Profil lipidowy. Normy badania, interpretacja i rekomendowana dieta

Profil Lipidowy jest najczęstszym badaniem laboratoryjnym, oceniającym ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Ocena profilu lipidowego obejmuje pomiary stężeń cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL, LDL oraz triacylogliceroli.

Spis treści:

1. Badanie profilu lipidowego?
2. Normy w profilu lipidowym
3. Lipidy
4. Przyczyny zaburzeń profilu lipidowego
5. Rekomendowana dieta
6. Nutraceutyki
7. Bibliografia

Profil lipidowy – badanie

W celach prewencyjnych badanie profilu lipidowego krwi powinno przeprowadzić się u osób, które ukończyły 20. rok życia oraz powtarzać je co 3-5 lat. W czasie badania pacjent powinien być na czczo oraz powinien zachować swoją codzienną dietę. Aby diagnoza była wiarygodna, powinna być powtórzona w odstępie 2-3 tygodni.

Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z predyspozycjami genetycznymi, mającymi liczne czynniki ryzyka – one również powinny badać się częściej. Na podstawie badań można ocenić rzeczywistą gospodarkę tłuszczową, która daje nam obraz o stanie naszego układu krążenia. Dzięki temu możliwe jest określenie zagrożenia miażdżycą, chorobą wieńcową, zawałem serca czy udarem mózgu.

Normy – profil lipidowy

Stężenie cholesterolu całkowitego powinno wynosić <5 mmol/l, czyli <190 mg/dl. W przypadku przekroczenia tej granicy może dojść do zagrożenia powstania miażdżycy lub kamicy żółciowej. Poziom triacylogliceroli nie powinien przekraczać 150 mg/dl, czyli 1,7 mmol/l. Optymalne stężenie cholesterolu LDL powinno mieścić się w zakresie «100 mg/dl (2,6 mmol/d)-129 mg/dl (3,3 mmol/l). Natomiast prawidłowe stężenie cholesterolu HDL wynosi powyżej 40 mg/dl (1 mmol/l) u mężczyzn oraz powyżej 45mg/dl (1,2mmol/l) u kobiet. W przypadku wysokiego stosunku poziomu cholesterolu LDL/HDL występuje ryzyko rozwoju miażdżycy. W tym przypadku powinno dążyć się do poprawy poziomu cholesterolu HDL i obniżenia poziomu cholesterolu LDL

Lipidy

Tłuszcze to grupa związków organicznych o różnej budowie, nierozpuszczalne w wodzie. Jednym z przedstawicieli lipidów jest cholesterol. Jest dostępny w komórkach organizmu, głównie w tkance nerwowej, wątrobie, jelitach, mózgu, nadnerczach, skórze, błonach komórkowych, lipoproteinach osocza krwi i w żółci. Ponadto jest substratem w czasie syntezy hormonów steroidowych, kwasów żółciowych, bierze udział w przemianie w witaminę D.

Lipidy transportowane są we krwi za pomocą połączeń białkowych, tworząc lipoproteiny. Wyróżniamy lipoproteiny zawierające w różnych proporcjach triacyloglicerole, fosfolipidy, cholesterol i białka, wśród których wyróżniamy:  chylomikrony, VLDL (lipoproteiny o bardzo małej gęstości), LDL (lipoproteiny o małej gęstości), HDL (lipoproteiny o dużej gęstości). Chylomikrony są największymi kompleksami lipoproteinowymi, które zawierają 90% triacylogliceroli. Chylomikrony transportują tłuszcz z jelit do tkanek obwodowych. W zależności od potrzeb organizmu triacyloglicerole odkładane są w postaci tkanki tłuszczowej oraz ulegają hydrolizie. Powstający glicerol i kwasy tłuszczowe biorą udział w cyklu Krebsa, uwalniając energię.

Lipoproteiny VLDL o bardzo małej gęstości, syntetyzowane są w wątrobie. Lipoproteiny przenoszą tłuszcze z wątroby do tkanek, głównie do tkanki tłuszczowej. Lipoproteiny LDL o małej gęstości, przenoszą cholesterol z wątroby do tkanek pozawątrobowych. Transportuje 65% cholesterolu występującego w krwi, łączy się z substancjami, które odkładają się w ścianach tętnic tworząc blaszki miażdżycowe. Lipoproteiny HDL transportują 20% cholesterolu znajdującego się we krwi. Posiadają lecytynę, która rozkłada cholesterol i przenosi go do wątroby, gdzie powstają kwasy żółciowe.

Przyczyny zaburzeń profilu lipidowego

Czynnikami, które wpływają na zaburzenia profilu lipidowego, są przede wszystkim nieprawidłowe odżywianie oraz brak wysiłku fizycznego. Nieodpowiednia dieta, składająca się z cukrów prostych, nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów typu trans podwyższają stężenie cholesterolu LDL oraz triacylogliceroli we krwi.

Badania donoszą, że zwiększenie energii, pochodzącej z tłuszczów nasyconych o 1%, podnosi stężenie cholesterolu LDL we krwi o 0,02-0,04 mmol/l. Natomiast zastąpienie tylko o 1% całkowitej energii pochodzącej z nasyconych kwasów tłuszczowych, takimi składnikami jak: kwasy jednonienasycone, kwasy z rodziny n6 lub węglowodanami złożonymi może zmniejszyć stężenie cholesterolu LDL we krwi.

Dieta przy zaburzeniach profilu lipidowego

Osoby, które borykają się z problemami układu krążenia, powinny wprowadzić do swojej diety takie składniki jak:

• błonnik pokarmowy, zawarty głównie w produktach zbożowych, warzywach i owocach
• jednonienasycone kwasy tłuszczowe, znajdujące się w olejach, nasionach, orzechach,
• wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3, zawarte w rybach, olejach
• witaminy o działaniu antyoksydacyjnym (wit.C i E),
• substancje roślinne, tj: sterole i stanole, znajdujące się w: otrębach, olejach, roślinach strączkowych, migdałach, produktach zbożowych, warzywach, owocach.

Nutraceutyki (przyp. redakcji)

Polscy badacze przeprowadzili meta-analizę [7], która może również stanowić pomoc w doborze nutraceutyków, pomocnych w poprawie profilu lipidowego. Naukowcy zastrzegli jednak, że z uwagi na brak wystarczającej liczby badań wymagają te wskazania potwierdzenia. Wśród produktów o potencjalnym działaniu wspierającym wymienili:

• karczoch
• berberyna
• kurkuma
• gorzknik kanadyjski
• winogrona oregon
• bergamota
• czosnek
• zielona herbata
• sterole i stenole roślinne
• czerwony ryż drożdżowy
• sylimaryna
• spirulina

Bibliografia:

1. Ciborowska i Rudnicka, Dietetyka, PZWL, 2009
2. Czech A., Tatoń J. Diagnostyka internistyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
3. Kabata J., Kalinowski L., Szczepańska-Konkel M., Angielski S. Badania laboratoryjne w codziennej praktyce – wartości referencyjne i interprertacje, Makmedia, Gdańsk 2005
4. Steciwko A. (red.), Algorytmy diagnostyczne w praktyce lekarza rodzinnego, Wrocław 2006
5. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011
6. Szutowicza A.,Raszei-Specht A. (red.): Diagnostyka laboratoryjna. Gdańsk 2009
7. Osadnik, T., Goławski, M., Lewandowski, P., Morze, J., Osadnik, K., Pawlas, N., … & Banach, M. (2022). A network meta-analysis on the comparative effect of nutraceuticals on lipid profile in adults. Pharmacological Research, 106402.

• Data pierwotnej publikacji: 16.01.2015
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 25.08.2022