Skaza moczanowa (inaczej dna moczanowa lub podagra) jest to zapalenie stawów związane ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi. Sole tego kwasu odkładają się w stawach pod postacią kryształów. Skutkiem tego jest stan zapalny powodujący ucisk oraz silny ból. Najczęściej kryształy gromadzą się w stawie:
- śródstopno-paliczkowym,
- kolanowym,
- skokowym [1,2].
Występowanie
Dna moczanowa jest aktualnie uznawana za powszechny problem zdrowotny z powodu coraz większej częstości występowania [1]. Według szacunków Global Burden of Disease dna moczanowa jest dominującą przyczyną zapalenia stawów, na którą cierpi 41 milionów ludzi na całym świecie [3]. Skaza moczanowa występuje u 1-2% populacji, głównie chorują mężczyźni w średnim oraz starszym wieku. U kobiet choroba występuje rzadziej i występuje przeważnie po menopauzie [4].
Czynniki zwiększające ryzyko skazy moczanowej
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi dny moczanowej są:
- uwarunkowania genetyczne prowadzące do zaburzeń metabolizmu kwasu moczowego,
- nadwaga oraz otyłość
- płeć męska,
- wiek (rzadko chorują młode osoby poniżej 30 lat),
- spożywanie produktów bogatych w purynę (w szczególności mięsa, podrobów, owoców morza),
- spożywanie napojów słodzonych cukrem i dużą zawartością fruktozy
- częste spożycie alkoholu (zwłaszcza piwa i napojów spirytusowych)
- niedawny uraz lub operacja,
- odwodnienie,
- infekcje
- leki
- choroby przewlekłe (takie jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, choroba niedokrwienna serca oraz zaburzenia lipidowe) [4].
Objawy skazy moczanowej
Skaza moczanowa najczęściej atakuje stawy. Zwykle objawia się
- silnym bólem oraz obrzękiem.
- skóra łuszczy się, jest czerwona i gorąca.
- często występuje również gorączka,
- dreszcze,
- ogólne uczucie dezorientacji,
- funkcja ruchu dotkniętych stawów jest znacznie upośledzona [2,4].
Diagnostyka
Dnę moczanową diagnozuje się na podstawie badania stężenia kwasu moczowego we krwi. Prawidłowa wartość mieści się w granicach od 0,15 do 0,45 mmol/l (2,5–8,0 mg/dl). Natomiast wyższe stężenie rozpoznaje się jako hiperurykemię, co jest wskazaniem do dalszej diagnostyki dny moczanowej.
Skazę moczanową ocenia się również poprzez badanie płynu stawowego i wykrywanie w nim obecności kryształów moczanu sodu [2].
Leczenie skazy moczanowej
Wczesna diagnoza dny moczanowej, jej prawidłowe leczenie może pomóc w ustąpieniu objawów choroby oraz pozwolić na normalne funkcjonowanie. Natomiast nieleczona choroba może doprowadzić do trwałej niesprawności [4].
Styl życia
Większość terapii obejmuje leczenie niefarmakologiczne, które stosowane jest u pacjentów w stanie bezobjawowym. Leczenie to zakłada zmiany w diecie. Należy unikać pokarmów zwiększających stężenie kwasu moczowego (zwłaszcza mięsa, podrobów, owoców morza), a także produktów zawierających fruktozę (np. słodkich napojów). Korzystne jest włączenie do jadłospisu dużej ilości warzyw, chudego nabiału, orzechów oraz witaminy C, ograniczenie spożycia alkoholu oraz palenia tytoniu. Kluczowa jest również aktywność fizyczną, utrzymywanie prawidłowego ciśnienia tętniczego oraz stężenia glukozy i lipidów, odpowiednie nawodnienie organizmu (wypijanie przynajmniej 2 l płynu w ciągu dnia) [2,4].
Leczenie farmakologiczne
Ostre napady dny moczanowej wiążą się z leczeniem farmakologicznym. W tym przypadku konieczne jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz kolchicyny. Leczenie skazy moczanowej powinno obniżać stężenie kwasu moczowego we krwi, zmniejszać ból oraz łagodzić stan zapalny [2].
Dieta przy skazie moczanowej
Dieta wspomaga terapie pacjenta oraz wzmacnia jego organizm w walce z chorobą. W wielu badaniach wykazano korzystny wpływ diety ubogopurynowej na zmniejszenie poziomu kwasu moczowego we krwi pacjentów.
W tej diecie unika się produktów bogatych w związki purynowe w szczególności:
- mięsa, podrobów, wędlin i konserw rybnych,
- napojów alkoholowych
- drożdży,
- mocnej kawy, herbaty
- grzybów,
- ostrych przypraw,
- tłustych potraw
Natomiast wskazane są:
- warzywa,
- owoce,
- niskotłuszczowe mleko i przetwory mleczne,
- chude sery,
- produkty zbożowe
- orzechy [3,5].
🔎 W meta-analizie wskazano jako produkt o działaniu ochronnym także soję. Najsilniejszy efekt wskazano jednak dla kawy i produktów mlecznych. Dotyczy to jednak diety ochronnej, nie zaś ubogopurynowej. [9]
Dieta DASH
Dieta DASH jest bogata w owoce, warzywa, orzechy, niskotłuszczowe produkty mleczne, produkty w pełnego przemiału, chude mięso oraz ryby, nienasycone kwasy tłuszczowe. Zaleca się spożycie ograniczonej ilości czerwonego mięsa, słodyczy oraz słodkich napojów [3,6].
Dieta DASH może być pomocna w obniżeniu poziomu kwasu moczowego, co wiążę się z niższym ryzykiem dny moczanowej. Dieta DASH może stanowić profilaktykę w kwestii ryzyka wystąpienia skazy moczanowej [6].
Dieta śródziemnomorska
Dieta śródziemnomorska podobnie jak dieta DASH może być odpowiednia dla osób cierpiących na skazę moczanową. Dieta zakłada spożycie białek roślinnych, produktów pełnoziarnistych, ryb, oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, orzechów oraz umiarkowane spożycie wina. Natomiast rzadko należy sięgać po czerwone mięso oraz rafinowane zboża.
Dieta śródziemnomorska wykazuje korzystny wpływ na choroby układu krążenia i występowanie cukrzycy typu 2. U pacjentów z dną moczanową, u których występują dodatkowe choroby współistniejące, może to stanowić uzasadnienie dla rozważenia stosowania tego typu diety [3].
Podsumowanie
Człowiek ma znaczący wpływ na zapobieganie wystąpieniu chorób. Zdrowy styl życia, odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju skazy moczanowej. Osoby chorujące na podagrę powinny przestrzegać zaleceń dietetycznych przez całe swoje życie [6].
Otyłość jest rozpowszechniona na całym świecie. 1,9 miliarda dorosłych ma nadwagę lub otyłość. W różnych badaniach większe BMI wpływało na zwiększone ryzyko dny moczanowej. Utrata masy ciała ma korzystny wpływ na zapobieganie dnie moczanowej, obniżenie poziomu kwasu moczowego w surowicy oraz zmniejszanie częstotliwości nawrotów tej choroby [3].
Najczęstsze pytania:
Najważniejsze to utrzymanie prawidłowej masy ciała, ograniczenie spożycia alkoholu oraz właściwa dieta. Jadłospis powinien składać się ze świeżych warzyw, owoców, produktów z pełnego ziarna, mleka oraz przetworów mlecznych, chudego mięsa, jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Domowe sposoby na leczenie podagry mogą złagodzić dolegliwości bólowe, jednak nie zastąpią wizyty u lekarza.
Odpowiednie spożycie niezbędnych składników odżywczych wraz z dietą prowadzi do korzystnych skutków w walce z dną moczanową.
Kluczowe jest odpowiednie nawodnienie organizmu poprzez wypijanie minimum 2 litrów na dobę. W diecie dozwolone są napoje takie jak woda z cytryną, herbaty ziołowe, owocowe, kawy zbożowe, koktajle owocowe. Niezalecane są natomiast napoje słodzone cukrem i dużą zawartością fruktozy.
O wysokim stężeniu kwasu moczowego mogą świadczyć: ból i obrzęk stawów; czerwona, gorąca oraz łuszcząca się skóra stawów, gorączka, dreszcze.
Badania wykazują, że wyższe spożycie witaminy B12 powiązane jest z niższym stężeniem kwasu moczowego we krwi. A to podwyższony kwas moczowy odpowiada za rozwój dny moczanowej. Dlatego odpowiednia spożycie witaminy B12 może zmniejszyć ryzyko wystąpienia podagry.
Dotknięty staw dną moczanową charakteryzuje się obrzękiem, zaczerwienieniem, łuszczącą się oraz gorącą skórą
Cytryny są źródłem witaminy C, która jest silnym antyoksydantem i może wspomagać walkę ze stanami zapalnymi organizmu. Przez co może mieć korzystny wpływ na procesy metaboliczne, w tym na usuwanie nadmiaru kwasu moczowego. Jednakże trzeba mieć na uwadze, że jedynym sposobem skutecznego leczenia jest kompleksowe podejście. Poprzez stosowanie właściwej diety oraz regularnego przyjmowania leków przepisanych przez lekarza.
Kwas moczowy można monitorować w domu za pomocą analizatora. Urządzenie to pozwala na regularne badanie oraz profilaktykę przy chorobach związanych z nieprawidłową pracą nerek jak na przykład dna moczanowa.
Bibliografia:
- Y. Zhang, S. Chen, M. Yuan, Y. Xu, H. Xu. Gout and Diet: A Comprehensive Review od Mechanism and Management, Nutrients, (2022) 14(17), 3525
- N. Witkowska, M. Chadzińska. Dna moczanowa jako przykład choroby autozapalnej, Wszechświat, (2017) 118: 7-9, 172-177
- A. Danve’a, S. T. Sehra, T. Neogi. Role of diet in hyperuricemia and gout, Best Practise & Research Clinical Rheumatology, (2021) 35(4), 11-16
- A. Wójcik-Maciejewicz, D. Samotij, A. Reich. Dna moczanowa jako przyczyna zmian martwiczych skóry dłoni. Via Medica Journals Forum Dermatologiczne, (2015) 1:1, 21-27
- K. Drzewiecka, J. Suliburska. Dietoterapia skazy moczanowej. Forum Zaburzeń Metabolicznych, (2012), 3:3, 125-129
- Rai, S.K.; Fung, T.T.; Lu, N.; Keller, S.F.; Curhan, G.C.; Choi, H.K. The Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet, Western diet, and risk of gout in men: Prospective cohort study. British Medical Journal (2017), 357:1794
- Zhang Y, Qiu H. Folate, vitamin B6 and vitamin B12 intake in relation to hyperuricemia. Journal of Clinical Medicine. 2018; 7(8): 210.
- Redmed, Strona producenta [dostęp 06.12.2023]
- Chi X, Cen Y, Yang B, Zhang H, Pu Z, Feng J, Pan H, Zhang Y. Effects of dietary factors on hyperuricaemia and gout: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Int J Food Sci Nutr. 2024 Dec;75(8):753-773. doi: 10.1080/09637486.2024.2400489. Epub 2024 Sep 17. PMID: 39289820.
- Data pierwotnej publikacji: 11.12.2023
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 2.12.2024
