Pigwowiec. Właściwości prozdrowotne i wartości odżywcze

Roślina o niedużych, żółtych owocach, zwanych ,,polskimi cytrynami”. Często można zaobserwować go rosnącego dziko, przy osiedlowych blokach. Mowa o pigwowcu, który zwykle mylony jest z pigwą. Ze względu na podobieństwo w nazwach, mogłoby wydawać się, że jest to jedna i ta sama roślina, a to niemały błąd.

Co to jest pigwowiec?

Pigwowce to krzewy, które osiągają około 2-3 metry wysokości. W Polsce uprawia się je w celach ozdobnych i ze względu na owoce. Ich kwiaty przybierają zwykle ciepłe barwy: czerwone, pomarańczowoczerwone, różowe, ale występują odmiany o kwiatach w kolorze białym. Owoce pigwowca są żółte, wielkością przypominają małą cytrynę. Nie nadają się do spożycia na surowo, ponieważ są twarde i kwaśne. Dobrze sprawdzają się jednak w formie przetworzonej, jako syrop, dżem czy nalewka.

Odmiany pigwowca uprawiane w Polsce

W Polsce uprawie się głównie trzy gatunki pigwowca. Są to: pigwowiec okazały (inaczej chiński/właściwy), pigwowiec japoński oraz pigwowiec pośredni [1].

• Pigwowiec okazały to duży krzew, który wyrasta na około 2-3 m. Jego kwiaty są ciemnoczerwone.
• Pigwowiec japoński jest znacznie niższy (ok. 1-1,5 m), a kwiaty są pomarańczowoczerwone.
• Najczęściej zaś spotykaną odmianą w polskich ogrodach jest pigwowiec pośredni. Powstał on z krzyżówki wyżej wymienionych krzewów. Osiąga około 1-1,5 m wysokości, a jego kwiaty przyjmują różne barwy, najczęściej czerwoną, różową albo białą.

Zawartość wybranych składników mineralnych w owocach pigwowca

Pierwiastek	Zawartość w 100 g rośliny
Potas (mg)	249
Sód (mg)	3
Wapń (mg)	22,6
Żelazo (mg)	1,8
Cynk (mg)	0,38
Magnez (mg)	0,18
Miedź (mg)	0,1

Pigwowiec a pigwa

Posiadają podobne nazwy, których często używa się wymiennie. Porównując ich owoce, można pomyśleć, że pochodzą one od tej samej rośliny. Jest to jednak zupełnie coś innego. Pigwowiec to nieduży krzew, na którym rosną owoce wielkości małej cytryny. Pigwa natomiast to drzewo, a jej owoce – pigwy – przypominają gruszkę albo jabłko.  Mimo różnic gatunkowych obie rośliny łączy podobieństwo prozdrowotnych właściwości.

Właściwości prozdrowotne pigwowca

Aktywność przeciwbakteryjna i przeciwwirusowa

Ze względu na trwający okres jesienno-zimowy, szczególnie warto zadbać o odporność i przeciwdziałanie infekcjom. Owoce pigwowca bogate są w związki fenolowe, które warunkują działanie przeciwbakteryjne. [2] Hamują ich rozwój i modyfikują oporność na antybiotyki, co ułatwia i przyspiesza proces leczenia. [3]

Zbadano również aktywność pigwowca przeciwko wirusowi grypy. Badania wykazały, że polifenole zawarte w tych owocach powodują hamowanie syntezy jednego z białek, które uczestniczy w procesie replikacji wirusów. [4] Proces ten polega na powstawaniu wirusów potomnych z wirusa rodzicielskiego. Zablokowanie go, uniemożliwia namnażanie się drobnoustroju w organizmie chorego i tym samym ułatwia leczenie.

Ochrona skóry

Na 100 g owoców pigwowca przypada ok. 55-92 mg witaminy C. Taka ilość może pokryć dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę zarówno dla kobiet (75 mg/dzień), jak i dla mężczyzn (90 mg/dzień). [5] Witamina C bierze również udział w syntezie kolagenu. Jest to białko, które odpowiada za elastyczność, odpowiednie napięcie i nawilżenie naszej skóry. Stanowi ono również barierę dla promieni UV, które w nadmiernych ilościach stanowią dla nas zagrożenie. Nadmierna ekspozycja na słońce może przyczynić się do nowotworów skóry, udaru cieplnego.

Usprawniona praca jelit, ułatwione odchudzanie

Zalecane dzienne spożycie błonnika pokarmowego wynosi 25 gramów. Szacuje się, że w 100 gramach pigwowca znajduję się około 30 g błonnika pokarmowego. [6] Jednym z jego podstawowych zadań jest przeciwdziałanie zaparciom. W czasie procesu trawienia stymuluje on ściany jelita, przyspieszając perystaltykę i zapobiegając zatrzymywaniu się mas kałowych w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu można uniknąć bolesnych bólów brzucha, wzdęć czy bólu przy defekacji.

Co więcej, błonnik pokarmowy wspomaga odchudzanie. Ma zdolność wiązania wody w jelitach, przez co napełnia je i szybciej odczuwamy sytość. Dzięki temu możemy unikać przejadania się.

Wysoka zawartość składników mineralnych

Mimo że większość owocu pigwowca składa się z wody, może on pochwalić się wysoką zawartością pierwiastków, takich jak np. potas, żelazo czy miedź. Potas bierze udział w regulacji pracy układu nerwowego i odpowiada za napięcie mięśni [7] Jego niedobór może prowadzić do nadciśnienia i powstawania obrzęków.

Żelazo uczestniczy w transporcie tlenu do komórek organizmu. Niedobór można spotkać u bardzo dużej ilości osób, a objawia się on zmęczeniem, omdleniami i prowadzi do anemii. [8]

Miedź natomiast wspomaga pracę mózgu, procesy myślenia, zapamiętywania. [9] Zwiększa przyswajanie żelaza w przewodzie pokarmowym i razem z nim bierze udział w transporcie tlenu do komórek. Niedobór może prowadzić do problemów z koncentracją, pamięcią czy do niedokrwistości. [10]

Ważne jest, aby codzienna dieta każdego człowieka była dobrze zbilansowana i pokrywała codzienne, rekomendowane spożycie pierwiastków i witamin. Sprawi to, że organizm będzie funkcjonował prawidłowo i bez żadnych zaburzeń.

Przetwórstwo

Ze względu na cierpki smak surowych owoców, pigwowiec najlepiej sprawdza się w formie przetworzonej. Najczęściej robi się z niego dżemy, syropy (do np. herbaty) i nalewkę – tzw. pigwówkę. Wyroby przygotowywane z pigwowca są łatwo dostępne w polskich sklepach, więc bez większego problemu można dodać je do codziennej diety.

Pigwowiec w przemyśle kosmetycznym

Ze względu na wysoką zawartość kwasu linolowego, z nasion pigwowca produkowany jest olej używany w przemyśle kosmetycznym. [11] Stosowany na twarz nawilży ją, uszczelni naczynia krwionośne, zapobiegając pękaniu naczynek. Można go używać w codziennej pielęgnacji włosów, do tzw. olejowania. Dobrze sprawdzi się również jako olej do smarowania ciała.

Przepis – syrop z pigwowca

Składniki	Sposób przygotowania
1kg pigwowca 1kg cukru	Owoce pigwowca obrać, usunąć gniazda nasienne razem z pestkami i pokroić na mniejsze kawałki (paski/kostka). Układać owoce warstwami w słoiku i każdą z warstw zasypać cukrem. Słoik odstawić w zacienione miejsce i co jakiś czas potrząsnąć nim w celu wymieszania zawartości. Po 2-3 dniach syrop powinien być gotowy. Przechowywać w lodówce.

Podsumowanie

Pigwowiec to owoc sezonowy, który warto w okresie jesienno-zimowym włączyć do diety. Może stanowić alternatywę dla np. cytryny, jako dodatek do herbaty czy naparu. Ze względu na swoje prozdrowotne właściwości pomoże zwalczyć niejedną chorobę i wzmocnić odporność.  

Bibliografia:

1. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. (2002) Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie
2. Urbanavičiūtė I., Liaudanskas M., Bobinas Č., Šarkinas A., Rezgienė A., Viskelis P. (2020) Japanese Quince (Chaenomeles japonica) as a Potential Source of Phenols: Optimization of the Extraction Parameters and Assessment of Antiradical and Antimicrobial Activities. Foods, 9(8), 1132.
3. Lima M.C., Paiva de Sousa C., Fernandez-Prada C., Harel J., Dubreuil J. D., de Souza E. L. (2019) A review of the current evidence of fruit phenolic compounds as potential antimicrobials against pathogenic bacteria. Microbial Pathogenesis 130(259-270).
4. Sawai R., Kuroda K., Shibata T., Gomyou R., Osawa K., Shimizu K. (2008) Anti-influenza virus activity of Chaenomeles sinensis. Journal od Ethnopharmacology 118(1), 108-112.
5. Watychowicz K., Janda K., Jakubczyk K., Wolska J. (2017) Chaenomeles – health promoting benefits. Rzecznik Państwowego Zakładu Higieny 68(3), 217-227.
6. Thomas M., Crépeau M.J., Rumpunen K., Thibault J. -F. (2000) Dietary fibre and cell-wall polysaccharides in the fruits of Japanese quince (Chaenomeles japonica). Food Science and Technology 33(2), 124-131.
7. Kowey P. R. (2002) The Role of Potassium. Women’s Health and Menopause: New Strategies — Improved Quality of Life 17(151-157).
8. Camaschella C. (2019) Iron metabolism and its disorders. Blood 133(1), 30-39.
9. Scheiber I. F., Mercer J.F.B., Dringen R. (2014) Metabolism and functions of copper in brain. Progress in Neurobiology 116(33-57).
10. Williams D. M. (1983). Copper deficiency in humans. Seminars in hematology, 20(2), 118–128.
11. Urbanavičiūtė I., Rubinskiene M., Viškelis P. (2019) The Fatty Acid Composition and Quality of Oils from Post-Industrial Waste of Quince Chaenomeles japonica. Chemistry & Biodiversity 16(9).