Sól kuchenna, morska, koszerna, kamienna, himalajska – różnice i podobieństwa

Czy zastanawialiście się kiedyś, co to jest sól?  Jakie są zalecenia jej spożycia? Jakie są rodzaje? Jakich składników sól może dostarczyć? Jak jest pozyskiwana? Jaką wybrać? Z tego artykułu dowiesz się tego wszystkiego i wiele innych faktów o soli i jej właściwościach.

Spis treści:

1. Ile soli możemy spożywać?
2. Gdzie występuje sól?
3. Czym jest sól?
4. Gdy soli jest zbyt dużo i zbyt mało
5. Wystarczające spożycie soli
6. Sól potasowa
7. Sól kuchenna
8. Sól morska
9. Sól koszerna
10. Sól kamienna
11. Sól himalajska
12. Porównanie składu
13. Gdzie je kupić?
14. Którą sól wybrać?
15. Podsumowanie
16. Bibliografia

Ile soli możemy spożywać? 

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia WHO (World Health Organization) spożywamy zbyt duże ilości soli – już na rok 2020 przypada średnio 9–12 g/osobę/dziennie – jest to ponad dwukrotność maksymalnego spożycia. Oszacowano, że jeśli globalne spożycie soli zostanie ograniczone do wyznaczonego zalecenia, może to zapobiec 2,5 miliona zgonów rocznie. 

Wytyczne WHO z 2012 roku zalecają maksymalne spożycia soli w ilości 5 g na dzień (1 płaska łyżeczka) dla dorosłych. Dla dzieci i młodzieży w wieku 2 do 15 lat wartość ta jest niższa i wynosi  1,9 g – 3,75 g na osobę/dobę zależnie od wieku i zapotrzebowania energetycznego dziecka. Zalecenia te nie dotyczą okresu wyłącznego karmienia piersią (0-6 miesięcy) i okresu wprowadzania pokarmu uzupełniającego z kontynuacją karmienia (6 – 24 miesiąca).

Spożywana sól powinna być jodowana lub wzbogacana jodem dla zachowania zdrowego rozwoju mózgu u płodu i małego dziecka, ale także dla zachowania prawidłowych funkcji umysłowych u dorosłych ludzi [1,2].     

Gdzie występuje sól?

Mając na myśli ograniczanie soli nie chodzi tylko o sól dodawaną do potraw z solniczki. Powinniśmy brać pod uwagę, że spożywamy także sól występującą naturalnie w niektórych produktach jak mięso, jaja, owoce morza, niektóre warzywa i  produkty mleczne, a głównie chleb, który dominuje w naszych jadłospisach. Bardzo duża ilość soli dodawana zostaje do produktów przetworzonych i przekąsek jak chipsy, paluszki, krakersy, wędzone ryby i wędliny, konserwy mięsne i warzywne, dania typu fast food, itp.

Aby bardziej zobrazować ilość soli w produktach przetworzonych, eksperci posługują się przykładem pizzy, która smakuje zarówno dorosłym jak i dzieciom. W 100g pizzy jest zawarte ok. 1,53g soli co daje 30% dziennego zapotrzebowania więc zjedzenie jej w całości daje spożycie soli w ilości 8g, a więc przekroczenie o 3g dziennej porcji zalecanego maksymalnego spożycia tylko w tym jednym posiłku [2]. 

Powinniśmy zatem zastosować kilka przedstawionych poniżej sposobów aby zredukować nadmiar spożywanej soli z dietą:

• nie należy dodawać soli podczas przygotowywania potraw, zamiast tego można użyć  przeróżnych ziół,
• nie stawiaj solniczki na stole, 
• koniecznie ogranicza spożycie słonych przekąsek,
• zawsze czytaj etykiety i wybieraj produkty o niższej zawartości sodu, 
• warzywa w zalewach i konserwowane odcedzaj i przelej przegotowaną wodą. [1]

W dalszej części zdobędziesz więcej informacji o innych rodzajach soli występujących na rynku. 

Czym jest sól?

Sól –  minerał krystaliczny zbudowany głównie z dwóch pierwiastków ważnych dla organizmu – sodu (Na) i chloru (Cl). W składzie soli możemy wyróżnić niewielkie ilości innych minerałów m.in. magnezu, potasu, żelaza, wapnia i cynku. Wpływ na ilość pierwiastków ma m. in.  metoda przetwarzania soli po jej usunięciu z oceanu lub kopalni [3].                                                                                                                          

Istnieją trzy sposoby pozyskiwania soli w praktykach handlowych:

• naturalne powolne odparowywanie wody morskiej na słońcu w wyniku czego pozostaje osad w postaci kryształków soli;
• warzenie solanek polegające na podgrzewaniu wody pozyskiwanej z tzw. źródeł solankowych (wody zawierające duże stężenie chlorku – sodu);
• górnicze wydobycie soli kamiennej [4].

Co to jest sód i jakie ma znaczenie dla organizmu?

Sól składa się w 40% z sodu. Na opakowaniach produktów spożywczych rzadko podana jest zawartość soli,  natomiast podawana jest zawartość sodu, dlatego warto wiedzieć, że 1 g sodu (Na) odpowiada 2,5 g soli (NaCl). 

Stężenie fizjologiczne sodu we krwi wynosi 135 – 145 mmol/l. Nadmiar sodu usuwany jest z moczem, a w stanach niedoboru dochodzi do zatrzymywania go w organizmie.

Rola sodu w organizmie:

Podstawową funkcją tego pierwiastka jest utrzymanie równowagi wodno – elektrolitowej,  kwasowo – zasadowej oraz wspomaganie układu mięśniowego i nerwowego. Zapotrzebowanie na sód zależy od wieku, aktywności fizycznej i temperatury w jakiej przebywamy. Zarówno nadmiar, jak i niedobór może być niebezpieczny dla organizmu i powodować różnego rodzaju zaburzenia i choroby. 

Niedobór sodu

Niedobór sodu (hiponatremia) powoduje osłabienie, nudności i wymioty, bóle głowy, zaburzenia orientacji i zaburzenia łaknienia. Należy zwrócić szczególną uwagę na niedobory sodu u osób starszych, gdyż przy diecie niskosodowej dochodzi u nich do nadmiernego wydalania sodu przez nerki co może być dla tych osób niebezpieczne.

Nadmiar sodu

Nadmiar sodu (hipernatremia) może prowadzić do konsekwencji zdrowotnych takich jak nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, rak żołądka, rak przełyku, może sprzyjać rozwojowi osteoporozy, powstaniu kamicy nerkowej, a nowe badania pokazują, że także otyłości.

Wystarczające spożycie sodu

(Poniższy akapit został zaktualizowany zgodnie z nowymi Normami Żywienia 5.12.2020 – przyp. redakcji)

Dla populacji Polski [5] ustalono normy zgodnie z poziomem wystarczającego spożycia (AI) sodu dla zachowania odpowiedniej równowagi wodno – elektrolitowej organizmu. Uwzględniono różnice zapotrzebowania w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Dla dorosłych wynosi 1500 mg i jest odpowiednio mniejsza dla dzieci, młodzieży, a nie zmienia się w okresie ciąży i laktacji i dla osób starszych.

Tabela norm na sód ustalona na poziomie wystarczającego spożycia (AI):

Grupapłeć, wiek (lata)	Sód (mg)
Niemowlęta 0 – 0,5 0,5 – 1	120 370
Dzieci 1 – 3 4 – 6 7 – 9	750 1000 1200
Chłopcy 10 – 12 13 – 15 16 – 18	1300 1500 1500
Mężczyźni 19 – 30 31 – 50 51 – 65 66 – 75 > 75	1500 1500 1500 1500 1500
Dziewczęta 10 – 12 13 – 15 16 – 18	1300 1500 1500
Kobiety 19 – 30 31 – 50 51 – 65 66 – 75           > 75         Ciąża              Laktacja	1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500

Ile to jest 1500 mg sodu?

Aby przyjąć w ciągu dnia 1500 mg sodu, należałoby spożyć:

• 1 jajko (140 mg)
• 230 g świeżego mleka (50 mg)
• 200 g jogurtu naturalnego (40 mg)
• 200 g jogurtu naturalnego o niskiej zawartości tłuszczu (76 mg)
• 50 g surowego selera (140 mg)
• 60 g gotowanego szpinaku (120 mg)

(źródło: https://www.medicalnewstoday.com/articles/146677) 

Alternatywa dla chlorku sodu – sól potasowa

Solą, która jako jedyna może być pomocna w zmniejszeniu spożycia sodu jest sól sodowo – potasowa, w której składzie występuje 50% chlorku sodu, a resztę zastępuje się solami potasowymi. Chlorek potasu w zbyt dużej proporcji może wpływać na odczuwanie lekko gorzkiego posmaku w potrawach. W kilku badaniach nie wykazano żadnej różnicy w odniesieniu do gorzkiego smaku przy zastępowaniu 30–40% chlorku sodu chlorkiem potasu, ale gdy chlorek potasu został zastąpiony w większej ilości, zauważono już dominację goryczki [3].

Wyniki badania opublikowane w 2020 roku w Hypertension potwierdziły dobroczynne działanie chlorku potasu jako zamiennika soli. Używanie soli sodowo – potasowych pozwala na zmniejszenie spożycia sodu zarówno w składzie produkowanej żywności jak i podczas gotowania w domu. Istnieją dowody, że zastąpienie chlorku sodu substytutami potasowymi obniża skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi.

W 2022 roku ukazał się także przegląd 21 badań na temat soli dietetycznej [26]. Potwierdził on, że zamienniki soli ograniczają ryzyko zawału, udaru oraz śmiertelności ogółem w stosunku do osób, które korzystają z tradycyjnej soli – przyp. redakcji

Należy jednak brać pod uwagę ryzyko związane ze spożywania soli wzbogaconymi w potas, które obejmuje możliwe wystąpienia hiperkaliemii i jej głównych skutków ubocznych czyli: arytmii i nagłej śmierci sercowej, zwłaszcza u osób ze stanami upośledzającymi wydalanie potasu, takimi jak przewlekła choroba nerek [24].

Cena soli morskiej jodowanej z potasem o obniżonej zawartości sodu to koszt. ok. 3-4 zł za 350 g.

Sól kuchenna

Sól stołowa lub warzona – pozyskiwana jest przez odparowanie na gorąco wodnego roztworu soli kamiennej. 

Zalety

Większość zanieczyszczeń i pierwiastków zostaje zlikwidowana w procesie odparowywania dlatego w jej składzie jest tylko czysty chlorek sodu. 

Wady

Sól ma konsystencję drobnych, białych kryształków z tendencją do sklejania się, dlatego dodawane są do niej substancje przeciwzbrylające (jod i żelazocyjanek sodu). Mimo tego, że jest to najpopularniejsza sól na świecie, określa się ją jako gorszą od innych rodzajów soli z powodu jej przetworzenia [3,6].

Smak i zapach 

Wyniki badania opublikowanego w SPEX CertiPrep, Metuchen, NJ. w 2012 roku, które polegało na zbadaniu różnego rodzaju soli pochodzących z różnych stron świata wykazało – w przypadku soli kuchennej – brak jakiegokolwiek smaku i zapachu [7].

Zastosowanie i cena:

Jest to najbardziej dostępna i najczęściej stosowana sól w kuchni. Za sól warzoną jodowaną zapłacimy od 1.89zł/kg plus przesyłka jeśli robimy zakupy online, a za sól warzoną niejodowaną średnio 0,99zł/kg.

Sól morska 

Proces jej pozyskiwania polega na naturalnym, powolnym odparowaniu wody oceanicznej lub wody z jezior słonowodnych. Sole morskie występują w wielu odmianach i są pozyskiwane z wielu miejsc świata co ma bezpośredni wpływ na ich skład mineralny.

Zalety

W swym składzie sole mogą zawierać pierwiastki jak potas, żelazo, magnez, które nadają jej kolor od białego, poprzez różowy, szary do czarnego, a dodatkowo wpływają na smak soli, [6]. Im ciemniejsza sól tym większa w niej zawartość minerałów.

Wady 

Niestety sole morskie zawierają  także obecność śladowych ilości zanieczyszczeń metalami ciężkimi pochodzącymi z oceanów, z których sól jest pozyskana [7].  

Smak i zapach

Przeprowadzone przez  Department of Food, Bioprocessing, and Nutrition Scienceso badanie  sensoryczne, polegające na zbadaniu 45 rodzajów soli zebranej z różnych miejsc świata, wykazało różnice w smaku, kształcie, składzie i kolorze soli w zależności od miejsca ich pozyskiwania i sposobu przetwarzania.

Rodzaje soli morskich dostępne na rynku: 

Sole z Morza Śródziemnego bez smaku i zapachu stosowane w kuchni jako zamiennik soli jodowanej czy kamiennej. Ze względu na strukturę należy ją przed użyciem utłuc w moździerzu. Cena soli wynosi od 6,59zł/500g.

Sól hawajska – w różnych kolorach – czerwony, czarny, zielony.

• Czerwona sól zawiera dodatek wypalanej wulkanicznej glinki przez co jej zapach jest lekko ziemisty, stosuje się ją głównie do potraw z grilla i przyprawiania mięsa. 
• Zielona – sól bambusowa – o ziołowym aromacie wynikającym z suszenia wody morskiej pędami bambusa. Stosuje się ją głównie do podkreślenia smaku i aromatu potraw kuchni azjatyckiej. 
• Czarna rafinowana aktywowanym węglem o wysokiej czystości, stosowana do potraw z grilla.

Ceny soli wynoszą od 12zł/kg za sól zieloną do nawet 100zł/kg za sól czarną.

Sole morskie z Francji: 

• Fleur de Sel o lekkim zapachu fiołków, który delikatnie unosi się z wysychających kopców kryształków soli, nazywana kwiatem soli morskiej. Sól ta nie ma zdolności wyciągania wody z potraw dlatego stosuje się ją zwykle pod koniec przyrządzania potrawy i do nacierania mięs. Cena soli wynosi ok 3.99zł/30g.
• Guerande szara sól o lekko dymnym zapachu. Cena soli wynosi ok 85zł/250g.
• Fumee de Sel Chardonnay wędzona sól o silnym zapachu zwęglonego drewna dębu Chardonnay.  Stosowana w kuchni francuskiej, ale także do potraw z grilla, owoców morza i warzyw, do zup, gulaszy, sosów. Cena soli wynosi ok 60zł/na 350g soli. 

Sól Izraelska Sel de Mer, biała sól  z Morza Martwego o lekko metalicznym zapachu. Stosuje się ją do przyprawiania dań rybnych, mięsnych i warzywnych. Cena soli wynosi ok 178zł za worek 25kg czyli ok 7zł/kg.

Sole te zostały nazwane solami dla smakoszy i znalazły miejsce w kuchniach zarówno zwykłych kucharzy, jak i najlepszych szefów kuchni na świecie [3, 7, 25].

Sól koszerna 

Pozyskiwana jest zarówno z podziemnych kopalni jak i z mórz. Jest to wolna od dodatków sól poprzez umożliwienie naturalnego wzrastania kryształkom w temperaturze atmosferycznej

Zalety 

Pozyskana w ten sposób sól jest gruboziarnista, lżejsza, łatwiej się topi. Łyżeczka soli koszernej waży o wiele mniej niż łyżeczka zwykłej soli. 

Smak i zapach

Ze względu na strukturę sól ta jest wygodniejsza w chwytaniu palcami i rozprowadzaniu po daniach ale gdy już rozpuści się w żywności, nie ma żadnej różnicy smaku i zapachu w porównaniu do zwykłej soli kuchennej [8].

Zastosowanie i cena

W tradycji żydowskiej stosuje się naturalną sól do osuszania  mięsa z krwi dlatego też ze względu na właściwości opisywanej soli nosi ona  nazwę – koszerna. Cena wynosi ok 70 zł za opakowanie o wadze 1.36 kg [8,25].

Sól kamienna

Sól wydobywa się w postaci kamieni i brył poprzez górniczą eksploatację z pokładów soli kamiennej.

Zalety

Zawiera śladowe ilości minerałów jak żelazo, wapń, magnez, cynk, potas i jod.  Nie jest poddana procesom przetwarzania, co czyni ją korzystniejszą od soli kuchennej [6].

Rodzaje soli kamiennych

Kłodawska sól kamienna: na Polskim rynku najpopularniejszym i najbardziej dostępnym rodzajem soli  jest kamienna i jej oczyszczona postać – sól kuchenna zawierająca w swoim składzie nieznaczne ilości bromków, jodków sodu i potasu. Wydobywana jest w kopalniach soli w okolicach Wieliczki, Inowrocławia, Bochni i Kłodowy. Za sól kamienną Kłodowską jodowaną zapłacimy 0,95zł za 1kg. Sól jodowana powstaje przez dodanie jodu do soli kamiennej. Dodanie tego pierwiastka ma na celu profilaktyczne zapobieganie chorobom tarczycy [4, 6, 25].

Kala namak: wulkaniczna, czarna sól kamienna z Indii, która składała się głównie z chlorku sodu i związków siarki, takich jak siarczan sodu, siarczek żelaza i siarkowodór co nadaje jej charakterystyczny zapach podobny do gotowanych jajek. Stosowana jest głównie do ostrych sosów i dipów oraz pikantnych przekąsek. Ceniona przez wegan gdyż  dodana do tofu nadaje mu smak sałatki jajecznej. Cena soli wynosi 22zł/1kg. [3, 25]

Sól alpejska: złoża soli powstały jako gruba pokrywa solna przed ponad 250 milionami lat wskutek klimatycznych i geologicznych zmian. Wydobywa się ją ręcznie i nie jest poddawana procesowi oczyszczania co zapewnia zachowanie jej składu mineralnego. Austriacka sól kamienna jest bardzo intensywna, mocna w smaku przez co jest idealna do czerwonych mięs. Cena soli wynosi ok 20 zł/100 g [9, 10, 11]

Sól himalajska

Sól himalajska jest rodzajem naturalnej soli kamienne wydobywanej z suchych pokładów, które powstały miliony lat temu na skutek osuszenia prehistorycznego oceanu.  Dzięki temu uznaje się ją za wolną od zanieczyszczeń, które mogą występować w innych rodzajach soli dostępnej w handlu.

Sól himalajska krystaliczna

Tak jak mamy różne gatunki jabłek, cukru czy kawy tak samo występują różne gatunki soli himalajskiej.                                                                                                                                  

Za najbardziej naturalną , lecz  niestety najmniej dostępną, uważa się sól nazywaną diamentową, która występuje w formie krystalicznego przezroczystego halitu [12]. Wydobywa się ją z jednego konkretnego miejsca we wschodnim regionie Karakoram w Himalajach. Jak opisano w  książce pt. „ Kryształ i sól – esencja życia” , autorstwa Dr Hendel chodzi tu o oryginalną sól,  krystalizującą się przez miliony lat pod wpływem wysokiego ciśnienia. Taki kryształ soli oprócz gazów obojętnych  zawiera minerały i pierwiastki znajdujące się w ludzkim ciele, a dzięki swojej strukturze staje się  biochemicznie dostępny dla naszych komórek, dzięki czemu łatwiej możemy wchłonąć minerały występujące w jej składzie [13]. 

Sól himalajska kamienna

Powszechnie znaną i łatwiej dostępną  jest sól himalajska kamienna, wydobywana w paśmie Gór Słonych, na południowym skraju płaskowyżu Potwar w północnej części Pakistanu, w prowincji Punjab. Na tym terenie działają 3 kopalnie soli: Khewra, Warcha i Kalabagh [14]. Najstarsza to kopalnia Khewra Salt. Sól występuje w niej w postaci nieregularnej struktury przypominającej kopułę mieniącą się naprzemiennymi pasmami kolorów od białego, poprzez różowy  do czerwonego.

Sól w liczbach

W kopalni Khewra istnieje siedem grubych pokładów solnych o łącznej miąższości około 150 m, eksploatowanych na 18 poziomach roboczych. Zasoby te oszacowano na 220 – 600 mln ton. Rocznie wydobywa się ok 390 tyś. ton tego surowca [15].

Zastosowanie soli himalajskiej

Sól  himalajska ma bardzo szerokie zastosowanie nie tylko jako przyprawa w naszej kuchni. Sól ta znalazła zastosowanie w różnych dziedzinach przemysłu:  

• przemysł spożywczy
  • podstawowy składnik codziennej żywności,
  • w przetwórstwie mleczarskim,
  • w przetwórstwie mięsnym i rybnym, 
• przemysł chemiczny
  • wykorzystywany w różnych procesach metalurgicznych 
• przemysł farmaceutyczny
  • jako składnik leków
  • sole do inhalacji
  • inhalatory
• przemysł hutniczy
  • do produkcji naczyń z soli wykorzystywanych do gotowania i podawania jedzenia
  • lampy solne do dekoracji wnętrz
• przemysł kosmetyczny
  • kosmetyki do pielęgnacji ciała
  • sole do kąpieli, żele pod prysznic [16,17].

Skład chemiczny soli himalajskiej:

Przeprowadzone badanie przez Pakistańskie Centrum Badań nad Żywnością i Biotechnologią, PCSIR Laboratories Complex polegające na zbadaniu składu chemicznego próbek soli pobranych z kopalni Khewra i Kalabagh wykazało następującą zawartość minerałów w soli:

Składnik chemiczny	Wartość
Chlorek sodu	97%
Siarczany	0,28 – 0,58%
Wapń	0,08%
Magnez	0,11 – 0,35%
Żelazo	0,2 – 1,9mg/kg soli
Miedź	0,01 – 0,05mg/kg soli
Mangan	0 0,04 – 0,06 mg/kg soli
Chrom	0,21 – 0,42 mg / kg soli
Ołów	0,03 – 0,1 mg / kg soli
Cynk	0,02 – 0,17 mg / kg soli
Arsen	0,03 – 0,05 mg / kg soli

Wyniki mieściły się w limitach maksymalnego spożycia dla ludzi określonych przez Codex Alimentarius Commission, a niezbędne i nieistotne minerały były poniżej maksymalnego limitu spożyc0ia dla ludzi również ustalonego przez CAC [18].

Badanie porównawcze składu polskiej soli kamiennej z solą himalajską przeprowadzone przez Jaworska i Siepak wykazało, że oba typy soli mają podobny skład chemiczny. Polskie sole kamienne zawierają więcej: Ca, Cr, Mn, Co, Sr, Rb, Ba, natomiast himalajskie: K, Mg, Fe, Cu, Zn, As, Se, Pb [14]. 

Dlatego zastanawiając się nad wyborem soli, warto także wziąć pod uwagę naszą polską sól kłodowską.                                                                                                                      

Cena i dostępność soli na rynku:

Sól himalajska dostępna jest zazwyczaj w dwóch formach: drobnej soli himalajskiej oraz soli granulowanej. W większości sklepów znajdziemy ją w opakowaniach o wadze 0,5kg do1kg.

Cena soli 0,5kg soli drobnoziarnistej waha się od 5,00 do 10,00 zł, natomiast za opakowanie o wadze 1kg zapłacimy około 6,00  do 20,00 zł.

Granulowana sól o wadze 0,5kg kosztuje około 5,00 do12,00 zł, natomiast za opakowanie o wadze 1kg zapłacimy około 7,00 –do 25,00 zł [25].

Wpływ krystalicznej soli himalajskiej na zdrowie:

Jak już wiemy, sól himalajska ma miliony lat i jest czysta, nietknięta przez wiele toksyn i zanieczyszczeń, które przenikają do innych form soli oceanicznej dlatego korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania naturalnej himalajskiej soli krystalicznej mogą obejmować:

Poprawa trawienia

Minerały zawarte w soli pomagają zrównoważyć poziom pH organizmu. Dzięki równowadze pH w nasz organizm ma lepszą zdolność do skuteczniejszego trawienia i wchłaniania pokarmu w jelitach.

Zdrowy sen 

Między godziną 2, a 4 w nocy występują w organizmie reakcje biochemiczne, które przepływają przez nasz system nerwowy, powodują zaburzenia snu i zakłócają zdolność do zasypiania. Badania pokazują, że diety niskosodowe powodują zmniejszenie objętości krwi we współczulnym układzie nerwowym, co z kolei aktywuje adrenalinę i reakcję „walcz lub uciekaj

Łagodzenie bóli mięśniowych

Kąpiele z dodatkiem soli to dobry sposób na złagodzenie obolałych lub skurczonych mięśni. Kąpiele te  ułatwiają naszemu organizmowi wchłanianie magnezu i innych pierwiastków śladowych zawartych w soli dzięki czemu zmniejsza się skurcz mięśni i wzmacniają się nasze kości.  

Oczyszczanie powietrza lampami solnymi

Naturalnie higroskopijne cząsteczki soli  przyciągają wodę do swojej powierzchni, a ciepło z lampy powoduje szybkie odparowanie wchłoniętej przez nią wody z minerałami soli. Dlatego chociaż istnieje niewiele badań na ten temat to jednak ten proces może być pomocny w redukcji pleśni i działając wspomagająco na układ oddechowy. 

Poprawa samopoczucia

Himalajskie lampy solne wytwarzają naturalnie miękkie, ciepłe światło, które jest podobne do blasku świecy lub ognia. Lampka taka nadaje się świetnie na lampkę nocną pomagając w odprężeniu się i odpoczynku. 

Pielęgnacja skóry

Domowy peeling z soli gruboziarnistej z dodatkiem oliwy z oliwek, oleju kokosowego jest świetną alternatywą dla peelingów dostępnych w sprzedaży. Zabieg ten pobudza krążenie, oczyszcza skórę, zapobiega cellulitowi, zmniejszaniu typowe oznaki starzenia się skóry [19,20].

W Polsce stacjonuje firma pakistańsko – polska specjalizująca się w produkcji kosmetyków do pielęgnacji ciała z soli himalajskiej sprowadzanej z Khewra Salt. Dodaje się do nich  inne naturalne składniki m.in. masło Shea, olej arganowy, płatki kwiatów, olejki eteryczne, suszone owoce.

Oprócz kosmetyków (peelingi, żele pod prysznic, sole do kąpieli, masła do ciała), w ofercie firmy można znaleźć mikroklimatyczne jaskinie solne i ekskluzywne sauny solne [21].

Wspomaganie w chorobach układu oddechowego 

Terapie solankowe obejmują płukanie gardła słoną wodą, przebywanie w specjalnie powstałych grotach solnych oraz korzystanie z suchego inhalatora ceramicznego z komorą solną w środku, który jest przenośną alternatywą dla jaskiń solnych. Takie terapie solankowe powodują rozcieńczenie i zmniejszenie gromadzenia się śluzu ponieważ sól wykazuje działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe [22].

Skład chemiczny różnych soli

Rodzaj soli	Zawartość NaCl w %	Inne składniki
Sól biała spożywcza	97,1	Jod – 2,3 ± 0,77 mg/100g
Sól kamienna spożywcza	97	Wapń – 0,20%, Magnez – 0,02%, Potas – 0,1%
Sól morska	94 – 98	Wapń – 0.29%, Magnez – 0.53%, Potas – 0.35%, Tlenek siarki – 1,3%
Sól hawajskaczerwona, czarna, zielona, biała	97,5	Wapń – 24%, Magnez – 0,65%, Tlenek siarki –  4,28%
Czarna Sól Indyjska Kala Namak	min 95,4	Wapń >0,11%, Magnez >0,05%, Siarka – 5,85%, Tlenek siarki >1,8%
Sól sodowo – potasowa	70 – 75	Potas – 25 – 30%

Gdzie możemy zakupić różne rodzaje soli?

Różnego rodzaju wyszukiwarki handlowe zapewniają szeroki wybór różnego rodzaju soli spożywczych jak i innych produktów wykonanych z soli dostępnych online z tysiącami opinii klientów z rynków całego świata [23].

W naszym kraju można korzystać z porównywarek cenowych. Sól dostępna jest także w sklepach spożywczych i supermarketach, należy jednak sprawdzać na etykiecie faktyczne miejsce jej pochodzenia.

Którą sól wybrać?

Wybierając sól obierzmy sobie za cel ograniczenie spożycie sodu w naszej diecie. Lepszym rodzajem, niż sól kuchenna, będzie sól sodowo – potasowa, z obniżoną zawartość sodu przez zastąpienie jej substytutami potasu. Faktem też jest, że sole gruboziarniste technicznie zawierają mniej sodu na łyżeczkę i mają bardziej słony smak niż sól kuchenna, co oznacza, że można użyć mniej soli w porcji, aby uzyskać ten sam smak. Wybierajmy także sole naturalne, nieprzetworzone i bez dodatków przeciwzbrylających [25].

Podsumowanie

Wiemy już, że pewne spożycie soli jest niezbędne dla naszego zdrowia, a sól jest wykorzystywana nie tylko kulinarnie, ale i do celów przemysłowych, w kosmetykach czy w farmacji, ale czy którąkolwiek sól można uznać za zdrowszą od innej?

Nie jest właściwe twierdzenie, że istnieje zdrowsza sól, zwłaszcza że wszystkie opisane sole składają się głównie z chlorku sodu i tak niewielkiej ilości minerałów, że nie mogą mieć dobroczynnego wpływu na nasz organizm. Dlatego bez względu na rodzaj soli, powinniśmy spożywać ją z umiarem i dążyć do zredukowania jej ilości w naszej codziennej diecie.

Bibliografia:

1. Pobrane z: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/salt-reduction 29.08.2020. 
2. Pobrane z: http://www.izz.waw.pl/strona-gowna/3-aktualnoci/aktualnoci/537-polacy-spozywaja-za-duzo-soli 29.08.2020.
3. Drake, S. L., Drake, M. A. (2011). Comparison of salty taste and time intensity of sea and land salts from around the world. Journal of Sensory Studies, 26, 25–34.
4. Lubas, R. Wydobycie i historia soli. Pobrane z: https://wyszukiwarka.efs.men.gov.pl/product/wyjazdy-do-centrow-naukowo-badawczych-czesc-1/attachment/908 29.08.2020.
5. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, 2020. Warszawa.
6. Wojtasik, A. (2018).  Sól himalajska czy morska – która jest zdrowsza?. Pobrane z ncez.pl 29.08.2020.
7. Atkins, P. (2012). Analysis of Gourmet Salts for the Presence of Heavy Metals. SPEX CertiPrep, Metuchen, NJ.
8. Pobrane z: https://pl.bccrwp.org/compare/difference-between-kosher-salt-and-sea-salt/ 29.08.2020.
9. Leitner, Ch., Neubauer, F., i. in. Salt rock of the Alpine Haselgebirge Formation – ages, temperatures and structures. Pobrane z: https://www.researchgate.net/publication/258615468_Salt_rock_of_the_Alpine_Haselgebirge_Formation_-_ages_temperatures_and_structures 30.080.2020.
10. Pobrane z: https://www.bad-reichenhall.de/en/come-tour/history/in-the-tracks-of-alpine-salt 30.08.2020. 
11. Czaplewski, I., Sól alpejska. Pobrane z: https://www.biova.eu/pl/sole-spozywcze/sol-alpejska 30.08.2020.
12. Kushi, M. (2017). Himalayan salt crystal purification progcess. Patent Application Publication. Aug. 3. 
13. Hendel, B., Ferriera, P. (2003). Water & salt: the essence of life: the healing power of nature. USA: Natural Resources.
14. Jaworska, J., Siepak, M. (2018). Polskie sole kamienne vs sole himalajskie– analiza porównawcza wybranych składników soli spożywczych. Przegląd Solny / Salt Review, 14, 95–104.
15. Pobrane z: http://www.pmdc.gov.pk/?p=KhewraSaltMines 30.08.2020. 
16. Pobrane z: https://mnm.punjab.gov.pk/important_minerals_occurring_in_punjab 30.08.2020.
17. Macias, S. (2015). Salt – An Overview of Various Types of Salts. Micscape & Microcopy.
18. Hassana, A., Udd Dina, A. M., Sakhawat, A. (2017). Chemical Characterisation of Himalayan Rock Salt. Pak. j. Sci. Ind. Res. Ser. A: Phys. Sc, 60(2), 67–61.
19. Jones, K. (2013). The benefits of Himalayan Salt. Pobrane z: https://biosil.wordpress.com/2013/page/7/ 30.08.2020. 
20. Pobrane z: https://www.naturallivingideas.com/himalayan-pink-salt-benefits/ 30.08.2020.
21. Pobrane z: https://khewrasalt.oferteo.pl 30.08.2020.
22. Pobrane z: Benefits of Salt Therapies and the Original Himalayan Salt Inhaler. https://femmenessence.com/blogs/blog/original-himalayan-crystal-salt-inhaler 30.08,.020. 
23. Pobrane z: https://www.amazon.de 30.08.2020.
24. Greer, R. C., Marklund, M., Anderson, A. M., Cobb, L. K., Dalcin, A. C., Henry, R., Apeel, L. J. (2020). Potassium-Enriched Salt Substitutes as a Means to Lower Blood Pressure, Benefits and Risks. Hypertension, 75, 266–274.
25. Leonard, J. (2018). Does pink Himalayan salt have any health benefits? Pobrane z: https://www.medicalnewstoday.com/articles/315081 30.08.2020.
26. Yin, X., Rodgers, A., Perkovic, A., Huang, L., Li, K. C., Yu, J., … & Neal, B. (2022). Effects of salt substitutes on clinical outcomes: a systematic review and meta-analysis. Heart.

• Data pierwotnej publikacji: 9.11.2020
• Data ostatniej aktualizacji o badania: 13.08.2022