Bibliografia:

1. Bigos, M., Wasiela, M., Kalemba, D., Sienkiewicz, M. (2012) Antimicrobial Activity of Geranium Oil against Clinical Strains of Staphylococcus aureus. 17(9): 10276-10291.
2. Carmen, G., Hancu, G. (2014) Antimicrobial and Antifungal Activity of Pelargonium roseum Essential Oils. 4(Suppl 2): 511-514.
3. Kumar Narnoliya, L., Singh Jadaun, J., Singh, S.P. (2019) The Phytochemical Composition, Biological Effects and Biotechnological Approaches to the Production of High-Value Essential Oil from Geranium. 327-352
4. Nadjib Boukhatem, M., Kameli,A., Amine Ferhat,M., Saidi,F., Mekarnia, M. (2013) Rose geranium essential oil as a source of new and safe anti-inflammatory drugs. 8: 10.3402
5. Elmann, A., Mordechay, S., Rindner, M., Ravid, U. (2010) Anti-neuroinflammatory effects of geranium oil in microglial cells. Volume 2, Issue 1, Jenuary 2010, Pages 12-22
6. Ané Orchard i Sandy van Vuuren (2018) The in vitro antimicrobial evaluation of commercial essential oils and their combinations against acne. Volume 40, Issue 3.
7. Shinohara, K., Doi, H.,  Kumagai, C., Sawano, E., Tarumi E. (2017) Effects od essential oil exposure on salivary estrogen concentration in perimenopausal women, 37(8):567-572.
8. Rashidi Fakari, F.,Tabatabaeichehr, M., Kamali,H., Rashidi Fakari,F., Naseri M. (2015) Effect of Inhalation of Aroma of Geranium Essence on Anxiety and Physiological Parameters during First Stage of Labor in Nulliparous Women: a Randomized Clinical Trial. 4(2): 135-141.
9. Abouhosseini Tabari, M., Hajizadeh Moghaddam, A., Maggi, F., Benelli G. (2018) Anxiolytic and antidepressant activities of Pelargonium roseum essential oil on Swiss albino mice: Possible involvement of serotonergic transmission. Volume 32, Issue 6. p. 1014-1022.
10. Boukhris, M., Bouaziz, M., Feki, I., Jemai, H., El Feki, A., Sayadi S. (2012) Hypoglycemic and antioxidant effects of leaf essential oil of Pelargonium graveolens L’Hér. in alloxan induced diabetic rats. 26;11:81.