Śliwki – właściwości prozdrowotne i wartości odżywcze

Śliwy należą do jednych z najbardziej popularnych drzew owocowych w Polsce. Drzewa te zaliczane są do rodzaju Prunus sp. L., zaś najpowszechniejszym gatunkiem uprawianym w naszym kraju jest śliwa domowa, zwana także europejską (Prunus domestica L.). Owoce śliwy charakteryzują się wysoką zawartością związków polifenolowych o właściwościach przeciwutleniających, przewyższając w tym zakresie, m.in. jabłka [1].

Warto korzystać z ich dobrodziejstwa w sezonie od połowy lata po późną jesień, ale także w ciągu całego roku, wybierając suszone owoce.

Spis treści:

1. Podstawowe informacje o śliwce
2. Spożycie w Polsce
3. Produkcja śliwek
4. Śliwki regionalne
5. Wartości odżywcze
6. Kluczowe składniki
7. Właściwości prozdrowotne
8. Podsumowanie
9. Bibliografia

Śliwa domowa – charakterystyka

Śliwa domowa (Prunus domestica L.) należy do roślin okrytonasiennych, pochodzących z rodziny różowatych. Najprawdopodobniej gatunek ten powstał w wyniku naturalnego skrzyżowania śliwy tarniny ze śliwą wiśniową/Ałyczą. Nie występuje w stanie dzikim. To niewielkie drzewo liściaste, o smacznych, dość dużych owocach – mięsistych pestkowcach. Liczbę odmian śliwy szacuje się na co najmniej kilkaset, a nawet kilka tysięcy. Okres kwitnienia śliwy przypada na kwiecień-maj, zaś owocowanie na lipiec-listopad (najwięcej owoców przypada na sierpień-październik, zależnie od odmiany) [2]. 

Spożycie śliwek w Polsce

Śliwki są towarem cenionym zwłaszcza przez starszych tradycyjnych konsumentów. Prawie 75% Polaków wybiera śliwki świeże w sezonie występowania owoców krajowych. Tylko niecałe 20 % spożywa importowane śliwki poza sezonem [3].

Najczęściej konsumowaną odmianą są śliwki węgierki, lecz także mirabelki i renklody cieszą się dużym popytem. Owoce te są surowcem przetwórczym do produkcji suszy, dżemów, powideł, marmolad, mrożonek, owoców kandyzowanych czy wyrobów alkoholowych. Suszone śliwki mogą być traktowane jako osobny wyrób bakaliowy albo posłużyć jako baza do produkcji śliwek w czekoladzie [4].

Kupowane są przez Polaków zwłaszcza w okresie świątecznym, ale także coraz częściej jako zdrowa przekąska czy dodatek kulinarny do mięs, kompotów czy ciast. W kraju obserwowalny jest systematyczny wzrost sprzedaży śliwek suszonych [5].

Produkcja śliwek w Polsce i na świecie

Największym światowym producentem śliwek są Chiny, gdzie uzyskuje się ponad połowę wszystkich plonów tego owocu. Zbiór światowy śliwek osiąga średnio 10-12 mln ton, w zależności od roku. W przeważającej ilości (ok. 80 %) są to owoce śliwy japońskiej {Prunus salicyna), niewystępującej w Polsce i Europie. Śliwa domowa, powszechna w naszym kraju, jest źródłem ok. 20% światowych zbiorów śliwek. Głównym jej dostarczycielem z krajów europejskich są Rumunia oraz Serbia – zbory wynoszące ok. 0,5 mln ton. Duże ilości śliwek produkowane są także w USA, w Chile, w Turcji i w Iranie. W Polsce uzyskuje się ilości w granicach od 53 do 132 tys. ton, w 2019 roku według GUS zebrano ich 95 tys. ton [3, 5].

Nasz kraj plasuje się w drugiej dziesiątce producentów światowych, zaś wśród krajów Unii Europejskiej wchodzi w skład pięciu największych potentatów (obok Rumunii, Hiszpanii, Włoch i Francji). 

Mimo że światowa powierzchnia upraw śliwy w ostatnich latach wzrosła o 10% do 2,65 mln ha, w Europie wykazuje ona tendencję spadkową. Produkcja śliwek w Chinach zaś wzrasta. W Polsce areał wykorzystywany pod uprawę śliwy wynosi ok. 14 tys ha. Wydajność zbiorów sytuuje Polskę na 35. miejscu na świecie, z ilością 7,5 t/ha [4,5].

Problem stanowi znaczne rozdrobnienie sadów, nieopłacalność upraw, niska współpraca producentów czy trudność zwalczania szarki. Wielkość zbiorów śliw krajowych plasuje ją na 5. miejscu wśród owoców, zaraz po jabłkach, truskawkach, porzeczkach i wiśniach. Powyżej wymienione owoce i maliny wyprzedzają śliwy pod względem wielkości upraw w Polsce. Polska na niewielką skalę prowadzi import od największych europejskich producentów oraz eksport świeżych śliwek do krajów sąsiadujących, większość zbiorów przeznaczana jest na samozaopatrzenie [3-5].

Polscy sadownicy, w celu zwiększenia plonów, wybierają odmiany śliw charakteryzujące się wczesnym owocowaniem i odpornością na choroby (w tym wirusową szarkę). Z drugiej strony, chcąc zaspokoić wymagania konsumentów, poszukują owoców smacznych, o dużych rozmiarach i z łatwo oddzielającą się pestką od miąższu. Cechy te są też ważnymi walorami poszukiwanymi w przetwórstwie tych owoców. Najkorzystniejsze zbiory uzyskiwane są w województwach: mazowieckim, łódzkim, lubelskich i opolskim [5].

Polskie śliwki regionalne

W 2010 roku dwie odmiany śliwek polskich zostały wpisane przez Komisję Europejską na listę produktów regionalnych do unijnego rejestru Chronionych Oznaczeń Geograficznych. Należą do nich śliwka szydłowska i suska sechlońska. Obie te odmiany śliwek poddane są procesom suszenia i wędzenia, co daje im charakterystyczny smak i aromat. Nazwy tych owoców pochodzą od regionów ich produkcji (odpowiednio: gmina Szydłów w województwie świętokrzyskim oraz wieś Sechna, gmina Laskowa, położona w Małopolsce). Śliwkę szydłowską uzyskuje się z różnych odmian śliwy domowej, zaś suskę sechlońską tylko z węgierek [4, 5].

Owoce te są naturalne, nie wymagają dodatkowej konserwacji dwutlenkiem siarki. Dodatek ten zapobiega ciemnieniu owoców, rozwojowi pleśni i wydzielanych przez nie mykotoksyn, lecz może także powodować reakcje alergiczne u nadwrażliwych osób. Dlatego konserwowane w ten sposób owoce suszone nie powinny być spożywane w dużych ilościach [6].

W Polsce rynek produktów regionalnych dopiero się rozwija. Z pomocą odpowiedniego marketingu, wsparcia producentów oraz rosnącej polularyzacji tego rodzaju wyrobów i świadomości konsumenckiej śliwki regionalne mogą stać się produktem rozpoznawalnym i częściej wybieranym na rynku krajowym [5].

Przetwórstwo śliwek 

W Polsce śliwki są ważnym surowcem przeznaczonym do dalszego przetwórstwa, zaraz po jabłkach i wiśniach. Z owoców tych wytwarza się mrożonki, kompoty, marynaty, dżemy, marmolady, powidła oraz owoce suszone. Rzadziej wykorzystywane są także jako składnik soków, nektarów oraz win. Powidła śliwkowe są tradycyjnym polskim przetworem owocowym, często niegdyś  wykonywanym w gospodarstwach domowych. 

Owoce przeznaczone do suszenia powinny charakteryzować się dużą zawartością ekstraktu oraz suchej masy, co też wyróżnia śliwki uprawiane w Polsce. Mimo tego import suszonych śliwek znacznie przewyższa ich produkcję krojową. Wynika to z faktu braku odpowiedniej technologii suszenia na skalę przemysłową. Obecnie suszenie owoców śliwy w Polsce jest procesem długotrwałym, przeprowazanym w małych zakładach. Opracowanie nowej metodyki uzyskiwania suszu pozwoliłoby na wydłużenie okresu podaży śliwek krajowych i stworzenie konkurencji dla importowanych śliwek suszonych o wysokiej jakości (m.in. kalifornijskich) [1]. 

Wartości odżywcze śliwek świeżych i suszonych

Kaloryczność świeżych śliwek waha się w zależności od odmiany i przeciętnie wynosi 30-60 kcal/100 g. Spośród makroskładników śliwki są głównie dostarczycielem węglowodanów – do 15 g/100 g produktu. W skład cukrów tych owoców wchodzą: glukoza (31 %), sorbitol (28 %), sacharoza (23 %) i fruktoza (18 %) [1].

Pomimo znacznej zawartości cukrów prostych, spożycie śliwek nie powoduje szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi, co prawdopodobnie związane jest z wysoką zawartością błonnika pokarmowego, fruktozy i sorbitolu; owoce te mają one niski indeks glikemiczny. Dodatkowo śliwki zawierają ok. 1 % pektyn w świeżej masie [7].

Pektyny należą do frakcji rozpuszczalnego błonnika pokarmowego, który znany jest z właściwości ograniczających wchłanianie cholesterolu i glukozy z jelit do krwi, a także regulacji pasażu jelitowego. Świeże śliwki dostarczają ok. 2 g błonnika/100 g, zaś suszone nawet do 10 g/100 g. Należy pamiętać, że suszone śliwki zawierają znacznie więcej węglowodanów, a co za tym idzie są bardziej kaloryczne (ok. 265 kcal/100 g) [8]. 

W przypadku składników mineralnych przeważa potas (ok. 200 mg/100 g), natomiast wśród witamin jest to β-karoten (do 780 µg/100 g). Owoce, zwłaszcza w formie suszonej, są ważnym źródłem boru, który m.in. wpływa na dostępność wapnia i zapobiega osteoporozie. 100 g suszonych śliwek pokrywa dzienne zapotrzebowanie (2-3 mg) na ten pierwiastek [7].

Śliwki suszone cechują się zdecydowanie większą koncentracją witamin i składników mineralnych w porównaniu do świeżych owoców. Owoce te są świetnym źródłem witaminy K.

Porównanie wartości odżywczej śliwek świeżych i suszonych na 100 g produktu – tabela [8]

Składnik odżywczy	Śliwki świeże	Śliwki suszone
Energia (kcal)	45 kcal	267 kcal
Białko	0.6 g	3.5 g
Tłuszcz	0.2 g	1.2 g
Węglowodany ogółem	11.7 g	68.9 g
Błonnik pokarmowy	1.6 g	9.4 g
Cholesterol	0 mg	0 mg
Woda	87.1 g	24 g
Kwasy tłuszczowe nasycone ogółem	0.04 g	0.17 g
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone ogółem	0.01 g	0.05 g
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone ogółem	0.1 g	0.17 g
Sód	2 mg	12 mg
Potas	208 mg	804 mg
Wapń	16 mg	72 mg
Fosfor	20 mg	91 mg
Magnez	8 mg	36 mg
Żelazo	0.5 mg	1.5 mg
Cynk	0.11 mg	0.65 mg
Miedź	0.11 mg	0.42 mg
Mangan	0.09 mg	0.2 mg
Jod	1.4 μg	1 μg
Witamina A	49 μg	154 μg
Retinol	0 μg	0 μg
Beta-karoten	295 μg	925 μg
Witamina D	0 μg	0 μg
Witamina E	0.86 mg	0.4 mg
Tiamina	0.059 mg	0.081 mg
Ryboflawina	0.039 mg	0.36 mg
Niacyna	0.49 mg	1.63 mg
Witamina B6	0.05 mg	0.24 mg
Foliany	3 μg	4 μg
Witamina B12	0 μg	0 μg
Witamina C	5.2 mg	5.6 mg

Związki biologicznie czynne zawarte w śliwkach

Śliwki cechują się dużą zawartością związków prozdrowotnych, należących głównie do grupy polifenoli. Najwięcej substancji aktywnych znajduje się w skórce owocu – nawet do 5 razy więcej niż w miąższu. Zawartość fenoli ogółem w odmianach polskich wynosi 160-300 mg w przeliczeniu na kwas galusowy (GAE)/100 g świeżej masy, ale może sięgać nawet prawie 700 mg GAE/100 g ś.m. W owocach śliwy wykryto ponad 40 różnych związków fenolowych [1,9].

Główną grupę związków biologicznie czynnych śliwy stanowią kwasy fenolowe, przede wszystkim kwas neochlorogenowy, ale również kwas chlorogenowy i kryptochlorogenowy. Składniki te nadają owocom duży potencjał antyoksydacyjny [1].

W badaniach wykazano, że kwas chlorogenowy i jego izomery obniżają poziom LDL i glukozy we krwi, dezaktywują reaktywne formy tlenu i azotu, wykazują działanie antymutagenne i antykarcenogenne, oraz hamują tworzenie sprzężonych dienów kwasu linolowego. Zawartość kwasów fenolowych w śliwkach mieści się w szerokim zakresie wartości, tj. kwas neochlorogenowy: 85-1300 mg/kg, kwas chlorogenowy: 13-430 mg/kg i kwas kryptochlorogenowy: 9-56 mg/kg suchej masy [7].

Ciemny kolor śliwek zawdzięczany jest obecności antocyjanów, których ilość waha się od 18 do 125 mg/100 g s.m. Grupę tych związków reprezentują: 3-glukozydy i rutynozydy cyjanidyny, peonidyny oraz pochodne peonidyny. 

Śliwkach znaleźć możemy również flawanole: katechinę i epikatechinę, oraz ich oligomeryczne formy – proantocyjanidyny, które pod względem zawartości w tych owocach zajmują drugie miejsce po kwasach fenolowych: ok. 50 mg/100 g ś.m. [1, 9].

W owocach śliwy stwierdzono także obecność glikozydów kwercetyny. W charakteryzowanych owocach opisano kwas 3-p-metoksycynamonoilochinowy jako pierwszy przypadek wystąpienia w przyrodzie. Innymi związkami zidentyfikowanymi w śliwkach w mniejszych ilościach są: kwasy cynamonowe, kwasy beznoesowe i kumaryny.

W badaniach opisano wiele działań farmakologicznych polifenoli, w tym właściwości przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, antymutagenne, przeciwcukrzycowe i przeciwzapalne. Substancje te również wpływają korzystnie na gojenie ran, zmniejszają ryzyko chorób układu krążenia, chorób skóry czy astmy. Chronią przed toksycznością leków i promieniowaniem UV [9]. Całkowita zdolność przeciwutleniająca (TAC) była związana z całkowitym stężeniem polifenoli, nie stwierdzono jednak istotnych korelacji między składem dominujących polifenoli w śliwkach a TAC [10].

Mimo degradacji części związków bioaktywnych śliwek podczas suszenia, owoce w tej postaci charakteryzują się wyższą pojemnością antyutleniającą w porównaniu do świeżych owoców. Przewyższają pod tym względem wiele innych gatunków owoców, m.in. jabłka, winogrona czy borówki czernice. Według autorów wzrost pojemności przeciwutleniającej prawdopodobnie związany był z powstawaniem 2,3-dihydro-3,5-dihydro-6-metylo-(4H)-piran-4-onu (DDMP) podczas suszenia śliwek, jak także produktów reakcji Maillarda [1].

Właściwości prozdrowotne śliwek świeżych i suszonych

Przeglądy badań naukowych wskazują na wiele działań korzystnych dla zdrowia wynikjących z konsumpcji śliwek zarówno świeżych, jak i suszonych. Wykazano, że śliwki mają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwalergiczne, a spożywanie ich wiąże się z poprawą funkcji poznawczych i parametrów zdrowia kości oraz obniżeniem czynników ryzyka sercowo-naczyniowego [11].

Działanie ochronne bioaktywnych składników śliwek na układ krwionośny może być związane z hamowaniem utleniania cholesterolu LDL, poprawą parametrów lipidowych we krwi i ciśnienia tętniczego.

🔎 Meta-analiza Heydarian i wsp. [25] wykazała, że spożycie śliwek, zwłaszcza suszonych, może obniżać poziom LDL u dorosłych, szczególnie u osób z niekorzystnym profilem lipidowym. Jednakże wpływ na inne parametry, takie jak TG, TC i HDL, nie był istotny statystycznie. Wyniki sugerują, że produkty ze śliwek mogą wspierać zdrowie lipidowe, zwłaszcza u osób o podwyższonym ryzyku.

Do innych właściwości prozdrowotnych śliwek należą: działanie antyproliferacyjne, poprawa metabolizmu glukozy i regulacja częstości wypróżnień [7, 12].

Działanie antyproliferacyjne

Istnieją dowody sugerujące, że fenole (zwłaszcza katechiny i antocyjany) mogą hamować kancerogenezę. W badaniach in vitro wykazano, że związki te hamują wzrost i indukują apoptozę w ludzkich komórkach raka prostaty, raka piersi, a także wstrzymują proliferację komórek śródbłonka. Biorąc pod uwagę nowotwór piersi, najlepsze efekty uzyskano w stosunku do komórek estrogeno-niezależnych [12].

W innym badaniu opisano zaś, że ekstrakty z śliwek bogatych w antocyjany inhibują rozwój komórek raka okrężnicy. W jednej z linii komórkowych doszło do zwiększenia ich różnicowania, co oceniono na podstawie zwiększonej aktywności fosfatazy alkalicznej i peptydazy dipeptydylowej [13].

Ochronny wpływ na układ sercowo naczyniowy

Aktywność przeciwutleniająca fenoli zawartych w owocach śliwy domowej zapobiega utlenianiu lipoprotein o małej gęstości (LDL), które zaś przyczyniają się do powstawania zmnian miażdżycowych. Wykazano, że hamowanie utleniania LDL wahało się od 20 do 50 % w zależności od odmiany śliwek. Zmienność ta związana jest z różną koncentracją i występowaniem związków biologicznie czynnych w różnych odmianach owocach śliwy [12].

Regularna konsumpcja śliwek, które są bogatym źródłem rozpuszczalnego błonnika pokarmowego, zwłaszcza pektyn, może korzystnie oddziaływać na regulację profilu lipidowego. Zaobserwowano, że codzienna podaż 100 g suszonych śliwek przez 8 tygodni, skutkowała istotnym obniżeniem cholesterolu LDL w surowicy krwi oraz zmniejszonym wydalaniem kwasów żółciowych, a także zwiększaniem masy stolca. Analiza statystyczna wykazała, że wzrost dziennego spożycia błonnika pokarmowego o 1,0 g spowodowała obniżeniem całkowitego stężenia cholesterolu o 0,016 mmol/l, podczas gdy frakcji cholesterolu LDL o 0,013 mmol/l. Śliwki, zarówno świeże, jak i suszone, wykazują silną zdolność wiązania kwasów żółciowych, zapobiegając ich ponownemu wchłanianiu oraz stymulowaniu konwersji cholesterolu do kwasów żółciowych. Mechanizm ten wyjaśnia i potwierdza hipocholesterolemiczne działanie błonnika pokarmowego zawartego w tych owocach [7].

U osób z łagodną hipercholesterolemią także zaobserwowano korzystny wpływ spożycia suszonych śliwek na poprawę profilu lipidowego, co oceniono na podstawie zmniejszonych parametrów: całkowitego cholesterolu, cholesterolu frakcji LDL oraz wskaźnika aterogenności LDL/HDL [14].

Badania sugerują, że surowce roślinne bogate w antocyjany mogą wywoływać korzystny efekt na ciśnienie tętnicze. Już jednorazowe podanie soku ze śliwek zarówno osobom młodszym, jak i starszym zaskutkowało istotnym obniżeniem częstości skurczów serca i ciśnienia tętniczego. Także spożywanie suszonych śliwek pozwala na obniżenie skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego u osób z prawidłową wysoką wartością tego parametru [15,16].

Właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne

Właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne śliwek wynikają głównie z wysokiej zawartości fenoli. Wykazano, że sok śliwkowy, zwiększa zdolność przeciwutleniającą osocza w ciągu 30 minut od spożycia, hamując wytwarzanie reaktywnych form tlenu [11].

Działanie przeciwutleniające śliwek potwierdzone zostało również w badaniach na szczurach na podstawie zmian w stężeniu markera utleniania (MDA – dialdehyd malonowy) w wątrobie i surowicy krwi [7].

Oprócz związków fenolowych, także rozpuszczalne w tłuszczach karotenoidy i α-tokoferol oraz rozpuszczalny w wodzie kwas askorbinowy posiadają funkcje antyoksydacyjne. Dodatkowo podawanie suszonych śliwek przez 3 miesiące zaskutkowało istotnym obniżeniem nadtlenków lipidowych i białka CRP w surowicy krwi, który jest markerem zapalenia. Świadczy to o działaniu przeciwzapalnym śliwek [17,18].

Działanie przeczyszczające

Najpowszechniej znanym zastosowaniem suszonych śliwek jest przeciwdziałanie zaparciom. Efekt przeczyszczający śliwek przypisuje się synergistycznemu działaniu sorbitolu, błonnika pokarmowego i polifenoli. W badaniach zaobserwowano, że spożycie soku z suszonych śliwek zmniejsza występowanie trudności w wypróżnianiu, zmiękcza konsystencję stolca i zwiększa jego masę [11, 19].

Podawanie musów z suszonych śliwek lub dżemów/powideł śliwkowych wpływa na zwiększenie częstości wypróźniania, co umożliwia rezygnację ze stosowania leków przeczyszczających. Konsumpcja śliwek może też być korzystna w postaci zaparciowej zespołu jelita drażliwego [17].

Modulacja mikroflory jelitowej

Suszone śliwki, bogate w błonnik pokarmowy, mogą oddziaływać jak prebiotyk, sprzyjając rozwojowi zdrowych mikroorganizmów jelitowych. Wykazano, że podanie ekstraktu ze śliwek wpłynęło na istotny wzrost pożytecznych bakterii probiotycznych z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium oraz zarazem spadek liczebności drobnoustrojów patogennych Escherichia coli i Clostridium perfringens [20]. 

Błonnik pokarmowy (pektyny) oraz sorbitol są fermentowane przez bakterie jelitowe do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, który m.in. utrzymuje zdrowy nabłonek okrężnicy, przyczyniając się do tworzenia środowiska przeciwzapalnego i przeciwnowotworowego [17].

Prewencja osteoporozy

Suszone śliwki zawierają wiele związków, które mogą wpływać na zdrowie kości i prawdopodobnie działają synergistycznie. Wśród nich wyróżnia się: miedź, bor oraz witamina K1. Regularne spożywanie suszonych śliwek pomogłoby w zaspokojeniu wymagań żywieniowych na powyższe składniki. Witamina K wspomaga mineralizację kości, ponieważ jest kofaktorem w γ-karboksylacji osteokalcyny, która reguluje wzrost kryształów hydroksyapatytu w kościach. Bor zmniejsza wydalanie wapnia i magnezu z moczem oraz podwyższa poziom estradiolu u kobiet po menopauzie). Inne minerały w suszonych śliwkach, zwłaszcza potas, mogą również pomóc w utrzymaniu gęstości mineralnej kości [17].

Fenole z suszonej śliwki mogą sprzyjać tworzeniu się kości i hamować resorpcję tkanki kostnej poprzez ich działanie na szlaki sygnalizacji komórkowej, które wpływają na różnicowanie osteoblastów i osteoklastów. Badania pokazują, że suszone śliwki mogą wywierać korzystny wpływ na gęstość mineralną kości, co było obserwowane zwłaszcza u starszych kobiet po menopauzie z osteopenią [21].

Meta-analiza przeprowadzona w Penn State [24] potwierdziła, że ta konsumpcja śliwek jest korzystną strategią żywieniową dla zatrzymania lub odwrócenia procesu demineralizacji kości u kobiet po menopauzie. Wśród procesów, które są korzystne w tym względzie podaje się wpływ na mikrobiotę jelita obniżające stan zapalny – przyp. redakcji

Poprawa funkcji poznawczych

Wpływ spożywania śliwek na funkcje poznawcze nie jest szeroko zbadany, a większość dowodów naukowych pochodzi z badań na modelu zwierzęcym. Przypisuje się go głównie właściwościom przeciwutleniającym śliwek, co wynika z ich wysokiej zawartości polifenoli. Myszy, którym suplementowano proszek śliwkowy, miały lepszą pamięć przestrzenną, szybciej się uczyły i wykazały zmniejszenie zachowań związanych z lękiem. Zaobserwowano także poprawę funkcji poznawczych u starszych myszy po podaniu ekstraktu śliwkowego. Wykazano istotne zmniejszenie hiperglikemii, insulinooporności i stresu oksydacyjnego u szczurów, które leżą u podstaw patomechanizmu chorób neurodegeneracyjnych [11]. 

Odchudzanie

Przekąski suszonych śliwek mogą zwiększać uczucie sytości i zmniejszać ilość spożywanego pożywienia z następnym posiłkiem, co zaś może pomóc w kontroli podaży ilości energii i zapobiegać otyłości [17].

🔎 Meta-analiza wykazała [26], że spożycie suszonych śliwek może prowadzić do istotnego zmniejszenia masy ciała, choć nie odnotowano znaczących zmian w obwodzie talii, BMI, ciśnieniu krwi ani masie tłuszczowej.

Inne działania prozdrowotne śliwek

Charakterystyczne związki fenolowe i ich metabolity mogą również działać przeciwbakteryjnie zarówno w przewodzie pokarmowym, jak i moczowym. Substancje te hamują wzrost patogennych bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych. Suszone i świeże produkty ze śliwek zostały przetestowane pod kątem zdolności do hamowania wzrostu patogenów przenoszonych przez surowe mięso. Wystąpiło znaczące tłumienie rozwoju Salmonella typhimurium, Escherichia coli O157:H7, Listeria monocytogenes, Yersinia enterocolitica i Staphylococcus aureus [17].

Związki fenolowe suszonej śliwki mogą również wpływać na patogeny drobnoustrojowe w jamie ustnej. Sorbitol, występujący w dużych ilościach w śliwkach, posiada właściwości przeciwpróchnicze. Dokładne przeżuwanie śliwek wydaje się więc być pomocne w utrzymaniu zdrowia zębów [17].

Potencjalnie śliwki mogą mieć działanie antyalergiczne. Suplementacja diety wyciągiem z suszonych śliwek przy iniekcji alergenu roztoczy znacznie obniżyła objawy alergii, takie jak: kichanie, poziom całkowitych i swoistych immunoglobulin E. Badacze nie byli jednak w stanie zidentyfikować żadnych składników przeciwalergicznych w ekstrakcie z suszonych śliwek [11].

Inne doniesienia o korzystnym wpływie śliwek na zdrowie obejmują jej wpływ na czynność wątroby u zdrowych osób. W badaniu klinicznym Ahmed i wsp. zaobserwowali znaczące zmniejszenie aktywności transaminazy alaninowej w surowicy i fosfatazy alkalicznej w surowicy, które są klinicznymi biomarkerami zdrowia wątroby, przy czym nie stwierdzono żadnych zmian w stężeniu transaminazy asparaginianowej i bilirubiny w surowicy [22].

Ekstrakt ze śliwek oceniano również pod kątem ich właściwości ochronnych dla żołądka wobec ostrych uszkodzeń tego narządu wywołanych etanolem u szczurów. Wykazano, że że polisacharydy śliwek działają osłaniająco i niwelują podrażniający wpływ alkoholu na błonę śluzową żołądka [23].

Podsumowanie

Śliwki, zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej, wykazują wiele korzyści zdrowotnych. Warto wybierać świeże owoce w sezonie ich występowania, a poza nim korzystać z formy suszonej. Są one idealną propozycją na zdrową, słodką przekąskę lub dodatek kulinarny, gdyż mają one wysoką wartość odżywczą i dużą koncentrację związków bioaktywnych o działaniu antyoksydacyjnym. Świetnie sprawdzą się jako naturalny środek przeczyszczający, regulujący pracę jelit. Owoce te także znajdą zastosowanie w prewencji chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów czy osteoporozy.

Bibliografia:

1. Michalska, A., Łysiak, G. (2014). Przydatność do suszenia owoców śliw uprawianych w polsce w aspekcie przemian związków bioaktywnych i tworzących się produktów reakcji maillarda. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość. 6 (97), 29 – 38
2. https://drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/sliwa/sliwa_domowa/sliwa_domowa.php
3. Zmarlicki, K., Brzozowski, P. (2019). Perspektywy, szanse i zagrożenia dla produkcji gruszek i śliwek. http://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2019/Zmarlicki_2019_Perspektywy_gruszki_sliwki_zad.5.1.pdf
4. Rynek owoców w Polsce. KOWR 2018. http://www.kowr.gov.pl/uploads/pliki/wydawnictwa/rynek_owocow_kowr_2018.pdf
5. Borowska, A. (2018). Zmiany na rynku śliwek w Polsce w latach 2010-2016 ze szczególnym uwzględnieniem śliwek regionalnych z oznaczeniami geograficznymi ChOG. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej. 124, 61-78
6. Rogozińska, I., Wichrowska, D. (2011). Najpopularniejsze dodatki utrwalające stosowane w nowoczesnej technologii żywności. Inż. Ap. Chem. 50(2), 19-21
7. Walkowiak-Tomczak, D. (2008). Characteristics of plums as a raw material with valuable nutritive and dietary properties – a review. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 58(4), 401-405
8. Kunachowicz, H., Przygoda, B., Nadolna, I., Iwanow, K. (2017). Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
9. Jaiswal, R., Karaköse, H., Rühmann, S., Goldner, K., Neumüller, M., Treutter, D., & Kuhnert, N. (2013). Identification of phenolic compounds in plum fruits (Prunus salicina L. and Prunus domestica L.) by high-performance liquid chromatography/tandem mass spectrometry and characterization of varieties by quantitative phenolic fingerprints. Journal of agricultural and food chemistry, 61(49), 12020–12031
10. Mubarak, A., Swinny, E. E., Ching, S. Y., Jacob, S. R., Lacey, K., Hodgson, J. M., Croft, K. D., & Considine, M. J. (2012). Polyphenol composition of plum selections in relation to total antioxidant capacity. Journal of agricultural and food chemistry, 60(41), 10256–10262
11. Igwe, E. O., & Charlton, K. E. (2016). A Systematic Review on the Health Effects of Plums (Prunus domestica and Prunus salicina). Phytotherapy research: PTR, 30(5), 701–731
12. Byrne, D., Noratto, G., Cisneros-Zevallos, L., Porter, W., Vizzotto, M. (2009). Health benefits of peach, nectarine and plums. Acta Horticulturae. 841(841), 267-273
13. Lea, M. A., Ibeh, C., desBordes, C., Vizzotto, M., Cisneros-Zevallos, L., Byrne, D. H., Okie, W. R., & Moyer, M. P. (2008). Inhibition of growth and induction of differentiation of colon cancer cells by peach and plum phenolic compounds. Anticancer research, 28(4B), 2067–2076
14. Walkowiak-Tomczak, D., Regula, J. & Smidowicz, A. (2018). Effect of prune prunus domestica consumption on blood lipid profile in patients with moderate hypercholesterolemia. Acta Scientiarum Polonorum, Hortorum Cultus. 17(6), 17-25
15. Igwe, E. O., Charlton, K. E., Roodenrys, S., Kent, K., Fanning, K., & Netzel, M. E. (2017). Anthocyanin-rich plum juice reduces ambulatory blood pressure but not acute cognitive function in younger and older adults: a pilot crossover dose-timing study. Nutrition research (New York, N.Y.), 47, 28–43
16. Ahmed, T., Sadia, H., Janjua, A. & Shuja, F. (2010). Use of prunes as a control of hypertension. Journal of Ayub Medical College, Abbottabad, 22(1), 28-31
17. Stacewicz-Sapuntzakis M. (2013). Dried Plums and Their Products: Composition and Health Effects–An Updated Review, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 53(12), 1277-1302
18. Chai, S. C., Hooshmand, S., Saadat, R. L., Payton, M. E., Brummel-Smith, K., & Arjmandi, B. H. (2012). Daily apple versus dried plum: impact on cardiovascular disease risk factors in postmenopausal women. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 112(8), 1158–1168
19. Lever, E., Cole, J., Scott, S. M., Emery, P. W., & Whelan, K. (2014). Systematic review: the effect of prunes on gastrointestinal function. Alimentary pharmacology & therapeutics, 40(7), 750–758.
20. Chiu, HF., Huang, YC., Lu, YY., Han, YC., Shen YC,, Golovinskaia O., Venkatakrishnan K. & Wang CK. (2017). Regulatory/modulatory effect of prune essence concentrate on intestinal function and blood lipids. Pharmaceutical Biology, 55:1, 974-979
21. Wallace T. C. (2017). Dried Plums, Prunes and Bone Health: A Comprehensive Review. Nutrients, 9(4), 40
22. Ahmed, T., Sadia, H., Khalid, A., Batool, S., & Janjua, A. (2010). Report: prunes and liver function: a clinical trial. Pakistan journal of pharmaceutical sciences, 23(4), 463–466
23. Cantu-Jungles, T. M., Maria-Ferreira, D., da Silva, L. M., Baggio, C. H., Werner, M. F., Iacomini, M., Cipriani, T. R., & Cordeiro, L. M. (2014). Polysaccharides from prunes: gastroprotective activity and structural elucidation of bioactive pectins. Food chemistry, 146, 492–499
24. Damani, J. J., De Souza, M. J., VanEvery, H. L., Strock, N. C., & Rogers, C. J. (2022). The role of prunes in modulating inflammatory pathways to improve bone health in postmenopausal women. Advances in Nutrition.
25. Heydarian A, Tahvilian N, Asbaghi O, Cheshmeh S, Nadery M, Aryaeian N. The effects of plum products consumption on lipid profile in adults: A systematic review and dose-response meta-analysis. Food Sci Nutr. 2024 Feb 25;12(5):3080-3096. doi: 10.1002/fsn3.4000. PMID: 38726435; PMCID: PMC11077222.
26. Heydarian A, Moradi S, Asbaghi O, Tahvilian N, Cheshmeh S, Nadery M, Aryaeian N. The effects of prune products consumption on anthropometric measurements and blood pressure in adults: A systematic review and dose-response meta-analysis. Diabetes Metab Syndr. 2024 Dec 14;19(1):103173. doi: 10.1016/j.dsx.2024.103173. Epub ahead of print. PMID: 39721492.

• Data pierwotnej publikacji: 4.09.2020
• Data ostatniej aktualizacji o badania naukowe: 10.01.2025