SIBO – dieta, leczenie, objawy, diagnostyka

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to inaczej zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. Charakteryzuje się przerostem bakterii w jelicie cienkim bądź też pojawianiem się w tym odcinku szczepów nietypowych. Takie patologiczne zjawiska zaburzają prawidłowe trawienie składników pokarmowych, ale również powodują ich zaburzone wchłanianie oraz stopniowe uszkadzanie wyściółki jelit.

Spis treści:

1. Czym jest SIBO?
2. Przyczyny
3. Objawy
4. Choroby powiązane
5. Diagnostyka
6. Leczenie
7. Dietoterapia
8. Szkolenie SIBO dla zaawansowanych
9. Bibliografia

SIBO – trochę podstawowych informacji

W czym tkwi problem? Przyczyny występowania

W odpowiednio funkcjonującym przewodzie pokarmowym, ilość bakterii to ok. 1011–1012 w 1 γ treści jelitowej – oczywiście liczby te różnią się w zależności od konkretnego odcinka układu trawiennego. W żołądku ilość bakterii jest najmniejsza, natomiast w dalszych częściach wzrasta – w początkowym odcinku jelita cienkiego ok. 103–104, w dystalnym – 108, w jelicie grubym – 1010–1012 w 1 γ/ml treści jelitowej. Bakterie te pełnią różnorodne funkcje: stymulacja układu odpornościowego, fermentacja niestrawionych węglowodanów czy produkcja niektórych witamin.

Mikroflora

Ilość, rozmieszczenie i skład mikroflory układu pokarmowego zależy od kilku czynników: kwaśna treść żołądkowa, obecność enzymów trawiennych, kwasy żółciowe, motoryka przewodu pokarmowego, naturalne bariery. W przypadku zaburzenia któregoś z nich, może dojść do patologicznego namnażania się bakterii w górnych partiach przewodu pokarmowego.  Uważa się, że standardem dla SIBO to liczba bakterii w jelicie cienkim powyżej 105 na 1 γ lub 1 ml treści jelitowej w proksymalnym odcinku,

Czynniki powstawania

Czynnikami predysponującymi do zapoczątkowania niepożądanego procesu rozrostu mikroorganizmów, są:

• achlorhydria

• zaburzenia wydzielania enzymów trzustkowych

• zaburzenia immunologiczne (np. niedobór sIgA, AIDS)

• nieprawidłowości przewodu pokarmowego (np. zwężenia, guzy jelita cienkiego, uchyłki)

Patologiczne namnażanie bakterii w nieodpowiednim miejsc, powoduje szereg różnorodnych objawów, wynikających z metabolizmu bakteryjnego.

Objawy SIBO

Chociaż objawy u osób z SIBO są bardzo różne, wynikają z tego samego – nadmierny przerost bakterii w jelicie, który zaburza procesy trawienia i wchłaniania oraz uszkadza jelito cienkie.

Namnażające się bakterie powodują szereg zaburzeń:

• dekoniugacja soli kwasów żółciowych – zaburzenia wchłaniania tłuszczów oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, biegunka tłuszczowa

• stymulacja wydzielania wody do światła jelita grubego przez wolne kwasy żółciowe

• wzmożona fermentacja węglowodanów oraz produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłu­szczowych – pobudzenie perystaltyki oraz wydzielanie wody do światła jelita grubego, co skutkuje wystąpieniem biegunki osmotycznej oraz powstawanie gazów i wzdęć

• upośledzeni wchłaniania przez wolne kway tłuszczowe, produkowane przez bakterie

• produkcja proteaz – uszkodzenie rąbka szczoteczkowego, obniżenie aktywność disacharydaz (zaburzenie trawienia dwucukrów)

• zwiększone wchłanianie antygenów bakteryjnych i tworzenie kompleksów immunologicznych, – wywoływanie objawów spoza przewodu pokarmowego, takie jak rumień guzowaty, kłębkowe zapalenie nerek, zapalenie stawów

W efekcie obserwuje się: ból brzucha, skurcz jelit, biegunkę (tłuszczowa/osmotyczna), utratę masy ciała, objawy niedożywienia, wzdęcia, oddawanie nadmiernej ilości gazów, objawy niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz witaminy B12, hipoalbuminemię, obrzęki, rumień guzowaty, wysypki skórne, zapalenie wątroby, nerek i stłuszczenie wątroby.

Coraz częściej SIBO łączy się z wystąpieniem Zespołem Jelita Drażliwego (IBS) – badania pokazują, że przerost bakterii często występuje u pacjentów z jelitem drażliwym; jako przyczynę dolegliwości oraz podłoże choroby.

Choroby powiązane z SIBO

Wiele chorób jest powiązanych z wystąpieniem bakteryjnego przerostu, część jako podłoże choroby, inne jako stan towarzyszący bądź efekt SIBO. Wymienia się przede wszystkim:

– astma, anemia, trądzik (różowaty oraz młodzieńczy), autyzm, celiakia, zwiększona przepuszczalność jelit, dyspepsja, nietolerancja laktozy, GERD, IBD, cukrzyca, otyłość, NAFLD, hypochlorhydria, IBS, występowanie kamieni żółciowych, Parkinson, zespół niespokojnych nóg, pasożyty, zapalenie trzustki, zapalenia wątroby, marskość wątroby.

🔎 Również u pacjentów z niewydolnością jelit ryzyko przerostu bakteryjnego jelita cienkiego jest znacząco podwyższone, a jego częstość wynosi aż 57,5%. Największe ryzyko obserwuje się u osób stosujących żywienie pozajelitowe, gdzie SIBO występuje sześciokrotnie częściej. Potencjalnym czynnikiem ryzyka jest również stosowanie inhibitorów pompy protonowej, co wskazuje na potrzebę ostrożnego zarządzania terapią lekową i żywieniem w tej grupie pacjentów. [9]

W przypadku występowania którejś choroby bądź niespecyficznych objawów pokarmowych, warto rozważyć testy diagnostyczne w kierunku SIBO.

Diagnostyka

Testy diagnostyczne

Nie ma jednego, sprawdzonego i w 100% pewnego testu, który stwierdzałby występowanie SIBO. Jednak jest kilka metod, które mogą być pomocne w diagnostyce. Zastosowanie w przeroście flory bakteryjnej mają:

• badanie mikrobiologiczne treści jelita cienkiego i stwierdzenie większej liczby niż 105 bakterii w 1 γ lub 1 ml treści jelitowej (badanie inwazyjne, chociaż uważane za złoty standard)

• wodorowe testy oddechowe z użyciem glukozy bądź laktulozy (polegają na pomiarze wodoru oraz metanu w wydychanym powietrzu po rozkładzie glukozy/laktulozy przez bakterie)

• testy oddechowe z substancjami zawierającymi znakowany węgiel C13 lub C14 (polegają na pomiarze wydychanego CO2 po rozkładzie substancji znakowanych węglem)

• test z p-aminobenzenem ( polega na dekoniuga-cji kwasów żółciowych przez mikroorganizmy)

Leczenie

Leczenie SIBO powinno być ukierunkowanie na znalezieniu i usunięciu przyczyny patologii, zredukowaniu liczby bakterii, regeneracji wyściółki jelita cienkiego oraz zapobieganie nawrotom choroby. Leczenie może być oparte na:

• antybiotykoterapii

• antybiotykach ziołowych

• alternatywnych dietach oraz suplementacji (głównie Ca, Mg, B12, witaminy rozpuszczalne
  w tłuszczach)

• diecie elementarnej

Często skojarzenie kilku metod leczenia, przynosi  u pacjentów lepsze rezultaty.

SIBO – zalecane diety

W przypadku wystąpienia przerostu mikroflory bakteryjnej w jelicie cienkim, poleca się często (oprócz m.in. antybiotykoterapii) zastosowanie odpowiedniej diety, która wspomoże proces leczenia. Najczęściej stosowane są:

– the Specific Carbohydrate Diet ( SCD Diet )

– the Gut and Psychology Syndrome Diet ( GAPS Diet )

– the Low Foodmap ( LFD/FODMAP Diet )

Możliwe jest również zastosowanie kombinacji dwóch wybranych diet. Cel wymienionych podejść dietetycznych jest jeden: wyeliminować takie produkty, które stanowią pokarm dla bakterii a włączyć te, które odżywią organizm człowieka.

Dieta SCD

Dieta SCD opiera się na założeniu, że nie każdy z nas prawidłowo trawi pokarmy, złożone z węglowodanów złożonych (poli i disacharydy). Zaburzone trawienie tych składników powoduje rozrost bakterii oraz drożdżaków w jelitach, co prowadzi m.in. do niszczenia komórek wyścielających jelita, stanu zapalnego, nadmiernej produkcji gazów i kwasów, ogólnego pogorszenia wchłaniania. Wykluczenie z diety poli i disacharydów oraz produktów przetworzonych, powoduje stabilizację mikroflory jelitowej, poprawę trawienia oraz zmniejszenie stanu zapalnego. Taki sposób żywienia polecany jest w: celiakii, chorobie Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, autyzmie, mukowiscydozie, ale również dla wszystkich zdrowych osób.

Zabronione w diecie

zboża glutenowe i bezglutenowe, przetworzone mięsa i wyroby mięsne, przetworzone warzywa i owoce, niektóre skrobiowe warzywa, soja, nabiał, niektóre rodzaju grochu i fasoli, słodziki.

Dozwolone

jaja, mięsa różnego rodzaju, odpowiednie warzywa, owoce, odpowiednio ręcznie przygotowany jogurt (tzw. SCD Yoghurt), naturalne orzechy i nasiona, niektóre rośliny strączkowe, miód.

Dieta GAPS

Dieta GAPS opiera się na diecie SCD (właściwie również z niej się wywodzi), jednak jest trochę bardziej restrykcyjna (więcej modyfikacji) oraz jest jednym z elementów trzystopniowego programu leczenia: dieta, suplementacja, detoksykacja. GAPS jest polecana nie tylko przy występowaniu schorzeń przewodu pokarmowego, ale również przy ADHD/ADD, dysleksji, depresji, schizofrenii czy epilepsji.

Zabronione

zboża glutenowe i bezglutenowe, cukier i produkty zawierające cukier, słodziki, skrobiowe warzywa, soki owocowe (oprócz ręcznie przygotowanych), jakiekolwiek produkty przetworzone/z dodatkiem zagęstników/konserwantów/barwników, soja i produkty sojowe, prawie wszystkie rośliny strączkowe, herbaty, kawa, nabiał (w zależności od stanu, dopuszcza się w małych ilościach organiczne kwaśne mleko oraz produkty z niego wytworzone), proszek do pieczenia.

Zarówno dietę SCD jak i GAPS rozpoczyna się od fazy początkowej tzw. Intro Diet, która pozwala na zredukowanie objawów schorzenia i rozpoczęcie procesu leczenia, następnie przechodzi się na zasady „pełnej” diety.

Dieta LFD

Dieta FODMAP zakłada zmniejszenie spożywania produktów, które zawierają w swoim składzie duże ilości fermentujących mono-, di- i oligosacharydów oraz polioli. Taka modyfikacja  dietetyczna jest wykorzystywana przy schorzeniach układu pokarmowego: jelito drażliwe, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, jako sposób na złagodzenie współwystępujących objawów gastrycznych.

LFD zakłada, że węglowodany łatwo fermentujące i słabo wchłanialne, o wysokim ciśnieniu osmotycznym, mogą drażnić jelita i przyczyniać się do pojawiania bólów brzucha/dyskomfortu w jamie brzusznej, wzdęć, wymiotów, zaparć czy biegunek.

Dieta składa się z dwóch etapów:

W pierwszym  na 6-8 tygodni eliminuje się wszystkie produkty z dużą ilością  fermentujących mono-, di- i oligosacharydów oraz polioli, w drugim stopniowo, w zależności od tolerancji, rozszerza się dietę pacjenta.

Eliminacji podlegają m.in.: pszenica, żyto, jęczmień, rośliny strączkowe, niektóre warzywa i owoce, większość nabiału, słodziki.

Szkolenie SIBO, IMO, SIFO dla zaawansowanych

Jeśli potrzebujesz poznać więcej informacji zapraszamy do e-kursu premium na naszej platformie szkoleniowej. Aby poznać szczegóły, kliknij w poniższy obrazek:

BIBLIOGRAFIA:

1. http://sibosymposium.com/
2. http://www.egastroenterologia.pl/Zespol-przerostu-flory-bakteryjnej-jelita-cienkiego-a-zespol-jelita-nadwrazliwego,10972.html
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3099351/
4. http://www.siboinfo.com/diet.html
5. http://scdlifestyle.com/about-the-scd-diet/
6. http://www.breakingtheviciouscycle.info/p/science-behind-the-diet/
7. http://www.ibsdiets.org/fodmap-diet/what-are-fodmaps/
8. http://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/show.html?id=111607
9. Shah A, Fairlie T, Morrison M, Martin N, Hammer K, Hammer J, Koloski N, Rezaie A, Pimentel M, Kashyap P, Jones MP, Holtmann G. Prevalence of small intestinal bacterial overgrowth in intestinal failure syndrome: A systematic review and meta-analysis. J Gastroenterol Hepatol. 2024 Jun 27. doi: 10.1111/jgh.16668. Epub ahead of print. PMID: 38934370.

• Data pierwotnej publikacji: 30.06.2015
• Data ostatniej aktualizacji: 27.11.2024