Pitaja. Właściwości zdrowotne smoczego owocu

Wielu z nas podczas zakupów stawia na tradycyjne, powszechnie znane produkty. Nie dziwi więc fakt, iż dużym zainteresowaniem cieszą się krajowe owoce sezonowe. Jednak bardzo często na półkach supermarketów pojawiają się nowinki importowane z różnych zakątków świata. Swoim wyglądem, kolorem i zapachem budzą ciekawość wśród konsumentów. Czy tak naprawdę należy się bać egzotycznych owoców? Jakie korzyści płyną z urozmaicenia diety o nowe produkty?

Czym jest pitaja

Postaram się odpowiedzieć na powyższe pytania, na przykładzie mało popularnego owocu, jakim jest pitaja. Jest to egzotyczny owoc jednego z gatunków kaktusa. Pochodzi on z Ameryki Środkowej, Południowej. Ze względu na swoje walory ozdobne pitaja określana jest mianem „pięknego kwiatu kwitnącego nocą” lub „Szlachetną Kobietą”. Zwana jest także smoczym owocem czy truskawkową gruszką.

Wygląd

Jedną z cech wyróżniających pitaję wśród innych owoców jest przede wszystkim jej nietypowy wygląd. Ma ona owalny kształt i jest pokryta skórzastą, lekko liściastą, posiadającą wypustki skórką. Najpopularniejsza odmiana owocu nosi nazwę Hylocereus undatus i cechuje ją biały miąższ z różową skórką.

Znane są także odmiany z fioletowo-czerwonym miąższem i różową skórką oraz z białym miąższem i z żółtą skórką.

Smak

Sympatycy pitai twierdzą, że jej łagodny, miękki, lekko orzeźwiający miąższ smakiem przypomina kiwi.  Natomiast sceptycy uważają, że owoc ten ma mało wyrazisty aromat i bywa mdły. Pomimo tego odczuwalny słodki smak, może przypaść do gustu wielu osobom.

Uprawa

Jedną z głównych zalet uprawy smoczego owocu jest fakt, iż raz posadzony może rosnąć przez 20 lat. Szacuje się, że z 1 hektara plantacji można zebrać około 800 owoców. Owocuje w drugim roku po posadzeniu, a pełną produkcję osiąga w ciągu około 5 lat [1]. 

Gdzie kupić pitaję? 

Smoczy owoc powszechnie uprawiany jest w Azji, skąd najczęściej eksportowany jest do krajów europejskich. Okres kwitnienia zależy od gatunku i miejsca uprawy. Proces ten odbywać się może od listopada do kwietnia bądź od maja do października. Popyt europejskich klientów jest nieregularny, dlatego owoc ten pojawia się w supermarketach dość rzadko.

W Polsce zazwyczaj bywa dostępny w niektórych sklepach na dziale „egzotyczne owoce” [2]. Smoczy owoc dostępny jest również w sklepach internetowych. Możemy tam także znaleźć pitaję w proszku. Najczęściej spotyka się produkty, które zawierają liofilizat ze smoczego owocu.

Liofilizacja to proces suszenia zamrożonych substancji. Jest to dobra alternatywa, gdyż produkty poddane liofilizacji utrzymują swój kolor, skład witamin, składników odżywczych [10]. Pitaję w proszku można wykorzystać do dań takich jak: koktajle, musy, lody czy napoje. Nada ona potrawom pięknego zabarwienia. Cena pitai waha się w granicach od 5 do nawet 30 zł za sztukę.

Pitaja i jej wartości odżywcze

Właściwości odżywcze na 100 g jadalnej porcji owocu są następujące:

Energia (kcal)	60
Białko (g)	1,18
Węglowodany (g)	12,94
Błonnik (g)	2,9
Cukry łącznie (g)	7,65
Wapń (mg)	18
Żelazo (mg)	0,74
Magnez (mg)	40
Witamina C (mg)	2,5
Ryboflawina (mg)	0,1
Niacyna (mg)	0,353
Witamina A (IU)	59

Dane pochodzą z U.S. Department of Agriculture Agricultural Research Service.

Czy wiesz, że?

Smoczy owoc składa się w 85% z wody [1].

Właściwości pitai

Pitaja wykazuje szereg właściwości zdrowotnych, przez to jest obiektem wielu badań naukowych. Udowodniono, iż smoczy owoc jest pomocny w obniżaniu poziomu cukru we krwi u osób cierpiących na cukrzycę typu 2.

Profil lipidowy

Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu w Malezji przeprowadził badanie [3], które miało na celu zbadać wpływ spożycia czerwonych owoców pitai na:

• poziom glukozy we krwi,
• profil lipidowy,
• masę ciała i całkowitą tkankę tłuszczową u chorych na cukrzycę typu 2.

 28 pacjentów podzielono losowo na cztery grupy: 

• Grupa 1 otrzymywała dziennie 400 g czerwonej pitai.
• Grupa 2 otrzymywała dziennie 600 g czerwonej pitai.
• Grupa 3 była grupą kontrolną, negatywną – byli to pacjenci z cukrzycą i otrzymywali oni normalną dietę.
• Grupa 4 była grupą kontrolną, pozytywną – w jej skład wchodziły osoby zdrowe, które także otrzymywały normalną dietę.

Po czterech tygodniach badania zauważono następujące wyniki:

W grupie 1 odnotowano znaczny wzrost poziomu cholesterolu HDL i spadek cholesterolu LDL. Zmniejszył się także poziom glukozy we krwi i trójglicerydów. W grupie 2 nadal istniał trend wzrostowy w poziomie cholesterolu HDL i trend spadkowy poziomów glukozy we krwi. Zmniejszył się także poziom cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i cholesterolu LDL. Wyższy procent zmian odnotowano w grupie 2. Nie zauważono istotnych różnic w masie ciała i całkowitej zawartości tkanki tłuszczowej w każdej grupie.

Smoczy owoc wpływa na utrzymanie prawidłowego profilu lipidowego (spadek cholesterolu LDL, wzrost HDL). Może zatem obniżyć ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Przeciwutleniacze

Pitaja wykazuje silne właściwości przeciwutleniające. Przeprowadzono w tym celu analizę. Badano całkowitą zawartość fenoli, aktywność przeciwutleniającą i antyproliferacyjną czerwonej pitai na komórki czerniaka. Wyniki wskazały, że miąższ i skórka były dobrym źródłem przeciwutleniaczy.

Zauważono, że pitaja zawiera także polifenole. Skórka z czerwonej pitai hamowała wzrost wyhodowanych in vitro komórek czerniaka [4]. Właściwości te mogą być wykorzystane jako element profilaktyczny w walce z nowotworami. Wymaga to jednak wielu badań.

NNKT

Jakie inne drogocenne substancje zawarte są w pitai? Smoczy owoc jest źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Z nasion owoców pitai oddzielono, wyekstrahowano i przeanalizowano olej. Zbadano powszechnie znane odmiany Hylocereus undatus i Hylocereus polyrhizus. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli kwas linolowy i kwas α-linolenowy stanowią znaczny procent kwasów tłuszczowych w ekstrakcie z nasion pitai. Obie odmiany zawierają około 50% niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Kwas linolowy stanowi 48%, natomiast α-linolenowy 1,5%. Odnotowano także obecność około 22% kwasu oleinowego.

Pozostałe kwasy to kwas palmitynowy i stearynowy. Właściwość tę wykorzystano w kosmetologii. Ekstrakty z pitai znaleźć można w składzie niektórych kosmetyków. Olej z nasion pitai stanowi idealny dodatek do kremów oraz innych produktów do pielęgnacji ciała [7]. Z owocu można przygotować własnoręczną maseczkę lub peeling do twarzy. Z powodu sporej (2,5 g na 100 g owocu) zawartości witaminy C, smoczy owoc spożywany regularnie może pomóc w szybszym gojeniu się ran i skaleczeń. Wzmacnia także pracę układu odpornościowego.

Smoczy owoc uznano za środek przeciwutleniający, przeciwdrobnoustrojowy, przeciwcukrzycowy, przeciwnowotworowy oraz nutraceutyczny [5]. Nutraceutyki to środki spożywcze łączące w sobie wartości żywieniowe oraz cechy środków farmaceutycznych.

Fakt ten wykorzystuję się w farmakologii, gdzie fitoskładniki wydobywa się z miąższu, skórki oraz nasion owocu.

• Pitaja jest doskonałym źródłem betacyjaniny – barwnika występującego w powszechnie znanym produkcie, jakim jest burak ćwikłowy [5]. Betacyjaniny wykazują silne działanie przeciwutleniające [6].
• Smoczy owoc jest także dobrym źródłem witaminy C oraz związku z grupy antyoksydantów – likopenu. Wszystkie te właściwości wzbudziły zainteresowanie wśród naukowców z wielu dziedzin. Prowadzone są obserwacje mające na celu zbadanie właściwości pitai i wykorzystanie ich w terapii.

Uwaga dla alergików!

Niestety pitaja nie może być spożywana przez każdego. Owoc wykazuje właściwości alergizujące. U niektórych osób odnotowuje się pozytywne testy immunologiczne i testy skórne po zjedzeniu czerwonych owoców pitai [8]. Oznacza to, iż pitaja zwiększa ryzyko alergii pokarmowej u alergików.

Jak jeść pitaję?

Dojrzała pitaja powinna mieć gładką, lekko miękką skórkę. Czarne plamy, wysuszone, brązowe liście świadczą, iż owoc jest przejrzały. Jadalny jest miąższ wraz z pestkami. Pitaję wystarczy przekroić i wydrążyć wnętrze pozbywając się niejadalnej skórki. Młode łodygi oraz pąki kwiatowe smoczego owocu są również jadalne.

Wykorzystanie w kuchni

Pitaję można spożywać na surowo, a także w postaci soków, dżemów lub przetworów. Z owoców wytwarza się wino [9], z wysuszonych zaś kwiatów przygotowuję się napary. Smoczy owoc może posłużyć jako dodatek do koktajli czy sałatek. Doskonale sprawdzi się także jako główny składnik sorbetów, lodów, kremów i musów. Można go również wykorzystać w formie dekoracji. Dzięki dużej zawartości wody pitaja może łagodzić uczucie pragnienia.  Niska energetyczność pitai (60 kcal na 100  g owocu) sprawia, że może być ona niskokaloryczną przekąską [1].

Podsumowanie

Egzotyczne owoce wzbudzają wiele emocji wśród rodzimych konsumentów. Ich spożycie nie powinno stanowić powodu do obaw. Bogactwo właściwości zdrowotnych pitai potwierdza tezę, że warto wzbogacić dietę o nowe, dotychczas nieznane nam produkty.

Smoczy owoc może być doskonałym uzupełnieniem dziennego jadłospisu. Ze względu na swoje właściwości może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych. Z uwagi na fakt, iż owoc ten jest smaczny, niskokaloryczny, posiada atrakcyjny wygląd, może być składnikiem diety osób, które kontrolują swoją masę ciała.

Szczególną ostrożność zwrócić muszą alergicy, gdyż smoczy owoc może nasilić objawy choroby. Być może pitaja zyska popularność i będzie częściej gościła w polskich domach. Uważam, że powinno się urozmaicać swoje posiłki o nowe produkty, tak by dieta nie stała się monotonna i nudna. Pitaja nie tylko uatrakcyjni wizualnie nasze potrawy, ale także wzbogaci o nowe smaki i właściwości.

Przypisy:

1. Tamanna Perween, KK Mandal and MA Hasan, January 2018;,, Dragon fruit: An exotic super future fruit of India’’.
2. Fabrice Le Bellec, Fabrice Vaillant, Eric Imbert, 9 March 2006; ,,Pitahaya (Hylocereus spp.): a new fruit crop, a market with a future’’. – https://www.pubhort.org/members/showdocument?series=fruits&pdffile=-bs-actahort-bs-fruits-bs-pdf-bs-2006-bs-04-bs-i6020.pdf&layout=pubhort&action=showdocument&lidvan=ishs&yearfruits=2006&volume=61&issue=4&edpsref=i6020
3. Norhayati Abd Hadi, Marhazlina Mohamad, Mohd Adzim Khalili Rohin & Rokiah Mohd Yusof, September 2012; ,,Effects of red pitaya fruit (hylocereus polyrhizus) consumption on blood glucose level and lipid profile in type 2 diabetic subjects”.
4. Li-chen Wu, Hsiu-Wen Hsu,Yun-Chen Chen, Chih-Chung Chiu, ,Yu-In Lin, Ja-an Annie Ho, 5 March 2005; ,,Antioxidant and antiproliferative activities of red pitaya’’.
5. Monica Joshi Bala Prabhakar; 07 May 2020; ,,Phytoconstituents and pharmaco‐therapeutic benefits of pitaya: A wonder fruit’’
6. Elżbieta Klewicka, 2012, ,Betacyjaniny- biodostępność i biologivzna aktywność”.
7. Abdul Azis Ariffin, Jamilah Bakar, Chin Ping Tan, Russly Abdul Rahman, Roselina Karim, Chia ChunLoi, 2008; ,,Essential fatty acids of pitaya (dragon fruit) seed oil’’.
8. Journal compilation, 2008; ,,Blackwell Munksgaard Allergy’’.
9. Xiao Gong, Lina Ma, Liuji Li, Yuan Yuan, Shaodan Peng and Mao Lin, December 2017; ,, Analysis of aroma compounds of pitaya fruit wine’’. -https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/100/1/012125/meta
10. Tein M Lin, Timothy D. Durance, Christine H Scaman  ,28 June 1999; ,, Characetrization of vacuum microwave, air and freeze dried carrot slices’’.